श्रीगणेश लेखमाला २०२१ - शापित

मागेच कधीतरी espncricinfo वर फलंदाजांची सरासरी वगैरे बघत असताना विनोद कांबळीच्या आकडेवारीवर नजर गेली आणि त्याच्या सुरूवातीच्या कसोटी सामन्यांमधल्या धावा बघून चाट पडलो होतो.
९६ ची ती मॅच तर लख्ख आठवतेय. शेवटपर्यंत आशा होती की कांबळी आहे तर काहीतरी होऊ शकेल, पण दुर्दैवाने मॅचच पूर्ण होऊ शकली नाही.

लेख आवडला. परत परत आठवून वाचून काढावा असा.

सं - दी - प

उत्तम लेख.
दुर्दैवाने स्वतः विनोद कांबळीच ह्या अधःपतनाला जबाबदार असावा. क्रिकेटपेक्षा क्रिकेटबाह्य मोहात हा वाहून गेला आणि संपला.

वाया गेलेले टॅलेंट.
माझा आवडता खेळाडु होता.

फार कठिण परिस्थीतीला सामोरा गेला बिचारा…

आउट झाल्यावर परतत असता लिप रिंडिग करत त्याने कोणती मराठी शीवी कचकन दिली यावर आम्ही डिबेट करत असु…

मस्त लेख 👍
क्रिझ पेक्षा कॅमेर्‍याकडे दिलेले अधिकचे लक्ष आणि कमी वयात मिळालेले घवघवीत यश पचवता न येणे; माझ्या मते ही कारणे ह्या गुणी खेळाडुची कारकीर्द आकाली संपुष्टात आणण्यामागे आहेत.
आणि हो, एवढे छान लिहिता मग लेखणी म्यान का करुन ठेवली होती हो इतके दिवस? मी मिपावर तुमचा हा पहिलाच लेख वाचतोय बहुतेक.
पुढील लेखनास शुभेच्छा!

लेख आवडला.

काही आकडेवारी चुकलीये.

१९९३ साल संपताना केलेल्या श्रीलंका दौऱ्यात पहिला कसोटी सामना पावसात वाहून गेला, पण पुढील दोन सामन्यातील चार डावात त्याने चार शतके केली.

दोन सामन्यातील चार डावात ४ शतके म्हणजे सलग ४ डावात शतके झाली. आकडेवारी अशी आहे की तो ४ नसून ३ डाव खेळला होता व १२५,४ व १२० अशा धावा केल्या होत्या.

साल १९९४. वर्षाची सुरुवात श्रीलंकेच्या भारत दौऱ्याने झाली. या कसोटी मालिकेत तीन सामन्यातील सहा डावात विनोदने चार अर्धशतके केली.

या मालिकेत कांबळी तीनही कसोटीत प्रत्येकी फक्त १ डाव खेळला व त्यात ५, ८२ व ५७ अशा धावा केल्या होत्या.

अर्थात कांबळीची कसोटी कारकीर्द खूप लहान असल्याने आकडेवारीतील या चुका किरकोळ आहेत.

त्याची चार शतके ही भालत व श्रीलंकेत (म्हणजे भारतीय उपखंडात) आहेत. भारतीय उपखंडाबाहेर तो फक्त न्यूझीलंडमध्ये १ कसोटी खेळलाय व तेथे तो फारसा यशस्वी नव्हता. इंग्लंड, आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया, पाकिस्तान या देशात तो खेळलेला नाही. त्याच्या २१ कसोटी डावांपैकी फक्त ५ भारताबाहेर आहेत. म्हणजे त्याच्या फलंदाजीतील बहुसंख्य धावा भारतीय खेळपट्ट्यांवर केल्या आहेत. वेगवान परदेशी खेळपट्ट्यांवर तो खेळला असता तर त्याचा कस लागला असता.

त्यामुळे मी त्याला महान फलंदाज, सचिनपेक्षा चांगला फलंदाज वगैरे मानत नाही.

कांबळी खूप गरीब किंवा सामान्य घरातून पुढे आला होता. जरी तो व सचिन एकाच शाळेत शिकले असले, एकाच प्रशिक्षकाकडून क्रिकेटचे प्रशिक्षण घेतले असले तरी दोघांच्या परिस्थितीत जमीन अस्मानाचा फरक आहे.

सचिन मध्यमवर्गीय सुशिक्षित ब्राह्मण कुटुंबातुन आला होता. त्याच्यावर सुशिक्षित मध्यमवर्गीय संस्कार झाले होते. प्राध्यापक असलेले वडील व मोठ्या भावाचे त्याला सातत्याने मार्गदर्शन मिळत होते व त्यामुळे सचिनचे पाय कायम जमिनीवर होते.

