एक शाम ऋजुता के नाम

२१ सप्टेंबर २०१४: प्रसिद्ध आहारतज्ञ 'ऋजुता दिवेकर' यांचे न्यूयॉर्कमध्ये सेन्ट्रल पार्क मध्ये एक छोटेसे सत्र होते. सेन्ट्रल पार्क हे सुद्धा न्यूयॉर्क मधील आश्चर्यच म्हणायला हवे. जगातल्या सर्वात महाग शहरांपैकी एक अशा या न्यूयॉर्कमध्ये ७०० एकर एवढा मोठा भूभाग बागेसाठी राखवून ठेवला आहे याचे मला नेहमीच अप्रूप वाटत आले आहे.

(छायाचित्र जालावरून साभार)

बायकोने आठवडाभर अगोदरच इमेल वगैरे पाठवून नोंदणी करून ठेवलेली असल्यामुळे अस्मादिकांना जाण्याशिवाय पर्याय नव्हता. नाहीतर पुढचा एक आठवडा तरी 'तुमचे वाढलेले पोट' यावरती बोलणी खाणे निश्चित होते. त्यामुळे चुपचाप रविवार दुपार टी व्ही समोर तंगड्या पसरून एखादा मस्त इंग्लिश पिक्चर पाहण्याऐवजी भरभर आवरून घरातून निघून सेन्ट्रल पार्क ला पोहोचण्यात घालवली. खुद्द न्यूयॉर्क आमच्या घरापासून तसे दूर असल्याने ट्रेनने प्रवास करणे आले. साधारणपणे एक तासाभरात ३:१५ ला आम्ही पार्क मध्ये पोहोचलो. सत्र ४ ला सुरु होणार असल्याने बागेमध्येच हिंडण्याचे ठरवले.

बागेतल्या तळ्यामध्ये 'छान' जोडपी नौकानयनाचा आनंद लुटत होती. ते पाहून बायकोकडून लगेच फर्माईश झालीच. 'आम्हालापण बोटिंग करायचे!' पण थोड्याच वेळात सत्र सुरु होणार असल्याने वेळेचे कारण सांगून बोटिंगची इच्छा आम्ही आईस्क्रीम वर भागवण्यात आम्हाला यश आले आणि आम्ही आईस्क्रीम खात खात रस्त्यावरची 'प्रेक्षणीय' स्थळे पहात सत्राच्या जागेवर जाऊ लागलो.
इमेलमध्ये स्ट्रौबेरी फिल्ड अशी जागा सांगितली होती परंतु ते फिल्ड फारच मोठे होते. आणि आजूबाजूला कुठे कोणी कार्यकारी किंवा एखादे पोस्टर पण दिसत नव्हते. मनात म्हटले एवढ्या लांब आलोय तर आता लेक्चर मिस नको करायला. त्यामुळे ती येई पर्यंत तिथल्याच एका बाकावर बसकण मारली.
पार्श्वभाग टेकवतो न टेकवतो तोच आजूबाजूची सगळी मंडळी गडबडीने उठायला लागली. मला कळेना नक्की काय झाले ते आणि बेंचवरचे किडे पँट मध्ये जाऊ नये म्हणून जेवढ्या झटकन उठता येईल तेवढा उठलो. दोन्ही हात अर्थातच पार्श्वभाग झटकण्यात व्यस्त होते अन तेवढ्यात माझे समोर लक्ष गेले आणि सगळेजण का उठले त्याचे कारण कळाले. ऋजुता तिकडून येतच होती. तिला येताना पाहून मनात म्हटले बरे झाले! कार्यक्रम कुठे आहे ते शोधण्याचे कष्ट वाचले.

