दि मद्रास टायगर वर्सेस दि मोझार्ट ऑफ चेस

जगातल्या तमाम बुद्धीबळ वेड्यांची दिवाळी यावर्षी सुरु होणार आहे तारीख ९ नोव्हेंबर २०१३, हॉटेल हाएट रीजन्सी, चेन्नैला!

६४ घरांच्या साम्राज्याचं विजेतेपद पाचव्यांदा राखण्यासाठी सज्ज असलेल्या आपल्या लाडक्या विशीला भिडतोय मॅग्नुस कार्लसन!

हा विश्वविजेतेपदाचा सामना अनेक अर्थांनी ऐतिहासिक ठरणार आहे. एकतर हा भारतात होणारा पहिलाच विश्वविजेतेपदाचा सामना आहे. आधीच्या गेल्फंड्-विशी सामन्याचं ठिकाण ऐनवेळी चेन्नैहून मॉस्कोला हलवलं गेलं होतं. तो अपमान भारतीय बुद्धीबळ महासंघाला चांगलाच सलत होता. त्यामुळे गेली दोन वर्षे अथक प्रयत्न करुन शेवटी हा सामना चेन्नैला खेचून आणण्यात त्यांना अखेर यश मिळालं.
'विशी'नं तीन वर्षांपूर्वीच चाळिशी पार केलीये ;)आणि कार्लसन आहे २२ वर्षांचा (अजून गद्धेपंचविशीतच आहे म्हणाना), म्ह्णजे जवळपास एका पिढीचे अंतर आहे दोघांच्या वयात! जगज्जेतेपदाच्या सामन्यात खेळाडूंच्या वयात इतकं अंतर असलेली ही दुसरीच वेळ आहे (याआधी कोर्चनॉय - कार्पोव यांच्या वयातही २० वर्षांचं अंतर होतं).
गॅरी कास्पारोवने निवृत्त होताना आनंदला उद्देशून पुढील मुक्ताफळे उधळली होती त्याची मला याठिकाणी प्रकर्षाने आठवण झाली -
I’m out, now you’re the oldest! You’re the dinosaur now! - (comments upon his own retirement) - Garry Kasparov

Vishy is a brilliant player. But it is very difficult to compete at 40. He is up against people half his age. I will be surprised if he can go on any longer. He can fight against anyone but time. - Garry Kasparov

गॅरीने हे दिवे लावल्यानंतर आनंदने दोनदा विजेतेपद पटकावले आहे! (गॅरीला बहुदा आता रिटायरमेंटचा पश्चात्ताप होत असावा! ;) )

आनंदचा एकूण अनुभव, त्याचा केवळ जगज्जेतेपदाच्या सामन्यांमधला प्रचंड अनुभव (आनंद हा जगातला एकमेव खेळाडू आहे की ज्याने, बाद फेरी, साखळी फेर्‍या आणि एकासएक लढत या तीनही प्रकाराने झालेल्या जगज्जेतेपदाच्या सामन्यात जेतेपद पटकावले आहे) याविरुद्ध कार्लसनचे तरुण रक्त आणि पहिल्यावहिल्या जेतेपदाची भूक असा हा अफलातून सामना होणार आहे! शिवाय या सामन्यात कार्लसनने पहिल्यांदाच 'इलनेस क्लॉज' समाविष्ट करायला भारतीय बुद्धीबळ महासंघाला भाग पाडले. या क्लॉज अंतर्गत खेळाडू काही कारणाने आजारी पडला तर त्याला दोन दिवसांपर्यंत सुटी घेता येऊ शकेल. भारतातले हवामान, पाणी आणि खाणे या गोष्टींची धास्ती घेऊन कार्लसनने हा क्लॉज घातलाय असं समजतं. हाएट रीजन्सीने परोपरीने समजावले की आम्ही तुझ्या आहाराची सगळी काळजी घेऊ, कोणत्याही प्रकारचा त्रास होऊ देणार नाही याची ग्वाही देतो परंतु हा क्लॉज आलाच! (शिवाय कार्लसन स्वतःचा खानसामा देखील घेऊन येणार आहे!) आनंदची प्रतिक्रिया सावध होती "मॅग्नुस एक जबाबदार खेळाडू आहे आणि या क्लॉजचा गैरवापर होणार नाही अशी मला आशा आहे!"

