बोलाचा हापूस!

कुठल्याही विषयावर अखंड बोलणाऱ्या आणि तुम्हाला बोलण्याची अजिबात संधी न देणाऱ्या व्यक्तीच्या तावडीत तुम्ही कधी सापडला आहात काय? सध्या माझे ग्रह जरा पेंगुळलेले असल्याने माझ्या आयुष्यात असे दुर्मिळ योग वारंवार येत आहेत. माझे ग्रह तसे ही अर्धोन्मिलीत अवस्थेत एखाद्या मवाल्यासारखे कुठेतरी भटकत असतात हा मुद्दा वेगळा! जेव्हा नितांत गरज असते तेव्हा माझे ग्रह कुठे उलथलेले असतात कोण जाणे. बाबा पुता करून एकाला पकडून आणावे तर आधी आणून ठेवलेले पसार झालेले असतात. असो. तर सध्या अशा बोलून बोलून समोरच्याला नामोहरम करणाऱ्या बोलर लोकांच्या तावडीत मी सापडलो आहे. शब्दांची अथक अशी गोलंदाजी करून मला जेरीस आणण्याचा एककलमी कार्यक्रमच सध्या या लोकांनी हातात घेतला आहे.

यात पहिला क्रमांक पटकावलेला आहे माझ्या सोबत बसमध्ये असणाऱ्या एका म्यानेजरने. याचं नाव आपण उमाकांत समजू या. एक वक्त ऐसा आया था कि इस कंबख्त ने मेरा जीना हराम कर दिया था. हा नेमका मी कार्यालयातून संध्याकाळी ज्या बसने घरी जातो त्याच बसमध्ये चढतो. मी सगळ्यात मागच्या जागेवर जाऊन बसतो. थोडं खाली सरकून बसलं म्हणजे मी याला दिसणार नाही अशी माझी भाबडी आशा. पण उमाकांत वस्ताद आहे. त्याची नजर सावजाला शोधत असते. मी त्याला दिसतोच. मी मनातल्या मनात चरफडतो. मी त्याच्याकडे बघून क्षीण स्मित करण्याआधीच उमाकांतने तोंडाचा दरवाजा उघडून दिलेला असतो. एकवेळ धरणाचे दरवाजे ताबडतोब बंद करणे शक्य आहे पण उमाकांतच्या तोंडाचा दरवाजा बंद करणे दस्तुरखुद्द उमाकांतलादेखील शक्य नाही. उमाकांतचं तोंड त्याच्या आस-पास कुणीही नसतांनाच फक्त बंद राहू शकतं. आस-पास जर कुणीही किंचित बोलणं सुरु करण्यासारखं असेल तर उमाकांतला कुणीच माई का लाल रोखू शकत नाही.

उमाकांत बसता बसता म्हणतो:
"अरे काय म्हणतोस? मला वाटलं की आज नाहीस की काय बसमध्ये. आहेस की. अरे, काय सांगू तुला. आमचा डीएम (डिलीवरी म्यानेजर)...स्साला वायझेड आहे रे. मला म्हणतो १० मिलियन डॉलरपैकी तीन - चार मिलियन कमी कर. अरे शक्य आहे का? तूच मला सांग."
"कसले डॉ..."
"अरे, तू सांग. १५ मिलियनचं प्रपोजल आहे. माझे १० मिलियन आहेत कारण माझं तेवढं काम आहे. त्या मोबिलिटीचे ५ मिलियन आहेत. त्यांना कशाला पाहिजेत ५ मिलियन? सांग ना."
मी मान हलवून दात काढतो.
"हो ना..."
"अरे मग भोxxडीच्या, त्यांना सांग ना २-३ मिलियन कमी करायला. मी कसं काय कमी करणार?"
"मी?"
"तू नाही रे...डिलीवरी म्यानेजर म्हणतोय मी..."
"बरोबर आहे. त्यांनीच..."
"मला एक सांग, तू ऑन-साईटला छापतो आहेस ना ऑलरेडी? बायकोसोबत मजा मारतोयस ना?"
"नाही, मी तर इथेच..."
"अरे तू म्हणजे तू नाही रे. तो मोबिलिटीचा मुथ्थू. अरे मग साल्या, गप बस ना. कशाला माझ्या डीएमला पेटवतो?"

उमाकांत तावातावाने बोलत असतो. मला ढेकळं काही कळत नाही. त्याच्याकडे बघून बघून माझी मान दुखायला लागते म्हणून मी जरा खिडकीच्या बाहेर बघतो. एखादं पोरगं सायकलवरून जात असतं.