मीच समोर असल्याने पार्श्वभागावरून हात सरळ हस्तांदोलनासाठी पुढे केला. "I am Amit , Welcome To New York" असे म्हणून स्वागत केले. त्यावर "Nice to meet you Amit!" असे हसून म्हणत फिल्डकडे चालायला सुरुवात केली. आम्हीही हात चोळत तीच्या मागे चालायला सुरुवात केली. सर्वांनी लगेच तिच्याभोवती घोळका घातला आणि आम्ही सर्व बागेतल्याच एका झाडाखाली जाऊन बसलो. सर्वांची ओळख करून घेऊन मग तीने सत्राला सुरुवात केली. बहुदा सर्व जन न्यूयॉर्क न्यूजर्सीचेच होते. पण एक उत्साही महिला तर बाल्टिमोरवरून ४ तास गाडी चालवत आली होती. सर्वांनी तिचे कौतुक केले.

आम्ही पुढची शिट पकडली.

===================================================================================

संपूर्ण सत्र काही मला इथे सांगणे शक्य होणार नाही. त्याऐवजी तिचे 'don't lose your mind lose your weight' हे पुस्तक वाचणे फायदेशीर ठरेल. तिने तिचे बोलणे मुख्यतः उत्तर अमेरिकेतील लोकांना भेडसावणारे प्रश्न यावर केंद्रित केले होते आणि त्यापासून बरीच माहिती मिळाली. पहिला एक तास तिने तिचे विचार मांडले आणि नंतर प्रश्नांसाठी मंच खुला केला. तेव्हा लोकांनी जे प्रश्न विचारले ते ऐकून लेक्चर पेक्षा हि प्रश्नावलीच मला जास्त महत्वाची वाटली.

इथे परत एकदा मला नमूद करावेसे वाटते कि भारतात राहणार्यांपेक्षा येथील अमेरिकेतील भारतीयांचे प्रश्न वेगळे असल्याने प्रश्नोत्तराचा रोख त्या अनुषंगानेच होता. नक्कीच हे सर्व भारतातील मित्रांना देखील वापरता येऊ शकते. सत्राचे सार मी काहीश्या मुद्द्यांच्या आणि काही प्रश्नोत्तराच्या स्वरूपात असे दोन्ही मध्ये मांडण्याचा प्रयत्न करत आहे. अमेरिकेतील मिपा मित्रांना त्याचा उपयोग होईल अशी आशा. मिपावरील आहारतज्ञ, डॉक्टर आणि जाणकारांच्या प्रतिक्रिया अपेक्षित!

अमेरिकेतील लोकांच्या शरीरावर (आता यात भारतीयसुद्धा आले. आपणही काही मागे नाही!) सुखवस्तू जीवनशैलीमुळे बरेच नको ते परिणाम होतात आणि त्याचे पर्यवसान सुरुवातीला शरीराचा आकार आणि वजन वाढण्यात तर नंतर जीवावर बळावणारे आजार होण्यात होतो. त्यात तिने वापरलेली एक संज्ञा म्हणजे Metabolic Syndrome. हि संज्ञा म्हणजे सगळे जोखीम घटक जे तुमच्या हृदयाच्या आणि एकूणच शरीराच्या आजारांचे निमंत्रक असतात. उदाहरणार्थ पोटावरील साचलेला मेद, ट्रायग्लीसराइड ची पातळी, low HDL (good cholesterol), जास्त रक्त दाब, इत्यादी. पोटावरील आणि नितंबावर साचलेला मेद (Apple Shape) हे सर्वात सोपे डोळ्यांना दिसणारे परिमाण. यावरून आपला आपणच अंदाज लावू शकतो कि आपण किती सुदृढ शरीराचे आहोत. हा मेद हृदयरोगांचा बोलविता धनी. याच्या जोडीला low HDL (High-density lipoprotein) ज्याला चांगले कॉलेस्टरॉल सुद्धा म्हणतात. हे तुमच्या धमन्यांमधून वाईट कॉलेस्टरॉल घालवतात आणि तेथे साचू देत नाहीत.

