पूर्वेच्या समुद्रात - १७

पूर्वेच्या समुद्रात - १७
विशाखापटणमला रुग्णालयात काम करत असताना सकाळी १० वाजता बातमी आली कि नौदलाचे किरण हे विमान कोसळले आहे आणि त्याचा वैमानिक मात्र विमानातून बाहेर पडला आहे आणि त्याचा शोध जारी आहे. साधारण एक तासाने त्या वैमानिकाला घेऊन एक रुग्णवाहिका आमच्या रुग्णालयात आली. हा वैमानिक व्यवस्थित शुद्धीवर असून स्पष्टपणे बोलत होता. त्याची प्राथमिक तपासणी झाली तेंव्हा त्याने पाठ दुखते आहे हे सांगितले होते त्यामुळे त्याची रवानगी माझ्या विभागात( क्षकिरण) एक्स रे काढण्यासाठी झाली. हा वैमानिक मराठी होता नाव* संदीप टिपणीस(* नाव बदलले आहे). एक्स रे झाले आणि त्याची फिल्म येईपर्यंत आम्ही वाट पाहत होतो. फिल्म येईपर्यंत मी त्याला काय होते आहे ते विचारले त्यावर तो म्हणाला सर पाठ जोरात दुखते आहे.
यावरून मला माझ्या एका वायुदलातील एरो स्पेस मेडिसिन तज्ञाने सांगितलेल्या गोष्टीची आठवण झाली. त्याने केलेल्या अपघाताच्या चौकशांच्या दरम्यान त्याला असे आढळले होते कि किरण या विमानातून उसळी घेणार्या सीटमुळे (मार्टिन बेकर मार्क ४) त्यातून उडी मारणाऱ्या वैमानिकांच्या पाठीच्या मणक्यांना फ़्रैक्चर होत असे. संदीपचे एक्स रे आले तेंव्हा हि गोष्ट आठवल्यामुळे मी त्या भागात बारकाईने पहिले तेंव्हा मला असे वाटले कि त्याच्या पण मणक्याला चीर गेली आहे. मी लगेच त्याच्या पाठीच्या एम आर आय ची शिफारस केली. माझ्या मित्राने केलेले हे संशोधन नंतर मान्य झाले आणी यानंतर विमानातून इजेक्ट झालेल्या प्रत्येक वैमानिकाचा आता एम आर आय करणे हा आता नियम झाला आहे.
त्याच दिवशी दुपारी विशाखापटणमच्या सेव्हन हिल्स रुग्णालयात त्याचा एम आर आय केला गेला. त्यात त्याच्या पाठीच्या मणक्याला फ़्रैक्चर आहे याची खात्री झाली.त्यामुळे त्याला अति दक्षता विभागात हलवण्यात आले.हि बातमी अर्थात लगेच सर्व नौदलाच्या तळांवर पसरली.
यावेळेस पूर्व विभागाचे नौदलप्रमुख एडमिरल विनोद पसरिचा त्याला भेटायला आले होते. त्यांनी पहिली गोष्ट काय केली तर संदीप ला विचारले तू घरी कळवले आहेस का? त्यावर तो म्हणाला सर मी तर उठू सुद्धा शकत नाही एस टी डी करायला कुठून जाणार? त्यावर त्यांनी स्वतःच्या भ्रमण ध्वनिवरून संदीपच्या घरी मुंबईत फोन लावला. (त्या वेळेस १९९८-९९ साली मोबाईल हि एक चैनीची वस्तू होती. आणि तेंव्हा मिनिटाला सोळा रुपये असा लोकल कॉलचा दर होता.) संदीपच्या बायकोशी त्याचे संभाषण करून दिले. आपल्या नवर्याच्या विमानाला अपघात झाला आहे हि बातमी तिला पश्चिम नौदलाच्या मुख्यालयातून कळली होती त्यामुळे तिचा जीव टांगणीवर लागलेला होता. या परिस्थितीत प्रत्यक्ष नवर्याचा आवाज ऐकल्यावर त्याची पत्नी फक्त ओक्साबोक्शी रडली. एक शब्दही तिला बोलता आला नाही. संदीपने तिची कितीही समजूत घातली तरीही तिच्या तोंडून शब्द आला नाही. पूर्व नौदल प्रमुखांचे हे छोटेसे काम त्या कुटूम्बाला किती दिलासा देणारे होते.
यानंतर त्याला चार आठवडे संपूर्ण बेड रेस्ट दिली गेली. संदीपचे आई वडील, पत्नी आणि दोन्ही मुलांना घेऊन त्याला भेटायला आले. दोन दिवसांनी जेंव्हा सगळे स्थिर स्थावर झाले त्यानंतर मी त्याच्याशी रिकाम्या वेळात आय सी यु मध्ये जाऊन गप्पा मारल्या. तेंव्हा त्याने सांगितलेली हकीकत अशी होती.