याउलट कांबळीला घरून असा कोणीही मार्गदर्शक नव्हता. त्यामुळे खूप गरीब परिस्थितीतून त्याला एकदम पैसा, प्रसिद्धी मिळायला लागल्यानंतर तो हवेत तरंगायला लागला. ज्या क्रिकेटमुळे त्याला पैसा व प्रसिद्धी मिळू लागली त्यावर पूर्ण लक्ष केंद्रीत न करता तो सवंग गोष्टींच्या मागे लागला.

आफ्रिकेत तो एकदा बाहेर जाऊन जॉनी व्हर्साची ब्रॅन्डचा ६०० अमेरिकन डॉलर्स किंमतीचा (अंदाजे २४,००० रूपये) विजारीचा पट्टा घेऊन आल्यानंतर कर्णधार अझरूद्दीन सुद्धा थक्क झाला होता. त्याज दौऱ्यात एका सामन्यापूर्वी तो पहाटे ४ वाजेपर्यंत मोठ्या आवाजात गाणी ऐकत बसला होता. पैशांची उधळपट्टी, पहाटेपर्यंत जागरणे हे त्याच्या खेळासाठी मारक आहेत हे समजावून सांगणारा जवळचा मार्गदर्शक त्याला लाभला नाही हे दुर्दैव!

संघातून स्थान गमावल्यानंतर खेळावर लक्ष केंद्रीत करण्याऐवजी तो रिऍलिटी शो सारख्या सवंग गोष्टीत अडकला व तेथेच त्याची कारकीर्द कायमची संपली. एकाअर्थी त्याची क्रिकेट कारकीर्द संदीप पाटिल सारखी अल्पावधीतच संपली. संदीप पाटीलने सुद्धा जाहिराती, चित्रपट, साप्ताहिक यामध्ये गुंतून स्वतःची क्रिकेट कारकीर्द खड्ड्यात घातली होती.

गुणवत्ता असूनही योग्य मार्गदर्शकाअभावी व सवंग गोष्टीत गुंतल्यामुळे कांबळीची कारकीर्द संपुष्टात आली.

नवीन विषय आवडला.

लेख आणि शिर्षक आवडले..

त्या काळी मी वन डे पेक्षा test matches जास्त पाहायचो,
आणि त्याने केलेली दोन द्विशतके मी बॉल to बॉल पाहिलेत..

विशेष म्हणजे त्याने सुनील गावसकर चा record तोडावे असे तेंव्हा वाटत होते..
२२७ वर out झाल्यावर वाईट वाटले होते...

वरच्या कित्येक प्रतिसादात त्याला मार्गदर्शक नव्हता असा एक सूर आहे, त्याचे वर्तन बिघडत चालले होते ह्याला तोच जबाबदार होता नक्कीच..
पण सचिन सारखा मित्र असताना, ह्या मित्राने त्याला चांगलीच समज का दिली नाही याचे मला आश्चर्य वाटते.. आणि वेळोवेळी मार्गदर्शन का दाखवले नाही असे वाटते..

सच्या माझा आवडत्या खेळाडूतील एक आहे, पण येथे त्याने मित्राला वाया जाण्यापासून वाचवायला हवे होते असे मला मनापासुन वाटते...

कांबळी माझाही आवडता खेळाडू होता. त्यामुळे सहानुभूती आहेच.

१. १९९२ विश्वकप स्पर्धेत कांबळीला उतारवयातल्या बोथमने सहज जाळ्यात पकडले होते.

२.शारजामधला रस्त्यावरचे दिवे लागल्यावरचा अपुर्‍या प्रकाशातला नाबाद कांबळी आणि १९९६ मधला भयानक वळणार्या खेळपट्टीवरचा हताशपणे रडणारा कांबळी डोळ्यासमोर आला.

३. तरीही कांबळीला मानसोपचारांची गरज होती. राहुल द्रविड आणि कांबळी हे एकाच वेळी अपयशी ठरत असतांना द्रविड भीष्मराज बाम यांच्याकडून समुपदेशन घेऊन सावरला. कांबळीच्या घोट्याला दुखापत होऊन वर्षभर साम्न्यांपासून दूर राहावे लागले आणि कधीही पूर्ववत ठीक झाला नाही.

चित्रेही छान. छान आठवणी जाग्या केल्यात. धन्यवाद.

असे शापित खेळाच्या जगात असणे खुपचं अचंबित करते...शरीराने आणि मनाने तंदुरूस्त असणे फार महत्वाचे.

क्रिकेट फारसा कळत नाही, आवडतही नाही. पण शीर्षक पाहून लेख वाचला. शीर्षक आणि लेख आवडला.

श्रीगुरुजी,

तुमचं मार्गदर्शकाच्या अभावाचं विवेचन पूर्णपणे पटलं.

