फिर्याद

गझलेतल्या यमकाच्या शब्दांनंतर येणा-या शब्दाला / शब्दगटाला रदीफ म्हणतात. रदीफ गझलेच्या पहिल्या शेराच्या दोन्ही ओळींत येतो, मात्र पुढच्या शेरांच्या फक्त दुस-याच ओळीत यतो. उदाहरण म्हणून 'चुपके चुपके'ही प्रसिद्ध गझल घेऊ. या गझलेचा पहिला शेर आहे -
'चुपके चुपके रातदिन आसूं बहाना याद हैं
हमको अबतक आशिकी का वह जमाना याद हैं'

यात बहाना आणि जमाना या यमकाच्या शब्दांनंतर 'याद हैं' हे रदाफी (रदीफ चे अनेकवचन) आले आहेत. आता याच गझलेतले पुढचे शेर पाहू -

दोपहर की धूप में मेरे बुलाने के लिये
वो तेरा कोठे पे नंगे पाँव आना याद हैं

खींच लेना वो मेरा परदे का कोना दफ्फतन
ऒर दुपट्टे से तेरा वो मुँह छुपाना याद हैं

आता या वरच्या दोन्ही शेरात आना आणि छुपाना या यमकाच्या शब्दांनंतर 'याद हैं' हे रदाफी येतात. माझ्या गझलेत आली, झाली, घाली हे यमकाचे शब्द आलेत पण त्यानंतर कुठलाही रदीफ नाहीये. म्हणून ही गझल गैर-मुरद्दफ आहे.