बुधा!

काही गोष्टी पहिल्यांदा पाहिल्यावर आपल्याला फारशा आवडत नाहीत पण नंतर कधीतरी अचानक आपल्याही नकळत त्या आपल्या मनाचा ताबा घेतात!
तसच काहीस माझ बुधाच्या बाबतीत झाल. पहिल्यांदा भेट झाली तेव्हा हा मोतीबिंदू झालेला म्हातारा मुंबई सोडून एकटाच कुठे त्या राजमाचीला निघाला आहे हा प्रश्न पडला. त्याला उतारवयात त्या माचीची, श्रीवर्धन, मनरंजन गडांची ओढ का लागली आहे हे काही समजत नव्हते आणि तेव्हा ते जाणून घेण्यात रसही वाटला नाही. त्यामुळे ती पहिली भेट अगदी थोडक्यात आटपली!

पण मनात कुठेतरी बुधाविषयी उत्सुकता राहिली असावी कदाचित! त्यामुळेच बर्याच दिवसांनी पुन्हा एकदा त्याला भेटून त्याच्यासोबत माचीचा प्रवास सुरु केला. त्याच्या अधू असूनही निसर्गाची सुंदरता टिपणार्या दृष्टीतून आजूबाजूचा परिसर पाहू लागलो आणि आधी पडलेल्या प्रश्नांची उत्तरे मिळू लागली.
हळूहळू हा आजूबाजूच्या निसर्गावर प्रेम करणारा, जनावरांचीही काळजी वाहणारा बुधा जवळचा वाटू लागला.

माणूस हा समाजप्रिय प्राणी! पण हा प्राणी निसर्गापासून दूर गेला. आपल्या सोयीच, स्वतःला हवं तसं जग बनवून त्यातच राहू लागला. स्वतःचीच सुखं दुःख गोंजारत बसू लागला. म्हातारपणी बुधाचा जीव मात्र त्या जगात गुदमरू लागला, लहानपणीच्या माचीवरच्या सुंदर आठवणींमध्ये तो रमू लागला. आणि एक दिवस, मनाची तयारी करून सगळे काही सोडून तो एकटा आपल्या मूळ ठिकाणी निघाला, कायमचा!

इथून पुढच त्याचं आयुष्य म्हणजेच "माचीवरला बुधा!" गो. नी. दांडेकरांनी लिहिलेली एक अप्रतिम कथा…
बुधाचे माचीवर राहणं, सभोवतालच्या प्रत्येक गोष्टीशी त्यानं निर्माण केलेलं नात, छोट्या छोट्या गोष्टींमध्ये त्याला सापडलेला आनंद, शेवटी कथेमध्ये येणारा विलक्षण ताण या सगळ्या गोष्टी वाचकाला अंतर्मुख करतात. पण हे सगळ इतक्या सहज होत नाही. हि कहाणी वाचकाला अस्वस्थ करून सोडते.
जे झालं ते तसंच होणं गरजेचं होत का? बुधाचा निर्णय खरच योग्य होता का? या प्रश्नांची उत्तरे काही केल्या मिळत नाहीत…

पण निसर्गाशी समरस होऊन त्यालाच समर्पित झालेल्या बुधाच्या म्हातारपणातला हा प्रवास निश्चितच अनुभवण्यासारखा आहे!
(मिपावर बर्याच लोकांनी हि कादंबरी खूप आधीच वाचली असणार यात शंका नाही! इथे माझे विचार मांडण्याचा थोडासा प्रयत्न केला आहे, काही कमी जास्त झाले असले तर सांभाळून घ्या! :) )