"ते बघ च्यायला. एवढंसं पोरगं उलट्या दिशेने चाललंय. आई-बापांना फटके मारले पाहिजेत. अरे सातवी-आठवीचं पोरगं ते, खुशाल एवढ्या ट्रेफिकमध्ये उलट्या दिशेने चाललं आहे. दिला एखाद्या गाडीने धक्का, मग?"
"हो ना..."
"माझ्या पोराला सांगून ठेवलं आहे, मेन रोडवर जर सायकल घेऊन दिसलास तर सायकल बंद! म्हणजे काय? पुण्यातली ट्रेफिक म्हणजे चेष्टा वाटली काय? सेन्स आहे का लोकांना? आणि पोलिस तर नावालाच असतात. दहावीत आहे."
"कोण?" मी गोंधळून विचारलं.
"माझा मुलगा रे. चाळीस टक्के मिळाले तरी पार्टी देईन मी."
"का?"
"का? मला माहित आहे ना. त्याला वाटतं त्याला सगळं येतं. मी म्हणतो साल्या अभ्यास कर. तो म्हणतो बाबा मला सगळं येतं. पुणेरी आहे ना. आपल्याला सगळं येतं असंच वाटणार त्याला."
"ह्याह्याह्याह्या" मी दात काढतो. "हुशार असेल तो"
"हुशार? अरे त्याच्या बापाला कधी पंचावन्न टक्क्याच्यावर मार्क नाही मिळाले कधी, त्याला काय मिळणार?" असे म्हणून उमाकांत चष्मा सावरत हसतो.
"असं कसं, आज-कालची पोरं..."
"तुला किती मार्क होते दहावीला?"
"अठ्ठ..."
"दहावीच्या मार्कांना काही अर्थ नाही राहिला आता...आता बदललंय सगळं...."

माझे टक्के माझ्या तोंडातून बाहेर पडण्याआधीच उमाकांतने त्यांची रीतसर इज्जत काढली.

बस संथ गतीने जात असते. माझी मान प्रचंड दुखायला लागलेली असते. डोकं ठणठण दुखत असतं. शेजारच्या सीटवर बसलेली नुकतीच कंपनीमध्ये रुजू झालेली देखणी मुलगी अर्धवट झोपेत आमच्याकडे त्रासिक चेहऱ्याने बघत होती. तो मी नव्हेच अशा नजरेने मी तिच्याकडे पाहिलं. न जाणो मी बडबड करून तिची झोप घालवतोय असं तिला वाटलं तर? बिचारीला अधिक त्रास होऊ नये म्हणून मी पुस्तक बाहेर काढतो.

"बाप रे, पुस्तक वगैरे वाचतोस तू?"
"हो, जमलं तर..."
"च्यायला हा एक प्रकार साला कधी जमला नाही. तू सांग. विरारला किती डास होते तुला माहिती आहे?"
"नाही"

विरारच्या डासांचा आणि पुस्तकांचा काय संबंध असेल या विचारात मी पडलो. आजकाल काही भरोसा नाही. डेटा सांयंटिस्ट कशाचाही संबंध कशाशीही लावू शकतात असं मी ऐकलं होतं. अहमदनगरजवळच्या आगडगावच्या काळभैरवनाथाच्या मंदिराचा थेट व्हाईट हाऊसशी किंवा बर्नी सेंडर्सशी संबंध असू शकतो हे सिद्ध करू शकणारे आजकालचे तंत्रज्ञान! महाभारतात युधिष्ठिर हे मध्यवर्ती पात्र होते असा शोध नुकताच एका डेटा सायंटिस्टने लावला. हे शोधून काढण्यासाठी त्याने म्हणे क्लिष्ट अशी गणिती समीकरणे, सूत्रे, गृहीतके, प्रमेये, वगैरे वापरली. युधिष्ठिर महाभारताच्या केंद्रस्थानी होता हे कळल्याने नेमका काय फरक पडला हे मात्र त्याला अजून शोधून काढता आलेले नाही. असो. तर विरारचे डास! माझ्या चेहऱ्यावरचे प्रश्नार्थक भाव त्याने सरळ धुडकावून लावले.