मला वाटतं की कांबळीच्या अपयशात आजून एक घटक आहे. तो बोर्डाचा नावडता खेळाडू होता. सचिन मंडळासंगे ज्याप्रमाणे मुत्सद्दीपणे ( = डिप्लोमॅटिक ) वागला तसं विनोद कांबळीस कुणी शिकवलं नाही. त्यामुळे एका मालिकेत अपयश आल्याने लगेच उचलबांगडी झाली.

गावसकरने पैशांवरून बोर्डाला शिंगावर घेतलं होतं. पण त्याच्यामागे त्याचे मामा माधव मंत्री भक्कमपणे उभे होते. खुद्द सचिनच्या मागे गावसकर उभा होता. तसाच आता अजित आगरकरच्या मागे सचिन उभा आहे. अशा प्रकारचं प्रभावक्षेत्र विनोद कांबळीस उत्पन्न करता आलं नाही. स्वतंत्र वृत्तीचा असल्याने इतर कुणाच्या प्रभावक्षेत्रात दाखल होणं त्यास शक्य नव्हतं.

शिवाय भरीस भर म्हणून बायकोचा अनाठायी हस्तक्षेप होताच. ती ख्रिस्ती असल्याने वेगळ्या संस्कृतीत वाढलेली होती. त्यातनं संघर्ष उत्पन्न झाला व तोही त्यास महागात पडला.

असो.

विनोद कांबळीसारखे गुणवत्तेचे हाल कुणाचे होऊ नयेत.

आ.न.,
-गा.पै.

खेळायला येताना त्याचा तो बदललेला अवतार पाहूनच जाणवायचे की ह्याचे काही खरे नाही.
मग हळुहळु त्याच्या बद्दल काहीबाही वाचनात येउ लागले आणि तो मनातुन उतरत गेला.
खरच एका गुणी खेळाडुने स्वतःची अशी परवड करुन घेतलेली अजिबात आवडली नाही
पैजारबुवा,

विनोद कांबळीच्या क्रिकेट करीअरचे सुरेख विश्लेषण . यावरुन एक आठवले की , १९९३ च्या आसपास अनेकदा "मस्तुर कांबळी" ( मस्त रे कांबळी ) असा शब्दप्रयोग ऐकु येत असे . बहुदा , विनोद कांबळीच्या फटकेबाजीवर खुश होउन क्रिकेट चाहत्यांनी असा शब्दप्रयोग प्रचलीत केला असावा .

१९९२ च्या विश्वचषकानंतर उन्हाळ्यात दर रविवारी दूरदर्शनवर क्रिकेट विथ मोहिंदर अमरनाथ हा क्रिकेट कोचिंगवरचा कार्यक्रम लागायचा. तो कार्यक्रम पाहून क्रिकेटमधले बारकावे कळू लागले. १९९२-९३ च्या मोसमात इंग्लंडचा भारत दौरा झाला. ग्रॅहम गूच कर्णधार होता. ती मी टिव्हीवर पाहिलेली पहिली कसोटी मालिका होती. त्यातला तिसरा सामना अन लगेच झिंबाब्वेविरुद्धचा एक कसोटी सामना यात विनोद कांबळीने पाठोपाठ द्विशतके ठोकली. पुढचं वर्षभर सचिनपेक्षाही विनोदच माझा क्रिकेटमधला हिरो होता.

नंतर त्याची सातत्यपूर्ण कामगिरी न होताना पाहून वाईट वाटायचे. १९९८ च्या उन्हाळ्यातले त्याचे पुनरागमन यशस्वी होत आहे असे दिसत असतानाच क्षेत्ररक्षण करताना त्याच्या मांडीवर चेंडू लागला अन तो जायबंदी झाला. बहुधा त्यानंतर त्याचे पुनरागमन यशस्वी होऊ शकले नाही.

१९९६ विश्वचषकातल्या उपांत्य सामन्यात प्रेक्षकांच्या गोंधळामुळे सामना श्रीलंकेला बहाल झाला आहे हे कळल्यावर विनोदचे अश्रू पाहून माझ्या मनाला जी जखम झाली ती २००३ च्या विश्वचषकात भरेल असे वाटत होते. अखेर २०११ च्या अंतिम सामन्यात धोनीने मारलेल्या षटकारानंतरच ती भरली.

१९९४ साली झी टिव्हीवर भारतीय क्रिकेट संघावर एक गाणे दाखवत असत. त्यात विविध खेळाडू त्यांच्या प्रादेशिक पोशाखात दाखवले होते. प्रविण आमरे, सचिन व विनोद हे तीघे वर पाढंरा शर्ट व ब्लेझर अन खाली पांढरे धोतर अशा पोशाखात होते. युट्यूबवर ते गाणे आता मिळत नाहीये :-(. कुणी जालावर शोधले तर उत्तम.

