नशीब भाग ५४ व ५५ एकत्रित

नशीब भाग - ५२ व ५३ एकत्रित

नशीब भाग – ५४ 2/11/10
फुजी फिल्म कंपनीचा डिएस ५०५ अंकित प्रतिमा ग्राहक - प्रग्रा (कॅमेरा) - विषयी फुजी जपानचा शोध - नियोजन अभियंता माहिती सांगत होता. निकॉन कंपनीने फुजी करता हा प्रग्रा तयार केला होता. त्यात वापरलेला CCD प्रतिमा घटक (इमेज सेन्सर) हजार बाराशे मधून एक हाती येत होता. अजून उत्पादन प्रक्रिया विकसीत झालेली नव्हती (१९९४). १३ लाख चित्रपेशीचा (१.३ मेगा पिक्सेल) तो प्रतिमा घटक होता. चित्र फीत तुलनेत संवेदन क्षमता ASA 800/3200. वजन 1.65 kg (DS-505A) (भिंग नसताना). मेमरी कार्ड रिडर CR-500. मेमरी कार्ड HG-15 (15 MB) 5 चित्रे क्षमता. मी दोन मेमरी कार्ड विकत घेतली होती. तर कार्ड रिडर मध्ये मेमरी कार्ड टाकून त्यातील साठवलेल्या प्रतिमा संगणकावर घेऊन फोटोशॉप चौथी आवृत्तीने संपादन व संयोजन करून पिक्टोग्राफी ३००० मुद्रण यंत्राने ए५, व ए४ अश्या मापाची छापील प्रतिमा तयार होत असे. संगणकातून तयार झालेली प्रतिमा माहिती पिक्टोग्राफीच्या विशेष लेसर लिखाण व्यवस्थेने डोनर कागदावर लिहिली जात असे. डोनर कागद निवड केलेल्या मापात कापला जात असे त्याच घटकेला रिसीव्हर कागद तेवढ्याच मापात कापला जाऊन त्यावर वाफेचा फवारा होत असताना डोनर कागद त्यावर घट्ट दाबून बसवला जात असे. पुढे हे जोडलेले कागद १२० अंशाने गरम केलेल्या कापडी रुळावरून जाताना अदृश्य प्रतिमा दृश्य होत असे त्यालाच इमेज फिक्सिंग म्हटले जाते. त्यानंतर उपकरणाच्या आत डोनर व रिसीव्हर कागद वेगळे केले जातात व छापील प्रतिमा बाहेर येते हे सगळे दोन मिनिटात घडते. अशा तयार झालेल्या प्रतिमेवर पाण्याचा किंवा प्रकाशाचा कोणताही परिणाम होत नाही. त्या छपाई प्रक्रियेत कोणते ही रसायन, शाई, रंगाचा वापर न करता फक्त १लीटर डिस्टिलड पाणी तीन दिवसाकरता वापरले जात होते. ज्याचा उपयोग डोनर - रिसीव्हर कागद काही वेळा करता घट्ट धरून ठेवण्या करता केला जात होता. त्या काळात त्या छपाई यंत्राला प्रदूषण रहित सर्वोत्कृष्ट साधन म्हणून मान्यता मिळाली होती.

फुजीक्स - निकॉन डिएस ५०५ प्रतिमा ग्राहक भिंगा शिवाय. फुजी पिक्टोग्राफी ३००० छपाई यंत्र

त्या आमच्या पहिल्या भेटीला फुजी विक्रेत्याने इतर होतकरू ग्राहकांना आमंत्रण दिले होते. संरक्षण खात्यातील एकाने तो नवीन अंकित प्रग्रा विमानातून छाया चित्र घेण्या करता वापरता येईल का म्हणून विचारले होते. विक्रेत्याने होकार व आश्वासन देण्याचा प्रयत्न केला. जपानी शोध - नियोजन अभियंता मिश्किल हसत होता. खरे तर त्याने ते शक्य का नाही हे समजवून सांगायला हवे होते पण त्याने मौन पाळले. मला राहवले नाही, मी लगेच ते शक्य नसल्याचे पटवून दिले. १.३ मेगा पिक्सेलच्या प्रतिमा घटकावर विमानातून खालची २ मीटरची वस्तू एका पिक्सेल एवढी असणार, प्रतिमा म्हणून काहीच दिसणार नाही. एक सूक्ष्म चौकोन दिसणार. आधुनिक स्कॅनिंग पद्धतीने विमानातून व उपग्रहाने पृथ्वीचे छायाचित्रण केले जाते व त्याचे संगणकाने छायाचित्र तयार केले जाते. असो.