आता जरा या दोन्ही खेळाडूंची ओळख विश्वविजेतेपदाच्या सामन्याच्या दृष्टिकोनातून करुन घेऊयात.

मॅग्नुस कार्लसन -

१९९० साली जन्मलेला नॉर्वेचा हा तरुण पोरगा गेल्या दहा वर्षात बुद्धीबळाच्या नकाशावर एखाद्या धूमकेतूसारखा उगवला आणि झपाट्याने त्याने बुद्धीबळाचे अवकाश व्यापून टाकले. वयाच्या तेराव्या वर्षी जगज्जेत्या गॅरी कास्पारोवला बरोबरीत रोखायची अचाट कामगिरी याने केली आहे (यू ट्यूब दुवा या सामन्यात गॅरीची एका १३ वर्षाच्या पोरासमोरची उद्धट देहबोली तिडीक आणते. विशेषतः सामना सुरु होताना डाव्या हाताने बोर्डावरची धूळ झटकल्यासारखे हात करणे. अँड ही पेड फुल प्राईस. मॅच ड्रॉ झाली). साडेतेरा वर्षांचा असताना हा ग्रँडमास्टर झाला. वयाच्या एकोणिसाव्या वर्षी याचे एलो रेटिंग होतं २८०१! नुकतंच मार्च २०१३ मधे त्याने आतापर्यंतचं सर्वोच्च एलो रेटींग २८७२ मिळवलं आहे. चेस प्रॉडिजी असं याचं वर्णन केलं जातं.

सॅवॉय प्लेस लंडन, इथे मार्च २०१३ मध्ये झालेल्या कँडिडेट सामन्यातल्या आठ खेळाडूंमधून हा आनंदचा आव्हानवीर म्हणून पुढे आला. अर्थात कँडिडेट स्पर्धेत गंमतच झाली होती. कार्लसन आणि क्रामनिक दोघेही अटीतटीने स्पर्धा खेळत होते. अर्ध्या गुणाचाही फरक नव्हता दोघांच्यात शेवटच्या सामन्यापर्यंत. दोघांपैकी कोण अंतिम विजेता होऊन विश्वचषकासाठी आव्हानवीर ठरणार याकडे सगळ्यांचंच लक्ष लागलं होतं. अशा निर्णायक क्षणी (अतीव ताणामुळे असेल कदाचित) दोघेही आपापले शेवटचे डाव चक्क हारले! (नाही, अजून बुद्धीबळात तरी फिक्सिंगची लागण झालेली नाही, त्यामुळे हे दोघे खरोखरंच सामना हारले होते हे नक्की!!) ८.५ गुणांसह बरोबरी झाली. संपूर्ण स्पर्धेत जो जास्त डाव जिंकलेला असेल तो निर्णायक विजेता या नियमाच्या आधारे कार्लसनने बाजी मारली! क्रामनिक फार दु:खी झाला होता, सरळ आहे, हातातोंडाशी आलेली संधी नियमावर आधारित निकषाने निसटून जावी हे दुर्दैवच! या स्पर्धेनंतर नियमांवरती सगळीकडून ताशेरे ओढले गेले. नोवेंबरमधल्या आनंद-कार्लसन सामन्याचं वातावरण असं मार्चपासून तापत आलं आहे.

