कविता

पूर्वरंगांची जुन्या प्रतिमा नवी ही पश्चिमाई
शब्दवेलींना नवेली पालवी ही पश्चिमाई

विस्मृतींचे दाटती काहूर जेव्हा अंतरी या
भोवताली फेर धरते लाघवी ही पश्चिमाई

चोरुनी बघता हिला मी चोरते नजरा कधी ही
खेळते नेत्रांतुनी का पल्लवी ही पश्चिमाई

बोलते, हसते तशी, रुसते कधी फुगते कधी ही
सांग ना होते कशाला मानवी ही पश्चिमाई

कोण तू अन् कोण मी हा शोध आता संपला अन्
भासते अवघी मनाला भैरवी ही पश्चिमाई

- कुमार जावडेकर

(अलीकडेच 'पश्चिमाई' हा ब्लॉग (त्रैमासिक स्वरूपात) आम्ही यु.के.त सुरू केला. त्याच्या दिवाळी अंकासाठी लिहिलेली ही गझल.)

भरण्या घडा रिक्त जो सांडलेला
खेळण्या उगा डाव हा मांडलेला
रडण्या कुठे काळ तो थांबलेला
भिडण्या उभा ठाकला पांगलेला

जगाने जरी हारला मानलेला
समर्पूण सारे जगा जाणलेला
प्रसंगात ओढून तो ताणलेला
सुटे बाण लक्ष्याकडे ठाणलेला

दिवा तेवता जागला लाविलेला
उभी रात्र सांभाळतो वाहिलेला
स्वतः साक्ष अंधार तो राहिलेला
असा सूर्य नारायणा पाहिलेला

भिती वाटता जीव काहूर राही
न जाणे कसे काय होणार काही
विचारात गुंतून डोके सदाही
उरी दाटता भाव आभास पाही

खरे काय ते की मनाचाच कावा
कुणी ओळखावे कसे सांग देवा
जिवाचा मुठीतून आकांत धावा
धगत्या मनाला कसे शांत ठेवा

भिताना मनाची मनालाच याही
हताश क्षणाची असे होत लाही
रडूनी नसे साध्य इच्छाच काही
मनी आसवांना जगी अंत नाही

दिसे स्वर्ग बाहेर पाताळ आत
अडोसाच नाही उभा वादळात
निमूट स्वतः पाहिले मी मनात
दिसूनी मला मी नसूनी तयात

मराठीत बोलून पावे मराठी

मनातून वाहून विश्वात ती

उभी राहता हीच जीवंत पाठी

नसे भ्रांत जन्मास या कोणती

महा होय राष्ट्र कसूनी मराठी

फुलावीत शब्दे जगी जागती

पुढे चालता हीच आधार काठी

भटक्या मनाला दिशा दावती

जगण्यास लाभेल मत्ता मराठी

कमाई घडे साथ येऊन ती

कुटूंबास पोसून राहून गाठी

समाजास संपन्न देऊन ती

असण्यास मिळून सत्ता मराठी

स्वराज्यात मानात थाटून ती

घुमूनी तिचा नाद दिशांत आठी

मातृत्वाचा शृंगाररस

चंदन चांदणं गोंदण ल्याली
नवथर कांती तनू सुकुमार
अर्ध मोकळ्या केसावरती
माळून गजरा चंद्राकार

कुठे निघाली चंचल रमणी
थबकत लचकत हरिणी समान
सरकत शेला सावरलेला
धरत रोखुनी नयन कमान

ठुमकत मुरडत गवळण राधा
जणू विहरत यमुनाकाठ
गोप बघुनी झाकू पाहते
पदराखाली भरला माठ

हिंदोळणाऱ्या पदरासंगे
डुचमळते बेचैन उभार
हृदय-चक्षूंना वेधून घेते
तन्मीलनाची नमनमिनार