उध्दवा अजब तुझे . . . योग कसे जुळून आले होते बघा. स्टुडिओच्या परवान्याची तसेच माझ्या व बायकोच्या कामाच्या परवान्याची कागदपत्रे काही विरोधकांनी पाच महिन्या करता परवाना मुख्यालयातून गायब केली होती. एकदाचे परवाने हातात आले, आम्ही सात महिन्यानंतर स्टिडिओचे उद्घाटन केले व कायदेशीर काम सुरू केले. मधल्या काळात इतरांनी आमची साधने बघण्याच्या उद्देशाने भेटी दिल्या, आम्ही तयार केलेल्या जाहिरातीचे शब्द जसेच्या तसे वापरून व डायसब्लिमेशन छपाई यंत्राने आमच्या आधी अंकित स्टुडिओ सुरू करण्याचे प्रयत्न केले, पण यशस्वी झाले नाहीत.

मी हा स्टुडिओ सुरू होण्या अगोदर छाया - चल चित्रणाची जी साधने वापरत होतो ती साधने स्टुडिओ मालकाला कमी किमतीत विकू शकलो. त्यामुळे अंकित स्टुडिओ जरी सुरू झाला नव्हता तरीही आमची कमाई सुरू ठेवू शकलो होतो. स्टुडिओत १९९५ ते १९९९ सकाळी ८ ते रात्री ११ मी काम करत असे. एक ही दिवस स्टुडिओ बंद न करता सतत काम केले. बर्‍याचदा दुपारी तिथेच थोडा वेळ झोप घेत असे. दुपारचे जेवण बायको घेऊन येत असे मुलांना शाळेत नेणे आणणे ति करत असे. तिच्या चल - छाया चित्रणाचे काम संध्याकाळी सात नंतर सुरू होत असे ते रात्री १ ते २ पर्यंत चालत असे. स्टुडिओत मुलांना बसवून मी तिला कामाच्या जागी सोडत असे मग काम संपले की ति फोन करून तिला घरी नेण्या करता बोलवत असे.

स्टुडिओतील प्रकाश योजनेचा एक वेगळा प्रयोग मी केला होता. ओसराम कंपनीचे मेटल हलाईड दिवे वापरून स्टुडिओची प्रकाश योजना मी तयार केली होती. परंतु सहा महिने प्रयत्न करून देखील आठ दिव्यांचे एक सारखे प्रकाश रंग न मिळाल्याने ति योजना बंद करून क्षणिक प्रकाश व्यवस्था विकत घेतली. छाया चित्रातील रंग व मूळ रंग छटा साम्य टिकवण्या करता प्रकाश रंगाचा एक सारखेपणा अत्यंत आवश्यक असतो. स्टुडिओ असल्याने मोठी महत्त्वाची कामे मिळणे सहज शक्य झाले होते. अग्निशामक प्रशिक्षण केंद्राचे चल - छाया चित्रणाचे काम मी केले. तेल विहिरीवरील रिग जुळवणीतील सुरुक्षा चित्र फितीचे काम एका पुणेकराने मिळवून दिले होते. ओमान एअरचे १९९७ चे कॅलेंडर चे छाया चित्रण काम मी केले. विमान धावपट्टी वर जाऊन उड्डाण व जमिनी वर येण्याचे चित्रण झाल्या वर गैरसमजुतीमुळे पोलिस मला तुरुंगात टाकायला निघाले होते. संबंधीत अधिकार्‍याने योग्य विभागाला सूचना देण्यात उशीर केल्याने तसे घडले होते.