आय एन एस डेगा या विशाखापटणम मधील हवाई तळावरून त्याने सकाळी नउ वाजता उड्डाण केले बंगालच्या उपसागरावर टेहळणी साठी जाण्याच्या रोजच्या कामगिरीपैकी एक कामगिरी होती. संदीप QFI (QUALIFIED FLIGHT INSTRUCTOR) होता. म्हणजे वैमानिकांना प्रशिक्षण देणारा अनुभवी प्रशिक्षक होता. आणी त्याला किरण या विमानावर हजार पेक्षा जास्त तासांचा अनुभव होता.तो विशाखापटणम शहरावरून साधारण ३५०० फुटांवर उडत असताना त्याला इंजिन मधील शक्ती एकदम कमी झाल्यासारखे जाणवले आणि एकदम इंजिन बंद पडले. (याला इंजिन फ्लेम आउट असे म्हणतात). आणि आता विमान खाली यायला लागले. संदीपने हि गोष्ट डेगाच्या विमानतळ नियंत्रण कक्षाला कळवली. आणि आता मी विमानातून इजेक्ट करतो आहे असेही कळवले. इजेक्षनची त्याने तयारी केली आणी कळ ओढणार तर त्याला असे जाणवले कि हे विमान शहराच्या दाट वस्ती असलेल्या भागात कोसळेल आणि त्यामुळे बरीच जीवित हानी होण्याची शक्यता आहे. लगेच त्याने आजूबाजूची सर्व जागेची टेहळणी केली आणि त्याच्या लक्षात आली कि उजवीकडे रेल्वेचे यार्ड आहे जेथे काही मालगाड्या उभ्या आहेत परंतु माणसे जवळ जवळ नाहीतच. त्या क्षणार्धात त्याने निर्णय घेतला आणि विमान उजवीकडे वळवले. आतापर्यंत त्यामानाने सरळ तरंगत जाणारे विमान उजवीकडे वळवले गेल्याने झपाट्याने खाली येऊ लागले आणि त्याचे तोंड जमिनीकडे येऊ लागले. आता त्याने इजेक्ट करण्याची कळ दाबली परंतु प्रत्यक्ष सीट हवेत उडवली गेली तोवर विमान त्या यार्डाकडे खाली तोंड करून झेपावत होते. संदीपची सीट हवेत वर उडण्याऐवजी जमिनीला समांतर अशी आडवी उडाली. त्याने हवेत लगेच आपले पैराशूट उघडले आणि तो हवेत तरंगू लागला. दुर्दैवाने जसा तो खाली येऊ लागला त्याचे पैराशूट एका २२ ००० व्होल्टच्या अति उच्च दाबाच्या विजेच्या तारांमध्ये अडकले आणि तो पैराशूट च्या दोर्यांनी जमिनीपासून ७-८ फुटांवर लटकत होता. विमान काही अंतर जाऊन त्या यार्डात कोसळले होते. ते पाहणाऱ्या लोकांनी रेल्वेच्या यार्डात येउन काय झाले याची पाहणी सुरु केली. तेंव्हा त्यांना संदीप अति उच्च दाबाच्या विजेच्या तारांमधून लटकत असलेला आढळला. त्याच्या भोवती लोकांचा मोठा घोळका जमा झाला पण विजेच्या तारांपासून लटकत असल्यामुळे कुणीच त्याला खाली उतरवायला तयार होईना.सुमारे ३५-४० मिनिटे तो असाच हवेत लटकत होता आणी जमा झालेला घोळका तमाशा पाहत होता. एवढ्या वेळात आय एन एस डेगाची रुग्णवाहिका त्याचा अदमास घेत तेथ पर्यंत पोहोचली. त्यातील वैद्यकीय सहाय्यकांनी त्याला हळूच खाली उतरवले. तेंव्हा तो म्हणाला मला आडवे पडू द्या. माझी पाठ भयानक दुखते आहे. बहुतेक इजेक्शनच्या वेळेस पाठीला झटका बसला आहे. त्याला तसेच स्ट्रेचर वर आडवे टाकून त्यांनी आमच्या कल्याणी रुग्णालयात आणले आणी मग वर म्हटल्याप्रमाणे त्याचे पुढचे उपचार झाले. चार आठवड्यानंतर त्याला हळूहळू उठायला आणी चालायला परवानगी मिळाली. पुढे मी गोव्याला असताना संदीपपण गोव्यात होता आणी मी तेथून जाईपर्यंत त्यःच्या कुटुंबाबरोबर आमची चांगली मैत्री होती.
या सर्व अपघाताची आणी विमानाच्या बिघाडाची मधल्या काळात पूर्ण चौकशी झाली.त्याच्या विमानाने अचानक उजवीकडे घेतलेले वळण रडारवर पाहणाऱ्या माणसाना विचित्र वाटले होते. त्यात शेवटच्या काही क्षणात संदीपने दाखवलेले अतुलनीय प्रसंगावधान आणी त्याने स्वतःचा जीव धोक्यात घालून मानवी वस्तीपासून दूर विमान नेल्याने टळलेली जीवितहानीची दखल घेतली गेली. त्याला या अतुलनीय शौर्याबद्दल राष्ट्रपतींच्या हस्ते नौसेना पदक बहाल केले गेले.