ह्या मुलभुत माहितीवरून ऋजुताने पुढे वरील रोग हे आहाराने कसे नियंत्रणात आणता येतात आणि लोकांच्या अति माहितीमुळे कशा समजुती गैरसमजुती तयार झाल्या आहेत त्यावर भर दिला. त्यातील एक मुद्दा मला मनापासून पटला. Food Science हे फार फार तर गेल्या ५० वर्षात विकसित झाले आहे. आणि त्याचा उपयोग लोकांना जास्त होण्यापेक्षा Food Industry ला जास्त होतोय किंवा ते व्यावसायिक लोक जास्त करून घेत आहेत. पहिले Cannola Oil, नंतर Soya चा मारा, नंतर Olive Oil आणि आता Coconut Oil हे तुमच्या तब्येतीला कसे चांगले आहे हे जाहिरातबाजी करून लोकांच्या मनावर बिंबवले जात आहे. आता यातील नारळाचे तेल दक्षिण भारतामध्ये आणि आपल्या कोकण किनारपट्टीमध्ये पुरातन काळापासून वापरतात. पण सध्या अमेरिकेत या नारळाच्या तेलाची चलती आहे. असो.

खाली ऋजुताने काही सांगितलेले मुद्दे माहिती आणि प्रश्नोत्तराच्या स्वरूपात मांडले आहेत.

दूध: अमेरिकेत आल्यानंतर सर्वात पहिले प्रश्न भेडसावतो तो दूधाचा. इथे पाश्चराइज्ड दूध कॅनमध्ये मिळते. त्यातही दोन तीन प्रकारचे. १%, २%, fat वाले आणि Full Fat, Fat Free वाले.

(छायाचित्र जालावरून साभार)

ते घरी आणून तापवायची गरज नाही. एक कॅन साधारण आठवडाभर किंवा ४-५ दिवस जातो. ऋजुताच्या म्हणण्याप्रमाणे वरील प्रकारामधील Full Fat वाले दूध घेणे चांगले. बाकीचे नुसते पांढरे पाणी. एकजण म्हणाले कि ते तर कच्चे दूध (RAW MILK) घेतात आणि त्यापासून दही तूप वगैरे सर्व घरी बनवतात. सर्वांनी आश्चर्याने त्यांना विचारले कि तुम्हाला कच्चे दूध कोठे मिळते? तर 'Whole Foods' मध्ये बाटलीमध्ये RAW MILK मिळू शकते. शिवाय अजून एक माहिती कळली कि http://www.realmilk.com/ वर तुमच्या राज्याचे नाव टाकून कच्चे दूध विकणाऱ्या गवळ्यांची माहिती तुम्हाला मिळू शकते. तुम्ही अगदी आपल्या भारतासारखे घारोष्ण दूध रोज घरी नेऊ शकता.

ताजे: दुसरा महत्वाचा मुद्दा ऋजुताने सांगितला कि जेवढे ताजे आणि स्थानिक तुम्हाला शक्य आहे तेवढे ताजे फक्त विकत घ्यायचे नाही तर खायचेसुद्धा. मग तो भाजीपाला असो किंवा फळे. ताजी फळे विकत घेऊन फ्रीजमध्ये ठेऊन १० दिवसांनी खाण्यात काही अर्थ नसतो. ताजी फळे/भाजी जास्तीत जास्त ३ दिवसांमध्ये संपवावी. स्वयंपाक रोजच्या रोज घरी करायचा.
अवांतर: आठवड्याभराची भाजी रविवारी करून ठेऊन आठवडाभर ती डब्याला नेण्याचा शहाणपणा करणारे मला (लेखकाला) स्वतःला माहित आहेत. जरी भारतामध्ये हा किळसवाणा प्रकार असला तरीही इथे आल्यानंतर वेळेच्या अभावाखाली अनेक भारतीय असे करताना दिसतात.