"अरे, विरारला हत्तीएवढा एक डास असायचा. मी विरारला होतो. माझं घर होतं तिथं. विरारहून मी अंधेरीला जायचो नोकरीसाठी. विरार स्टेशनवर डासच डास! मोठे मोठे डास! काळं कुत्रं नसायचं स्टेशनवर. तुमच्या घरी आहेत का डास?"
"नाही. आसपास..."
"नशीबवान आहेस लेका...आता माझ्या घरीपण नाहीयेत डास...पण विरारचे डास खतरनाक होते...कुठलं पुस्तक आहे?"
"फॉल ऑफ जायंण्ट्स'
"अरे केवढं आहे ते. एवढं सगळं खरंच वाचतोस तू? च्यायला, माझ्या धाकट्या पोराचं चित्रांचं पुस्तक वाचता वाचता पाच मिनिटात झोपतो मी. पोरगं बोंबलत त्याच्या आईकडे जातं. बाबा झोपला म्हणून बोंबलत बसतं. इकडे डास नाहीयेत ना, म्हणून बेक्कार झोपतो मी. विरारला असतांना घरी असलं की काहीच शक्य नसायचं. पुस्तक वाचणं नाही, अभ्यास करणं नाही. मित्राकडे जायचो अभ्यास करायला. आणि लोकलमध्ये बसलो की दुसऱ्या मिनिटाला झोपलेलो असायचो मी. त्यामुळे पुस्तक-बिस्तक वाचणं कधी जमलंच नाही.”

अच्छा, असा आहे तर डास आणि पुस्तकांचा संबंध! बघा, म्हटलं ना, जगात कुठल्याही गोष्टीचा कुठल्याही असंबद्ध गोष्टीशी संबंध असू शकतो.

दिवसेंदिवस उमाकांतसोबत बसून घरापर्यंत प्रवास करणं मला असह्य व्हायला लागलं. क्षणाचीही उसंत न घेता उमाकांत जी बडबड करत असे ती असह्य व्हायला लागली. माझी मान, डोकं दुखायला लागायचं. मध्यंतरी माझ्या परीक्षा सुरु असतांना मी बसमध्ये अभ्यास करत असे. मी अभ्यासाचं पुस्तक वाचत असतांनादेखील उमाकांत शेजारी बसून अशक्य बडबड करत असे. मग मी बस बदलली. त्याच्या घराकडे जाणारी एकाच बस होती. माझ्या घराकडे जाणाऱ्या बसेस बऱ्याच होत्या पण बाकीच्या थोड्या दूर उभ्या असत म्हणून मी या बसमध्ये येत असे. बस बदलल्याने मला काही दिवस बरे वाटले पण नंतर त्या बसेस मध्ये बसायला जागा मिळेनाशी झाली म्हणून मला पुन्हा माझ्या पूर्वीच्या बसमध्ये यायला लागले. पुन्हा माझी पूर्वीची बस सुरु केल्यानंतर मी पहिल्यांदा भीत भीत आत गेलो. दबक्या पावलांनी एक जागा पकडली आणि उमाकांत येऊ नये म्हणून प्रार्थना करत बसलो.

मला वाटलं आता काही उमाकांत येत नाही. मी जरा सैलावलो, जागेवर जरा अस्ताव्यस्त फैललो. बुटाड काढून मांडी मारली. शॆजारच्या सीटवर मागे नियमितपणे बसणारी जानम आज नव्हती. तिच्या जागी एक दाढीचे खुंट वाढलेला अजस्त्र बाप्या बसला होता. संपूर्ण बसकडे तो खाऊ की गिळू नजरेने बघत होता. काय पण सालं नशीब! ह्याट साला! मी मनात एक शिवी देऊन पुस्तक काढले. बसमध्ये पुस्तक वाचणे किंवा गाणी ऐकणे यासारखा आनंद नाही. पुस्तकातून बुकमार्क काढून वाचायला सुरुवात करणार तेवढ्यात खांद्यावर हात पडला. मी वर पाहिले. उमाकांत कुरतडलेल्या मिशीआडून दात दाखवत हसत होता.

"अरे काय, दिसला नाहीस बरेच दिवस. च्यायला खांदा जाम दुखतोय आज"

आपण विचारलेल्या प्रश्नाच्या उत्तराची अजिबात अपेक्षा न ठेवणारा उमाकांत हा एकमेव मानव असावा. नोकरीसाठी मुलाखती घेतांना तरी हा उमेदवारांना उत्तरे देऊ देतो की नाही असे त्याला विचारण्याची मला तीव्र इच्छा झाली. पण त्याच्या पुढच्या बोलण्याच्या धबधब्यात ती इच्छा वाहून गेली.