एका मोठ्या घरची काळी वर्तुळाकार बया स्टुडिओत तिच्या मदतनीस बाईबरोबर चांगला चेहरा करण्याकरता आली तीन तास प्रयत्न करून देखील तीच्या पसंतीचा चेहरा न झाल्याने ति माझ्या वर चिडली. माझ्या स्पॉनसरचा फोन क्रमांक मलाच विचारून माझी अरबीतून तक्रार सुरू केली. पैसे न देता उठून निघून गेली. काही वेळा नंतर तिची मदतनीस बाई पैसे घेऊन आली सगळे पैसे दिले व छाया चित्रे घेऊन गेली. दुसर्‍या दिवशी स्पॉनसर मला भेटला, त्याने चक्क तिलाच धमकी दिली होती की पैसे दिले नाहीस तर तिचे फोटो बाहेर काचेवर लावले जातील वगैरे. नंतर एका इंग्रज बयेला अपमान करून घेण्यात मजा वाटली. मी सकाळी मुद्दाम माझ्या जबली (सलाला भागात राहणार) गायक मित्राच्या कामा करता लवकर स्टिडिओत आलो होतो तो शेजारी बसला होता आणि वर्तमान पत्रातील त्याची मुलाखत दाखवत होता. ती इंग्रजी बया आत आली. तिच्या समोर एक भारतीय गळ्यात पट्टा न बांधता खुर्चीवर बसलेला तिला खटकले होते. "तुझा स्टुडिओ प्रमुख कुठे आहे त्याला बोलाव. तुला एका लेडीशी कसे वागायचे माहीत नाही". मी मुद्दाम खुर्ची वरून न उठता तिला विचारले तिला काय हवे होते. तिला ओळखपत्रात लागणारे छाया चित्र काढून हवे होते. "मी इथला मालक आहे आणि तुझ्या सारख्या उद्धट बायकांचे छाया चित्र काढत नाही. कृपया बाहेर जा". ती शिव्या पुटपुटत बाहेर निघून गेली. ह्या इंग्रजांना नसलेल्या लाजलज्जेचा अती गर्व असतो. असेच एक आयरिश बाईचे झाले.

तिचा नवरा आयरिश मंडळामुळे मला ओळखत होता. स्टुडिओत लहान मुलांना व बायकोला छायाचित्राकरता घेऊन आला होता. मुलांची चित्र त्यांना आवडली होती. दुसर्‍या दिवशी फोटोशॉपने त्या चित्रात तिला बदल करून हवे होते. ते बदल केल्यावर तिने वाद घायला सुरुवात केली. मी सरळ सांगितले "तुझा नवरा आणि मी बघून घेऊ, मला बायकांशी वाद घालणे आवडत नाही". ति बया बिथरली "यू मेल शुव्हनिस्ट पिग" "मॅम, पिग खाणारे असेच बोलू शकतो, ह्या पेक्षा चांगले शब्द तोंडात येणार नाहीत ही खात्री होती". " मी उद्यापासून बाहेर उभेराहून तुझ्या दुकानात कोणाला येऊ देणार नाही" तिने धमकी देण्याचा प्रयत्न केला. "जरुर, मी माझी प्रसिद्धी करण्या करता सकाळी नाश्ता व इंग्रजी चहा जरुर देईन". दोन दिवसा नंतर तिचा नवरा आला, त्याच्या बायकोला छान सुनावल्या बद्दल धन्यवाद व चित्रांचे पूर्ण पैसे देऊन गेला.

त्या काळात एका नवीन प्रयोगाला मी सुरुवात करून दिली संरक्षण खात्याच्या एमारतीच्या जमिनीच्या मोजमापाचे, प्रगती पटाप्रमाणे रोज होणार्‍या कामाचे थोडे चलचित्रण मी सुरू केले होते.हे काम पण एका पुणेकराने दिले होते. इमारतीचा कंत्राटदार गुजराथी होता त्याने मला बदलून ते काम एका गुजराथी माणसाला दिले पण नंतर तीन मोठ्या इमारतीची पूर्ण प्रगती चित्र फीत मी बनवून दिली होती. त्यानंतर एबीबी कंपनीच्या २५० मेगा वॉट जनरेटरला जोडलेल्या सुपर चार्जर उपकरणाच्या दुरुस्तीची प्रशिक्षण चित्र फीत मी तयार केली.

नशीब भाग - ५५ 17.2.10
माझा मोठा मुलगा पुण्यातल्या शाळेत झालेल्या घोळामुळे बराच त्रासलेला होता. त्यात घरातील ऍपल संगणकाची जास्ती माहिती मिळत नव्हती. काही पुस्तके विकत घेतली पण फारसा फायदा झाला नाही म्हणून माझा स्टुडिओ होता त्याच इमारतीत ऍप्टेक संगणक प्रशिक्षण केंद्र होते तिथे त्याला घेऊन गेलो. तिथे कळले की ९वी शिकत असलेल्या माझ्या मुलाला १२ वी नंतरच प्रवेश मिळणार. तरीही मी मुलाला एक आठवडा प्रशिक्षण शिबिरात बसण्याची परवानगी मिळवली, तेवढे पैसे देण्याचे कबूल केले. दोन दिवस विशेष काही घडले नाही. तिसर्‍याच दिवशी मुला बरोबर एका बॅंकेचा अधिकारी व दूरध्वनी मंत्रालयातील एक अधिकारी माझ्या स्टुडिओत आले. त्यांनी माझ्या मुलाचे कौतूक मला व बायकोला ऐकवले. त्या दिवशी प्रशिक्षण शिबिरात तिथल्या शिक्षकाने संगणक दर्शकाची (मॉनिटर) माहिती चुकीची दिली असे मुलाने पटवून दिले होते. कॅथोड रे ट्यूब स्कॅनिंग टीव्हीत व संगणकात कसे असते, कसे घडते व फरक कसा असतो हे आकृती काढून पटवून दिले होते. ति माहिती त्याने त्या वयात कोठून मिळवली ते बघण्या करता ते दोघे अधिकारी माझ्या स्टुडिओत आले होते. तिसर्‍या दिवशी ऍप्टेकचा प्रशिक्षक मला भेटला त्याने माझ्या मुलाला प्रशिक्षणात पूर्णवेळ प्रवेश मिळवून दिला.