जून २०१३ मध्ये झालेल्या ताल मेमोरियल स्पर्धेत ४५ वर्षांच्या बोरिस गेल्फंडनं आपण अजूनही किती ताकदीचा खेळ करु शकतो हे दाखवत कार्लसनला दुसर्‍या क्रमांकावर ढकलून स्पर्धा जिंकली होती! याच स्पर्धेत कार्लसनने आनंदला जवळपास चिरडूनच हरवलं होतं! आनंदचा हा डाव आणि एकूण स्पर्धेतला खेळ खरोखरीच त्याच्यातलं बुद्धीबळ संपत आलं आहे की काय असं वाटावं इतका वाईट झाला होता (दहा खेळाडूंमधे आनंद आठव्या क्रमांकावर राहिला! :(). तर अशा सगळ्या उलथापालथीतून शेवटी कार्लसनची चेन्नै एक्सप्रेस मार्गाला लागली!

हा कार्लसन आहे तरी कसा? बराचसा अबोल आहे. कास्पारोवसारखा माजोरडेपणा आणि उद्धटपणा त्याने अजूनतरी दाखवलेला नाही. तसा तो बहुरंगी आहे. २०१० मध्ये जी-स्टार या कपड्यांच्या कंपनीने त्याला पुरुष मॉडेल म्हणून करारबद्ध केलंय.

आणि 'लॉर्ड ऑफ दि रिंग्ज' फेम हॉलीवुड अभिनेत्री लिव टेलरसोबत त्याने या कंपनीसाठी मॉडेलिंग केलंय! :)

जगातला एक नंबरचा खेळाडू असला तरी याचे पाय बर्‍यापैकी जमिनीवर आहेत असे म्हणायला हरकत नाही.

याच्या खेळाची शैली कशी आहे याबद्दल बरीच चर्चा होत असते.

"Self-confidence is very important. If you don’t think you can win, you will take cowardly decisions in the crucial moments, out of sheer respect for your opponent. You see the opportunity but also greater limitations than you should. I have always believed in what I do on the chessboard, even when I had no objective reason to. It is better to overestimate your prospects than underestimate them."

"Some people think that if their opponent plays a beautiful game, it’s OK to lose. I don’t. You have to be merciless."

हे कार्लसनचे उद्गार वाचले की त्याची आक्रमकता ध्यानात यायला हरकत नाही!
बर्‍याच जणांना त्यात कार्पोवच्या खेळाची सुधारित आवृत्ती दिसते. प्रतिस्पर्ध्याच्या खेळण्याच्या वाटा एकेक करुन बंद करत, फास आवळत नेणे हे साम्य दिसते. परंतु माझ्यामते कार्लसन कार्पोवपेक्षा आक्रमक आहे. अजून एक वैशिष्ठ्य म्हणजे तो बराचसा इंट्यूशनने खेळतो. प्रचंड विश्लेषणाने खेळी ठरवण्यापेक्षा अंतस्फूर्तीने खेळी ठरवून त्यात अगदी ढळढळीत तोटे किंवा चुका नाहीत ना इतके तपासून चाल करायची हा त्याचा विशेष. धोका पत्करण्याची त्याची तयारी असते, शिवाय त्याचा बचाव अतिशय कल्पक आहे. अगदी हाताबाहेर जात असलेल्या परिस्थितीतूनही थंड डोक्याने तो डाव बरोबरीत नेऊ शकतो.