आठवड्यातून दोनदा तुमचा फ्रीज साफ करा. फ्रीजमध्ये कित्येक अशा गोष्टी असतात कि त्या तिथे आहेत हे आपल्याला माहीतच नसते. ऑर् गॅनिक कि नॉन ऑर् गॅनिक याविषयी बोलताना ऋजुता म्हणते कि ऑर् गॅनिक जरी नाव लिहिले असेल तरी त्यामध्ये बरेच अमेरिकन कायदे असल्याने त्यांना गुंडाळून किंवा फसवून एखादा पदार्थ ऑर् गॅनिक लेबलचा बनवता येतो. आणि असे लेबल मिळवणे बर्याच शेतकर्यांना शक्य होत नाही. त्यामुळे लेबल नसले तरीही 'farmers market' मधील बर्याच भाज्या ह्या ऑर् गॅनिक असतात. त्यामुळे असा भेद करण्यापेक्षा ताजे खा तेवढे पुरेसे आहे.

पॅकेज केलेले अन्न नेहमी टाळा. 'जितने पॅकेज खोलोगे उतना फुलोगे' असा मूलमंत्रच तिने पंजाबमधील एका शाळेत दिला होता.

स्थानिक अन्न: तुमच्या जेवणाच्या ताटामधील अन्न हे किती मैलाचा प्रवास करून आले आहे याची तुम्हाला कल्पना आहे का? उदाहरणार्थ Subway. बाहेर सहलीला गेले कि शाकाहारी असल्याने मी पहिले subway शोधतो. (Chipotle सर्व राज्यात नसते पण subway सर्व ठिकाणी असते म्हणून). तर तुमच्या 'सब' मधील सॅलड हे मध्यअमेरिकेतून आलेले असते. ते स्थानिक नसते. फूड मैल (Food Mile) हि संज्ञा इथे परिमाण म्हणून आपण वापरू शकतो कि फळाचे अथवा भाजीचे बी ते तुमचे ताट यातील अंतर हे कमीत कमी असावे. (म्हणूनच अगदी देवगडचा हापूस आंबा जरी इथे मागवला तरीही तो इथे येईपर्यंत त्याची चव हरवून बसतो.)

प्रश्न: गोठवलेले फळ - अमेरिकेत बरीच ऋतुतली नसलेली फळे हि गोठवलेल्या स्वरुपात मिळतात. ती खावी का?
उत्तर: हि ताज्या फळांच्या अर्धीसुद्धा पोषक नसतात. फळे विकत घेताना ती जेवढी ताजी तेवढी घ्यावी आणि घेतल्यानंतर ३ दिवसाच्या आत संपवावीत.

(छायाचित्र जालावरून साभार)

तूप: ऋजुताने तुपाच्या वापरावर बराच भर दिला. अगदी तेलापेक्षा तुपामध्ये भाज्या बनवणे कसे चांगले आहे येथून ते तूप खाऊन वजन कसे कमी करायचे यापर्यंत सर्व मार्ग सांगितले.

प्रश्न: भात खावा कि नाही? भात खाल्ल्याने जाड होते असा समज आहे तो बरोबर कि चूक? ब्राऊन राइस कि व्हाईट राइस?
उत्तर: भात, पोळी हे सर्व कर्बोदकांचे (carbohydrates) स्त्रोत आहेत. आता दक्षिणात्य भारतीयांचे जेवणंच भातावर सुरु होऊन भातावरच संपते मग त्यांनी भात खाऊच नये का? तर याला उत्तर आहे 'genetic medicine'. आपले शरीर, आपले जीनस यांना ज्या अन्नाची सवय आहे किंवा जे प्रादेशिक अन्न आहे ते आपण खावे. तुम्ही जर पश्चिम भारतातून असाल तर पोळी हा आपला एक मुख्य घटक आहे. त्यामुळे आपल्याला वरण भात भाजी पोळी सर्व काही प्रमाणामध्ये खाणे जरुरी आहे. भले तुम्ही जगाच्या पाठीवर कुठेही राहा. कारण आपल्या शरीराला त्याच अन्नाची सवय आहे. नक्कीच प्रादेशिक अन्नाचा ताटामध्ये समावेश करणे आवश्यक आहेच परंतु आपला मुख्य आहार अगदीच फाट्यावर मारणे बरोबर नाही.
हातसडीच्या भातामध्ये (ब्राऊन राइस) तंतू (Fibre) असतात. जे आपल्या शरीराला आवश्यक असतात. तेच पण जरा कमी फायबर सफेद भातामध्ये पण असतात. ब्राउन राइस खाउन फायबरचे शरीरातील प्रमाण फार जर वाढले तर zinc (जस्त) याचे शरीरामध्ये शोषण कमी होते आणि त्याऐवजी aluminium जास्त शोषला जाउन अल्झायमर (Alzheimer)चा धोका वाढतो. त्यामुळे ब्राउन राइस अधून मधून खायला हरकत नाही परंतु रोज खाणे हा कदाचित चांगला सल्ला नसेल.