आता प्रश्न होता घरात ऍप्ल संगणक व ऍप्टेक फक्त विंडोज पद्धत शिकवत होते. मग मी ऍपल विक्रेत्या कडून ऍपल संगणक पद्धतीची प्रशिक्षण पुस्तके विकत घेतली. माझ्या मुलाने दोन्ही पद्धतीचा फरक समजवून घेण्याकरता एक ४८६ विंडोज संगणक विकत घेतला व त्याचा फायदा त्याला आजही होतो. ऍप्टेक प्रशिक्षणाचे प्रमाण पत्र तीन महिन्याने मिळाले. त्यानंतर मन लावून ९ वी १० वी ची CBSE परीक्षा दिल्या व स्टुडिओत माझ्या मदतीला आला. १९९७ ला त्याने एका जाहिरात कंपनी करता आयमॅक संगणक, ५००० ल्युमेन्सचा व्हिडिओ प्रोजेक्टर व २५ वॉटची ध्वनी व्यवस्था वापरून एका मोठ्या मॉलमध्ये १८ तास चालणारी जाहिरात व्यवस्था तयार केली. तसे तो तयार करणारा ओमान मधला पहिला तरुण ठरला. बर्‍याचशा जाहिरातीचे चित्रीकरण संपादन माझेच होते. ह्या व्यवस्थेतील काही वैशिष्ट्ये फक्त ऍपल संगणकावरच होती. ऍपल स्क्रिप्ट वापरून प्रत्येक जाहिरातीची वेळ व पुनरावृत्ती संयोजन निश्चित करता येत असे. ति जाहिरात पद्धत सुरू बंद करण्याचा वीज प्रवाह वेळ नियंत्रक देखील मी तयार केला होता. कोणत्याही नवीन जाहिरातीला माउस-कीबोर्ड न वापरता फायर वायर पद्धतीच्या साह्याने ऍपल संगणकावर चढवता येत होते. तीन महिन्यात मुलाने तशी चार अधिक जाहिरात साधने मस्कत मधील इतर मॉल मध्ये बसवून दिली. मी जेव्हा १९९८ ला मुंबईत आलो होतो तेव्हा दादरच्या रेल्वे पुलावरील विचित्र जाहिरात पद्धत बघून चकीत झालो होतो. एक मुलगा व्हिडिओ प्लेअरचा रिमोट कंट्रोल हातात घेऊन उभा होता. कॅसेट संपली की गुंढाळून पुन्हा सुरू करत होता. माझ्या मुलाने बनवून दिलेले ऑटोमेशन त्या तुलनेत फारच चांगल्या दर्जाचे होते.

त्या काळात माझा मुलगा ऍपल संगणक कंपनीचा डेव्हलपर मेंबर होता. त्याने ही तयार केलेली जाहिरात पद्धत ऍपल कंपनीला कळवली होती. त्या ओमानी जाहिरात कंपनीला माझ्या मुलावर विश्वास ठेवणे कठीण वाटले म्हणून त्या मालकाने कॅलिफोर्नियात असताना मुद्दाम ऍपल कंपनीत जाऊन जाहिरात पद्धतीची चौकशी केली होती. तिथल्या अधिकार्‍याने विचारपूस करून सांगितले होते की ओमान मधल्या एका भारतीयाने ही पद्धत तयार केली असून तोच जास्त माहिती देऊ शकेल. मस्कतला तो परतल्यावर त्याने मोठ्या कौतुकाने ति घटना आम्हाला सांगितली होती. माझा फोटो स्टुडिओ होता तरीही मी व मुलाने मिळून एक संगणक छपाई कागदाच्या उत्पादकाची यंत्रे दुरुस्त करून दिली होती व उत्पादन वेग वाढवण्यात यशस्वी झालो होतो.