आनंद, क्रामनिक आणि गेल्फंड हे सध्याचे ओपनिंगमधले महारथी समजले जातात. त्यांच्या तुलनेत कार्लसनचे ओपनिंग दुबळे आहे, तो ओपनिंगची फारशी तयारी करत नाही अशी एक चर्चा ऐकू येत असते. त्यात थोडे तथ्य देखील आहे. त्याला स्वतःला ओपनिंग वरती फार वेळ घालवून अभ्यास केलेला पसंत नाहीये. त्याच्या म्हणण्यानुसार प्रत्येक खेळीला तो त्याची मोहोरी योग्य जागी ठेवली जातील याची काळजी घेतो आणि तेवढे पुरेसे आहे!
डावाच्या मध्यात तणाव निर्माण करुन प्रतिस्पर्ध्याला चूक करायला भाग पाडणे आणि छोटीशी जरी चूक झाली तरी त्याचा फायदा उठवून डावाचा कब्जा घेणे अशी त्याची खेळाची पद्धत दिसते. डावाच्या मध्यात आणि अंतिम टप्प्यांवरती तो फारच चांगला खेळतो. मला जाणवलेली त्याची आणखीन एक खासियत म्हणजे पटावरची जास्तितजास्त जागा भराभर व्यापत जाणे. सर्वसाधारपणे राजा आणि वजीरासमोरची प्यादी सोडली तर इतर प्यादी डावाच्या सुरुवातीलाच फार चटकन पुढे ढकलू नयेत असा संकेत आहे परंतु कार्लसनच्या बर्‍याचशा डावात तो प्याद्यांनी चाल करुन अंगावर येतो आणि मागून मोहोरी सरकवत कब्जा घेत जातो. एकदा जागेची घुसमट सुरु झाली की प्रतिस्पर्ध्याच्या मोहोर्‍यांना हालचालीला वाव राहत नाही.
डावाच्या मध्यात आवश्यक असणारी १०-१२ खेळ्यांचे वेरिएशन बघण्याची क्षमता, काही चांगल्या खेळ्यांमधून सर्वोत्तम खेळी हुडकणे हे त्याच्या इंट्यूशनमुळे शक्य होते. त्याची वेळावरतीही चांगलीच हुकुमत आहे. फार क्वचित तो टाईमट्रबलमधे सापडतो. प्रामुख्याने पोझीशनल खेळ असे त्याच्या खेळाचे वर्णन करता येईल.

ऑगस्ट महिन्यात कार्लसनने चेन्नैला भेट देऊन सामन्याच्या ठिकाणाची पाहणी केली.चेन्नैवासियांनी त्याचे खास दक्षिण भारतीय पद्धतीने स्वागत केले.

त्याला बघायला भरपूर गर्दी लोटली होती. तो मॉडेलदेखील असल्याने प्रेक्षकांमध्ये सहाजिकच मुलींचा भरणा होता!

त्याची मुलाखत देखील झाली. ज्युनियर जागतिक विजेत्या, आशियाई स्पर्धा विजेत्या दहा खेळाडूंबरोबर तो एकावेळी दहा डाव खेळला आणि त्यातल्या चौघांनी त्याला चक्क हरवले देखील!

लहानग्यांच्या तडाखेबंद खेळानं तो अचंबित झालेला होता. (चेन्नैच्या कडक मसालेदार रस्समनं त्याला चांगलाच झटका दिला - ये बात कुछ अलग है - इतका धडा त्याने नक्कीच घेतला!)

कार्लसनला मदत करणारी टीम म्हणजे त्याचे सेकंड्स. (कँडिडेट स्पर्धेत पीटर नील्सन हा त्याच्या टीममध्ये होता. जो आधी आनंदच्या सेकंड्स टीममध्ये होता, परंतु यावर्षी तो आनंदच्या टीममध्ये नाहीये. आता तो कार्लसनच्या टिममध्ये सुद्धा नाहीये कारण नैतिकदृष्ट्या ते बरोबर नाही. अजूनही हे संकेत प्रामाणिकपणे पाळले जातात याने बरे वाटते.)

कास्पारोव कार्लसनला मदत करणार अशाही वावड्या उठल्या होत्या परंतु त्यात तथ्य नाही. २००९ दोघांनी काहीकाळ एकत्र काम केलंही होतं. परंतु ते फार चालू शकलं नाही. एकतर कास्पारोव भडक स्वभावाचा आणि अतिशय ईगोइस्टिक आहे. त्यामुळे ग्रँडमास्टर दर्जाला आवश्यक असा धीर आणि आपली मते दुसर्‍यावर न लादणे हे दोन्ही त्याला जमणे अवघड आहे. त्यामुळे सध्यातरी कार्लसनचे सेकंड्स कोण आहेत याची कल्पना येत नाहीये. उत्तम खेळासाठी कार्लसनला शुभेच्छा देऊयात!