"खांदा?"
"अरे हो रे, जाम बेडमिंटन खेळलो रे आज पहाटे. च्यायला, सवय नाही राहिली. अमेरिकेत असतांना किती खेळायचो मी. नंतर दुबईमध्ये पण खूप खेळायचो. इथे च्यायला जमतच नाही. सकाळी उठवतच नाही. आणि उठलं तरी इतक्या लांब जायचं जीवावर येतं. आमच्या सोसायटीचा कोर्ट बंद आहे बरेच दिवस झाले. पण खेळायला पाहिजे रे. मस्त भूक लागते मग. सध्या तर भरपूर हापूस आहे. रस खायचा आणि झोपायचं. तू खातो की नाही आंबा?"
"हो म्हणजे..."
"अरे इथे मिळतो तो हापूस काही कामाचा नाही. माझ्या मित्राची वाडी आहे कोकणात. तू तो आंबा खाऊन बघ. येडा होशील. चारशे रुपयाला पेटी. कडक माल!"
"असं?"
"तुला पाहिजे का? सांग ना तू. किती पाहिजे? मला शनिवारी फोन कर. मी तुझा नंबर सेव करून ठेवतो. काय नंबर आहे?"
मी नंबर सांगतो.
"xxxxxxxxxx"
"नाव समीरच नं?"
"हो" मी आश्चर्याने उत्तर देतो. इतकी वर्षे झाली आम्ही एकमेकांना ओळखतो, एकमेकांशी डोकं फुटेस्तोवर बोलतो आणि याला माझं नावच माहित नाही.
"मला शनिवारी सकाळी फोन कर. दोन-तीन पेट्या सहज मिळतील. बाकी काय? लेटर्स आलेत का? काय लेटर्स असणार आहेत म्हणा. नेहमीचंच. मी तर बॉसला बोललो. नही मंगताय तुम्हारा इंक्रीमेंट...साला क्या देगा तुम दे देके...५%? ७%? नही मंगताय...कायको देताय? कायको इज्जत निकालाताय? कायको नमक चोळ..रगडताय हमारे जखम पे...काही बोलला नाही तो हसला फक्त...हेहेहेहे"
"ह्याह्याह्याह्या" मी माझं ठेवणीतलं उत्तर दिलं.

मी शनिवारी सकाळी १० वाजता उमाकांतला फोन केला. घरी पाहुणे होते. आंबे हवेच होते. तसा आदेशच होता. बायकोच्या माहेरचे पाहुणे असल्याने अपील नव्हतं. मी 'आज आम्रखंड आणू आणि उद्या आंबे...' असा प्रस्ताव मांडून पाहिला पण प्रस्ताव हे विरुद्ध पक्षाने फेटाळण्यासाठीच असतात या नियमाने हा ही प्रस्ताव गडगडाटाने ('एकमताने' च्या चालीवर) फेटाळून लावण्यात आला. मी निमूटपणे उमाकंतला फोन लावला.

"द नंबर यु आर ट्रायिंग इज करंटली स्विच्ड ऑफ"

अरेच्चा! असं कसं झालं? जिथे तिथे बोलण्याची संधी शोधत असणाऱ्या उमाकांतचा फोन बंद! बोलण्यासाठी जे साधन मानवी तोंडानंतर सगळ्यात जास्त वापरलं जातं ते उमाकांतने बंद ठेवावं? मी पुन्हा ट्राय केला. पुन्हा पुन्हा ट्राय केला. फोन बंद! याच्या फोनला विरारचे डास चावालेत की काय असा विचार माझ्या मनात येऊन गेला. शेवटी मी कंटाळून बाजारात जाऊन आंबे घेऊन आलो.

सोमवारी बसमध्ये आल्या आल्या उमाकांतने रविवार कसा लोळत घालवला याचे रसभरीत वर्णन सुरु केले.

"अरे काय सांगू लेका...असा रविवार वारंवार येवो. दुपारी येथेच्छ रस हाणला आणि तीन ते सहा डाराडूर झोप काढली. मजा आया. तू काय केलंस?"
"मी..."
"आयपीएल पाहिलं की नाही? काय जबरा झाली मेच...वा वा..."
"मी शनिवारी फोन केला होता तुम्हाला."
"कशाला? काही काम होतं का? शनिवारी काय फोन करायचा रे. वीकेंड बाबा!! बायको-पोरं याशिवाय काय नाय...हेहेहेहे"
"आंबे हवे होते म्हणून"
"अरे, मला इतके फोन यायला लागले की मी फोन बंद करून ठेवला होता. कुठे आपण मगजमारी करत बसा च्यायला. मित्राला म्हटलं तुझे आंबे आहेत, तू विक....काय? हेहेहेहे....फक्त माझे दोन पेटी दे लवकर म्हटलं...माझे उचलले आणि घरी आलो. दोन-तीन फोन आले. फोन बंदच करून ठेवला. हेहेहेहे. कुठे सुखाची सुटी खराब करा...पण आंबे मस्त होते हां. गोड रस! तुला सांगतो, आता कर्नाटक हापूस पण आहे बाजारात. पण त्याला चव नाही रे. खरा हापूस देवगडचाच. दापोलीचा रत्नागिरी पण मस्त असतो. रत्नागिरीचा देवगड असतो की नाही माहिती नाही........"

मी सहज शेजारच्या सीटकडे पाहिलं, ती देवगड हापूसइतकेच गोड हसून माझ्या जखमेवर मीठ चोळत होती...