पण आमची ही यशाची वाटचाल थांबायला व व्यावसायिक त्रासाला सुरुवात झाली. ओमानी भांडवलदाराच्या एक मैत्रिणीने आमच्या स्टुडिओचा हिशेब दाखवून मोठे कर्ज मिळवून देण्याची योजना त्याच्या डोक्यात टाकली. माझ्या एका पुणेरी मित्राला आम्ही हिशेब तपासणीचे काम दिले. दोन महिन्यात त्याने आम्हाला जागे करणारे निष्कर्ष दाखवले. सगळी कागद पत्रे दोनदा तपासून हिशेब तयार केला. ३० हजार रियाल भांडवलावर तीन वर्षात आम्ही ५५ हजार बॅंकेत जमा केले होते. त्याचा हिशेब फक्त त्या भांडवलदारालाच माहीत होता कारण बॅंकेतला पैसा काढण्याचा अधिकार मला नव्हता. वाद सुरू झाले आमचा ठरलेला पगार आम्हाला तीन वर्षात मिळाला नव्हता. घराचे भाडे मीच भरले होते. ज्या नातेवाईकाने स्टुडिओ काढण्याला मंजुरी दिली होती त्याने आम्हाला घराचे भाडे देणे कबूल केले. ज्या बॅंकेतून कर्ज मिळवण्याचा त्याने प्रयत्न केला होता तिथला प्रमुख बर्‍याच वेळा स्टुडिओत आला होता, त्यानेच मला कर्ज नामंजुर केल्याचे कळवले होते. भांडवलदार बिथरला होता. त्याने एक सुदानी हिशेबनीस आणला व आम्हाला त्रास देणे सुरू केले.

त्या सुदानी हिशेबनीसाने अकलेचे तारे तोडले होते. कोटेशन रक्कम + बील रक्कम + पावती रक्कम असे २०० रियाल रोख रकमेला ६०० रियाल दाखवून १९९७ च्या एका महिन्यात ५००० रियालची आम्ही अफरातफर केल्याचे एका कागदावर अरेबिक मधून लिहून तयार केले. तो फोन करायला बाहेर गेला तेव्हा ते कागद माझ्या बायकोने बघितले. तिला अरेबिक लिहिता वाचता येते हे त्या सुदान्याला माहीत नव्हते. मी त्या कागदाचा फोटो घेतला. इमारतीच्या सुरक्षा रक्षकाला बोलवले त्याला तो कागद दाखवला तो रक्षक भडकला त्याने अरबीमधून त्या सुदान्याला भरपूर दम दिला व पोलिसाला बोलवण्याच्या आत तिथून पळ काढायला सांगितले. आम्ही भांडवलदाराच्या नातेवाईकांना फोन करून बोलावले ते कागद दाखवले व स्टुडिओ त्याच घटकेला बंद करण्याची धमकी दिली. नातेवाईकांनी आमचे हिशेब कागद तपासले आणि आम्ही कोणतीही चूक केली नसल्याची पावती दिली. स्टुडिओची ति मोठी जागा सोडून समोरच्याच लहान जागेत नव्याने काम सुरू केले.
ह्या जागेत आमची ओळख ह्या लहान पॅलेस्तीनी मुलीशी झाली. मुलीचे नाव लिन, वय वर्ष ३, मला ती आमू (काका) म्हणत असे. मी तिच्याशी मराठीतून हात हालवून बोलत असे. तिला ते समजत असावे. तिची भरपूर छायाचित्रे मी काढली होती. प्रत्येक मिनिटाला ती चेहर्‍यावरचे वेगळे निरागस भाव दाखवीत असे. येणारा प्रत्येक ग्राहक तिच्याशी मैत्री करत होता. तिचे आई-वडील त्याच माळ्यावर असणार्‍या कापडाच्या दुकानात शिंप्याचे काम करीत होते. त्या कापड दुकानदाराने शिवण विभाग सुरू करावा ही पण माझीच कल्पना होती. कारण तो युरोपातील महागडे कापड विकत होता पण ग्राहक कपडे बिघडण्याच्या भितीने विकत घ्यायला घाबरत होते. शिवण विभाग त्यांचाच असल्याने ती भिती कमी झाली व विक्रीत वाढ झाली होती.
लिनच्या छायाचित्रांचे काही नमुने कारण बरीच छायाचित्रे तिच्या आई-वडिलांनी विकत घेतली होती.