विश्वनाथन आनंद (विशी) -

लहानपणी 'लाइटनिंग किड' ह्या नावाने प्रसिद्ध असलेला आपला विशी जगज्जेता झाला तेव्हा 'दि मद्रास टायगर' ह्या नावाने ओळखला जाऊ लागला.
स्वभावतः शांतपणा आणि सहजासहजी उत्तेजित न होणं ह्या वैशिष्ठ्यांमुळे आनंद एक आदरणीय जगज्जेता म्हणून नाव कमवू शकला यात शंका नाही.

"There are some things we do much better than computers, but since most of chess is tactically based they do many things better than humans. And this imbalance remains. I no longer have any issues. It’s bit like asking an astronomer, does he mind that a telescope does all the work. He is used to it. It is just an incredible tool that you can use."

"Just before a game, I try to keep a clear mind so that I can focus better. I'm the kind of person who plays fast and relies a lot on intuition, so being at peace with myself is vital. Saying my daily prayers helps me achieve this heightened state of mind."

ही त्याची वाक्यं वाचली की त्याच्या विचारांमधलं वेगळेपण जाणवतं.

त्याचा ओपनिंगचा प्रचंड अभ्यास हाच एक अभ्यासाचा विषय होईल! सिसिलियन डिफेन्स, किंग्ज इंडियन डिफेन्स, सेमी-स्लाव मेरान वेरिएशन अशा वेगवेगळ्या ओपनिंग्जमधे त्याची ताकद आहे. काळ्या आणि पांढर्‍या दोन्ही मोहोर्‍यांकडून खेळताना तो उत्तम खेळू शकतो. टॅक्टिकल खेळ हे त्याचे शक्तिस्थान. अतिशय कल्पक सापळे रचून प्रतिस्पर्ध्याला सुगावाही लागू न देता कचाट्यात पकडणे ही त्याची खासियत (आठवा गेल्या विश्वचषकात गेल्फंडविरुद्ध खेळलेला डाव क्र. ८) गुंतागुंतीच्या स्थितीतदेखील अतिशय वेगवान आणि तरीदेखील अचूक कॅलक्यूलेशन्स करु शकत असल्याने तो देखील घड्याळाच्या कचाट्यात कधी फारसा सापडत नाही.
आणखी एक म्हणजे घोड्यावर त्याची मांड अतिशय पक्की आहे. घोड्याच्या कल्पक उड्या आणि त्याने बसणारे फोर्क्स याचा वापर तो हमखास करतो.

गेल्या काही स्पर्धांमध्ये, जसे ताल मेमोरिअल, त्याची कामगिरी अतिशय खालच्या दर्जाची झाल्याने त्याच्यासाठी तो एक मोठा चिंतेचा विषय असणार आहे हे नक्की. त्या बॅड पॅचमधून लवकरात लवकर बाहेर पडणे आणि मानसिक तणावाखाली न येता खेळू शकणे हे त्याच्यासमोरचे आव्हान आहे. जगज्जेतेपदाची स्पर्धा फक्त १२ डावांची आहे आणि पहिल्यांदा जो बाजी मारेल तो विजेता ठरण्याची शक्यता फारच जास्त आहे. (गेल्या स्पर्धेत गेल्फंडने सातवा डाव जिंकला लगोलग पुढच्याच डावात आनंदने बरोबरी साधली हे जरी खरे असले तरी दरवेळी तसे होईलच असे सांगता येत नाही!)