मायक्रोवेव्हचा वापर: मायक्रोवेव्हचा वापर रेसिपी बनवण्यापेक्षा मुख्यतः फ्रीज मधले अन्न गरम करण्यासाठी केला जातो. या प्रकारात 'दीप'/'स्वाद' चे रेडी टू इट बॉक्सेस फ्रीजरमधून काढून सुरीने वरच्या प्लास्टिकवर दोन चार छेद मारून मायक्रोवेव्हमध्ये २ मिनिट गरम करण्यास ठेवले जातात. दोन मिनिटामध्ये फक्त वरचा थर खूप गरम होतो आणि खालचा थर तसाच बर्फाचा राहतो. मग आपण तो बॉक्स बाहेर काढून चमच्याने ढवळून त्याचे तापमान एक समान करतो.

(छायाचित्र जालावरून साभार)

अन्नावरील अत्याचाराचे हे उत्तम उदाहरण. अशा अन्नापासून किती पोषण मुल्य मिळते ते बिचार्या पोटुरावांनाच ठाऊक. मुळात ताजे अन्न या संकल्पनेलाच फाट्यावर मारले जाते. अन्न हे नेहमी सगळीकडून एकसमान आणि सावकाश गरम करावे. स्वयंपाकाचा गॅस हा उत्तम. सावकाश ढवळत आपली भाजी गरम करावी. मायक्रोवेव्हमुळे ते एकसमान गरम होत नाही. त्यातील पोषणमुल्य कमी होते ते वेगळेच. त्यामुळे मायक्रोवेव्हचा वापर शक्य तेवढा टाळलेला बरा. जर करायचाच असेल तर भाजी काचेच्या भांड्यात प्रथम काढून मग मायक्रोवेव्हमध्ये गरम करा. मायक्रोवेव्हसेफ प्लास्टिक वगैरे असे काहीही नसते. जे काही मायक्रोवेव्हमध्ये जाते त्याची अणू रेणू च्या लेव्हलला जर प्रक्रिया होणार असेल तर कसले आले आहे मायक्रोवेव्हसेफ प्लास्टिक? ते सुद्धा भांड्यातल्या अन्नामध्ये त्याची रसायने सोडणारच.

प्लास्टिक: पाणी आणि अन्न हे सर्व आजकाल प्लास्टिकच्या माध्यमातूनच आपल्या समोर येते. पिण्याचे पाणी कुठेही पहिले तर तुम्हाला प्लास्टिक मध्येच दिसेल. अन्न भले ताजेही विकत घेतले तरीही ते प्लास्टिक मधूनच घरी येते. नव्या माहितीनुसार सगळे प्लास्टिक इस्ट्रोजेन (estrogen - similar to female sex hormone) नावाचे संप्रेरक संपर्कात येणाऱ्या अन्नपदार्थात सोडतात. त्याचा शरीरावर होणारा परिणाम अजून माहिती नसला तरीही हे संप्रेरक अन्नामध्ये सोडले जाते हि बातमी संशोधकांना पुढचे संशोधन करायला पुरेशी आहे. (लिंक खाली दिलेली आहे.) तसेच कलिंगड, टरबूज, पपई आणि तत्सम फळे अर्धी खायची आणि त्यावर प्लास्टिकची बारीक फिल्म झाकून फ्रीज मध्ये ठेवायचे. हि पण एक वाईट सवय. संपवून टाका लगेच ते फळ. नसेल संपत लगेच तर स्टीलची ताटली झाका पण प्लास्टिक वापरू नका. झिप लॉक वगैरे प्रकार तर सरळ फाट्यावरच.