विनोद अन सचिनची पिढी क्रिकेटमधून निवृत्त झाल्यावर माझी क्रिकेटमधली भावनिक गुंतवणूकही संपली.
९० च्या दशकात परत नेल्याबद्दल लेखकाचे आभार.

लेख आवडला. विनोद कांबळी खूप आवडायचा. १९९६ च्या ‘त्या’ उपांत्य सामन्यात ‘विनोद कांबळी अजून आहे. आपण अजूनही जिंकू शकतो’ असा आशावाद माझ्यात होता. रडत रडत पॅव्हेलियनकडे जाणारा विनोद पाहून त्याच्या दसपटीने मी रडलो असेन.
असो. त्याची जी करीअरमधली वाताहत झाली ती त्याच्याच बेताल वागण्याने झाली.

१. १९९६ च्या विश्वचषकातला श्रीलंकेविरुध्दचा उपांत्य सामना
२. १९९७ च्या वेस्ट इंडिज दौर्‍यातील बार्बाडोस कसोटी सामना (वेस्ट इंडिज मध्ये २६ वर्षांनंतर कसोटी जिंकण्याची संधी आपण दवडली. जिंकण्यासाठी फक्त १२० धावांचं आव्हान असताना आपण ८१ मध्येच कोलमडालो होतो)
३. १९९९ मधील पाकिस्तान विरूध्द ची चेन्नई कसोटी
४. २००३ द. अफ्रिका विश्वचषकातील अंतिम सामना

वरील सामने हे ९० च्या दशकात क्रिकेट पाहत मोठ्या झालेल्या पिढीचे epic heartbreaks आहेत. तुमचा लेख आवडला आहे.

कांबळी = स्वयंचीत खेळाडु! त्याच्या कारकिर्दीचा आढावा आवड्ला!!

विनोद कांबळीने न्युझीलंडच्या सायमन डूल या गोलंदाजाच्या एका षटकात मारलेले सलग ४ चौकार अजुनही लक्षात आहेत .

विनोद कांबळी हा एक महान खेळाडू होता, पण खरं तर तो महान होता होता राहून गेला

अगदी योग्य म्हटलंय ! माझा हा आवडता खेळाडू अल्पकालात दृष्टीआड गेला याचे तेंव्हा खुप वाईट वाटले होते.

+१
अतिशय छान लिहिले आहे !

छान लेख,
'मस्त रे कांबळी' चा हा उगम माहिती नव्हता.
कांबळी म्हटले की ईडन गार्डनच्या सामन्यातुन रडत जातानाचा त्याचा चेहराच डोळ्यासमोर येतो.
मुंबईत अजुन एक जबरदस्त फलंदाज क्लब लेव्हलला होता पण घरची परिस्थिती त्या फलंदाजाचे पुढे न झालेले सिलेक्शन यामुळे तो शेवटी अंडरवर्ल्ड मधे गेला आणि नंतर 'चकमकीत' ठार झाला असे कुठेतरी वाचले / ऐकले होते. आता नाव विसरलो.

अजून एक गुणवान खेळाडू म्हणजे पद्माकर शिवलकर. प्रथमश्रेणी १२४ सामन्यात ५८९ बळी अशी दैदिप्यमान कामगिरी, पण केवळ त्याकाळी चंद्रा, बेदी, प्रसन्ना हे त्रिकूट अधिराज्य गाजवत होते म्हणून याला कधीच संधी मिळाली नाही. त्याशिवाय हा बेदीच्या राजकारणाचा देखील बळी ठरला.

सर्व प्रतिसाद पण वाचले..
लेख आणि प्रतिसाद छान आहेत..

विनोद कांबळी सारखी गुणवत्ता कोणाची वाया जाऊ नये असे सगळ्यांना वाटते..

मला तर सध्या त्याच्यासारखा कोण वाटत असेल तर तो आहे मुंबई संघातील पृथ्वी शॉ...
Batting, shots पाहण्यासारखे आहे याची.. काही फटके तर मोठ्या मोठ्या फलंदाजांची आठवण करून देतात..
पण लवकरच नीट परिश्रम पुर्ण वागावे असे वाटते..

नाहीतर आणखीन एक प्रतिभाशाली खेळाडूचा अस्त आपण पाहू...

सचीनला एकदा एका मुलाखतकाराने विचारले होते की तू वॉल्श, अ‍ॅमब्रोज, अक्रम, वकार, मॅकग्रा, ब्रेट ली, कॅडीक, गॉफ अशा दिग्गज गोलंदाजांविरुद्ध खेळला आहेस. यातला खेळायला सर्वात कठीण कोण वाटला. यवर सचीनने उत्तर दिले होते की नेटमध्ये हाफपीचवरून गोलंदाजी करणारा कांबळी हा जगातला सर्वात धोकादायक गोलंदाज आहे आणि लबाड प्रश्नाला धोरणीपणाने उत्तर दिले होते.