अर्ध्या उघड्या पाठीवरती
भुरुभुरू केसांचे नर्तन
नाभी भवती करुनी रिंगण
पिंगा खेळतो द्वाड पवन

सालंकृत नटली मराठी,
झाली अभिजात मराठी ।।

कोल्हापूर,जळगाव गोवा कोकण
नागपूर सातारा सांगली मराठी,
अनेक स्वादांची, सर्वच चांगली मराठी ।।

आंग्लमिश्रीत भ्रष्टतोमय मराठी,
सावरकरांची शुद्ध तेजोमय मराठी ।।

शासकीयपत्रातील दूर्बोध गूढ मराठी,
ओव्या अभंगातील गोड मराठी,

संगणक प्रोग्रामींग शिकवणारी
अर्वाचीन मराठी,
शिलालेखांवर सापडणारी
प्राचीन मराठी ।।

फार्सीमिश्रीत बखरींतील मराठी,
दलीत साहीत्य तसेच नारायण सूर्वेंची
जळजळीत कष्टकरींतील मराठी ।।

असाच भटकत रानात असता
रानफुले समोर येती

नव्हता कसला गंध तयांना
रंगही नव्हते भरजरी विविध
परी तयांत होती नक्षी
बारीक नाजूक सुंदर कोमल

पिवळे गेंद उन्हात चमके
वार्यावरती डौलाने डुलके
वेड लागले मलाच तेथे
दृष्य मनोरम खरोखर ते

डोंगर उतार पठारावरती
फुले पाहता लागली समाधी
घोस तयांचे लेऊन घ्यावे
वाटले तक्षणी अंगावरती

एकरूप व्हावे, तेथेच रमावे
परत न फिरावे घराप्रती
बघतो जेव्हा अचानक
रानफुले समोरी येती

- पाभे (03/10/24)
(काल डोंगर उतारावर पाहिलेले दृष्य)

चंद्राची धग क्षीण होत सरता
घेरून ये गारवा
रात्रीचा तम प्राशुनी घुमतसे
वृक्षातळी पारवा

तेजाचे ऋण फेडण्यास भटके
तार्‍यांसवे काजवा
जीर्णाचे अवशेष येथ कुठले
उन्मेष जेथे नवा

प्रज्ञेचे स्थल-काल अक्ष हटता
भोवंडल्या नेणिवा
अस्ताचे भय भास्करास कुठले
जो चेतनांचा दिवा

न करीशी व्यर्थ चिंता तू
ठाऊक मज सामर्थ्य माझे !

कुणाशी कसे वदावे कसे वागावे
काय केल्याने काय होईल....
हि चिंता तयास
ज्याने क्रमिला पथ दुहेरी
माझा पथ सुर्यप्रकाशाहूनही स्वच्च्छ
कण भारही किंतु तयात नाही !
नकोत सला-मशवरा मजला
ठाऊक मज मार्गक्रमण माझे !
मान्यता जगात उदंड जाहल्या
त्या प्रती जगणारे अमाप ...
मी तर अव्यक्ताचा चाहता
जी माझी कृती तीच परिणती !
का कशाचीही बाळगावी मी भीती
ठाऊक मज अंतिम ध्येय माझे !!

साक्षीला दिवस आहे

दिवस आहे साक्षिला की मी न लटिकें बोलतो
एक उन्नत काजवा बघ भानुला भेवाडतो

दावितो लोकांत मी आहेस की सत्शील तू
त्याचसाठी झाकलेली मूठ पुन्हा झाकतो

आपला सन्मान असतो आपणच राखायचा
तोल सांभाळून रस्ता दृढदृष्टी चालतो

तारतम्य लागले जर हेलकावे खायला
भोवतीच्या फडतुसांना दूरदेशी हाकतो

योग्यतेला योग्यतेने पारखावी योग्यता
अभय येथे पारखी तर लाळघोटू शोधतो

- गंगाधर मुटे 'अभय'
======
बारा/आठ/चोवीस