आनंदचे सेकंड्स - गेल्या विश्वचषकापर्यंत पीटर नील्सन, रुस्तम कासिमद्झानोव, सूर्यशेखर गांगुली आणि रादोस्लाव वोज्सेक हे चौघे त्याचे सहकारी होते. यापैकी पीटर नील्सन तर आनंदसोबत २००२ सालापासून काम करत होता. तो टीममध्ये असताना आनंदने एकूण ४ वेळा विश्वविजेतेपद पटकावले ही बाब उल्लेखनीय आहे. यावर्षी तो टीममध्ये नाहीये. इतक्या प्रदीर्घकाळ एकत्र काम करणारा सहकारी नसणे ही आनंदसाठी नक्कीच मोठी उणीव आहे. यावर्षी ग्रँडमास्टर सांदीपन चंदा याचा समावेश आनंदने त्याच्या टीममधे केलाय.

नव्या टीमची 'केमिस्ट्री' जमणे हे सुद्धा महत्त्वाचे. ही सगळी टीम यूरोपातल्या कोणत्यातरी अज्ञात ठिकाणी गेल्या महिन्यापासून सरावात गुंतलेली आहे. आनंदचा दिवस सकाळी व्यायामाने सुरु होतो आणि त्यानंतर न्याहरी घेऊन तो आठ ते दहा तास सराव करतो (दुपारचे जेवण आणि एखादा छोटा ब्रेक वगळता). मागे एकदा मी या सरावाबद्दल लिहिले होते. ते पुन्हा एकदा लिहितो. सरावादरम्यान आनंदची संपूर्ण टीम कार्लसनच्या सगळ्या डावांची चिरफाड करत असते. तो जिंकलेले आणि हरलेले डाव कसून अभ्यासले जातात. खेळण्याची पद्धत, त्यातले कच्चे-पक्के दुवे, फसलेल्या चाली यांचे विश्लेषण केले जाते. तसेच आनंदच्या डावांचेही होते. या व्यतिरिक्त ऐनवेळी काही सरप्राईझ एलेमेंट असू शकेल काय? उदा. एकदम वेगळेच कधी न खेळलेले ओपनिंग प्रतिस्पर्ध्याकडून केले जाईल का? गेले तर कोणते असू शकेल? त्याची तयारी कशी करायची? शिवाय हे काळ्या आणि पांढर्‍या अशा दोन्ही बाजूकडून ठरवायला हवे. हे सगळे विश्लेषण आनंदला नुसते लक्षातच ठेवायचे नसते तर प्रत्यक्ष सामन्यात वापरायचे देखील असते! (अर्थात हे सगळे कार्लसनच्या तयारीलाही लागू आहे.) ऐन डावात यांना ७-८ वर्षांपूर्वीचे डाव आठवू शकतात (त्यांचेच नाही तर इतरांचेही!). कोण काय चाल खेळलं हेही आठवतं. स्मरणशक्तीच्या बाबतीत हे राक्षस असतात!

सध्या आनंद जिथे गेलाय तिथून तो रोज स्काईपने घरी संवाद साधून असतो. अरुणा आणि त्याचा दीड वर्षाचा मुलगा अखिल यांच्याशी बोलून त्याला उत्साह येतो. त्याची मुलाखत मुळातून बघण्यासारखी आहे.
'तुझं विजेतेपद कधीतरी जाईल तेव्हा तुझ्या भावना कशा असतील?' ह्या खोचक प्रश्नाला दिलेलं उत्तरही बघण्यासारखं आहे!

शेवटी सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे अरुणा आनंद ही त्याची मॅनेजर आहे!

कालिदासाच्या रघुवंशातली 'गृहिणी सचिवः सखी' हे ती प्रत्यक्ष जगते आहे. तिला विसरुन कसं चालेल?

लिहीत राहिलो तर अजून पानेच्यापाने भरतील पण कुठेतरी थांबायला हवेच.
तर असा हा आपला लाडका विशी. त्याला आपल्या सर्वांतर्फे मी शुभेच्छा देतो. आणि एक जबरदस्त रंगतदार सामना सर्व बुद्धीबळ रसिकांना बघायला मिळो अशी आशा व्यक्त करतो. आनंदने पुन्हा विजेतेपद राखले तर तो बहुदा विक्रम ठरावा.

(सर्व छायाचित्रे आंतरजालावरुन साभार.)
------------------------
विशेष सूचना -
सामन्याची ऑफीशियल वेबसाईट तयार झाली आहे. तिथेच सामन्याचे ठिकाण, प्रत्येक डावाचे दिवस आणि वेळा अशी इत्थंभूत माहिती दिलेली आहे. डाव थेट प्रक्षेपित होणार आहेत ते कुठे बघता येतील ते सुद्धा तिथेच दिले आहे. डाव भारतीय प्रमाणवेळेनुसार दुपारी ३ वाजता सुरु होतील. दर दोन डावानंतर एक विश्रांतीचा दिवस आहे.
गेल्फंड - विशी सामन्याच्या वेळी मिपाकर रमताराम यांच्यासोबत मी सामन्यांचे चालते वर्णन दिले होते. परंतु यावेळी वेळाच्या दृष्टीने कसे जमेल मला माहीत नाही कारण माझ्या क्यालीफोर्निया वेळेनुसार रात्री १.३० वाजता सामना सुरु होणार आहे. (आधी नजरचुकीने २.३० वाजता असे लिहिले होते परंतु डे लाईट टाईमसेविंगमुळे ३ नोवेंबरपासून घड्याळे १ तास मागे गेली आहेत!) :( टायमिंग जमवायचा माझा आटोकाट प्रयत्न असेलच. परंतु रमताराम यांनी (किंवा इतर कोणी) स्वतः धागा सुरु करुन चालते समालोचन केले तर मला आनंदच होईल.

------------------------

आणखीन एक आनंदाची बातमी - यावेळच्या सामन्यात प्रथमच अँड्रॉइड आणि आयोएस दोन्ही प्रकारच्या स्मार्टफोन्ससाठी अ‍ॅप डेवलप केले गेले आहे जे १ नोवेंबरपासून उपलब्ध असेल. प्रत्येक खेळी केली गेली की एक विशिष्ठ टोन ऐकू येईल त्याने खेळीची सूचना मिळेल. शिवाय प्रत्येक डावादरम्यान टेक्स्टिंगद्वारे प्रत्यक्ष खेळाचे विश्लेषणही पुरवले जाईल.
खेळादरम्यान ५ सर्वर्स आंतरजालासाठी ठेवले आहेत ज्याद्वारे आपण सामना बघू शकू (लंडनच्या कँडिडेट मॅचेस दरम्यान शेवटल्या सामन्याला जालावरच्या गर्दीमुळे एकमेव असलेला सर्वर कोलमडून लोकांची निराशा झाली होती.)
शिवाय दूरदर्शनवरही सर्व सामन्यांचे थेट प्रक्षेपण होणार आहे.

द हिंदू मधील बातमी - http://www.thehindu.com/sport/other-sports/novelties-for-anandcarlsen-ma...

ही आपल्या सगळ्यांसाठी पर्वणीच आहे. तुम्ही कुठेही असलात तरी सामना बघता आला नाही असे यावेळी शक्यतोवर होणार नाही. बुद्धीबळाच्या प्रसारासाठी देखील ही सुवर्णसंधी आहे! :)

---------------------------

बक्षीसाची रक्कम किती याबद्दल आधी कल्पना नव्हती त्यामुळे लेखात त्याचा उल्लेख आला नव्हता.
तर एकूण बक्षीस १० लाख (यूरोज) (साधारणपणे ८.५ कोटी रुपये) आहे.
१२ डावात विजेत्याचा निर्णय लागला तर रक्कम ६०% - ४०% अशी विभागली जाईल.
जर सामना टायब्रेकर राऊंडमध्ये गेला तर ५५% - ४५% अशी विभागणी असेल.

-(सामनोत्सुक)चतुरंग