शौचास बसण्याची पद्धत:
अमेरिकेतील बर्याच प्रौढांना गुदद्वाराचे बरेच आजार होतात. कॅन्सरहि होतात. ५० वर्षांनतर कॉलोनोस्कॉपी करून घ्यावी असे डॉक्टर्स सांगतात. बाळाचे दुधाचे दात पडणे जसे नॉर्मल तशी इथे कॉलोनोस्कॉपी आता नॉर्मल झाली आहे. बर्याच संशोधनाअंती शास्त्रज्ञांच्या लक्षात आले कि याचे मूळ शौचास बसण्याच्या "मॉडर्न" आधुनिक पद्धतीमध्ये आहे. इथे शौचास कमोड वापरतात. आतिशय आरामात खुर्चीवर बसल्यासारखे शी करायला बसायचे. परंतु त्यामुळे शरीरातील आतल्या भागावर काय परिणाम होतात त्याचा अभ्यास कमोड बनवणार्या कंपन्यांनी केला नाही. याचे परिणाम अमेरिकेतील आजची म्हातारी पिढी भोगती आहे. आणि आता आपण ती पद्धती अवलंबली आहे. वर्षानुवर्षे शौचास खुर्चीवर बसल्याप्रमाणे बसल्याने त्यांना आता कॅन्सरसारख्या रोगाला तोंड द्यावे लागते आहे. मग त्यांनी रिसर्च केला आणि काय शोधून काढले ते पहा.

squattypotty

ऋजुतानेही तिच्या सत्रात शौचास बसण्याची आपली भारतीय बैठक कशी बरोबर आहे हे न लाजता सर्वांसमोर बसून दाखवले. मी देखील न लाजता इथे नमूद करू इच्छितो कि (अमेरिकेत सगळीकडेच कमोड असल्याने दुसरा मार्ग नसल्याने शेवटी कमोडवर चढून बसून) भारतीय बैठकीप्रमाणे शौचास बसतो. त्याशिवाय होतच नाही राव आपला कोठा खाली. त्याचबरोबर ऋजुताने सकाळी सकाळी उठल्याबरोबर पाणी पिणे कसे चांगले हे सांगितले. गार पाणी पिले जात नसेल तर थोडेसे कोमट करून प्या पण कमीत कमी एक ग्लास पाणी प्या. माझे ७० वर्षांचे बाबा अजूनही नित्यनियमाने पितात. त्यांचे बघून मी हि पिऊ लागलो. सगळ्यांचे आजी आजोबा बाबा पीत असतील. पण आजचे किती पालक स्वतः सकाळी पाणी पितात आणि आपल्या मुलांना सकाळी पाणी पिण्याची सवय लावतात?

झोप: (लेखकाचा आवडता प्रकार) झोपेची वेळ हि रोज ठरलेली असली पाहिजे. आज ११, उद्या १२, किंवा १ असे जर केले तरी तुमचे शारीरिक घड्याळाची घडी (body clock) व्यवस्थित बसत नाही. रोज एका ठराविक वेळेला झोपणे आणि सकाळी बिनागजराचे उठणे हे तुमचे साध्य असले पाहिजे. २५ ते ३५ वयोगटाला साधारण ८ तास झोप आवश्यक आहे. रात्रीचे जेवण झाल्यानंतर कमीत कमी २ तास झोपू नये. झोपताना सर्व इलेक्ट्रोनिक वस्तू बाहेरच्या खोलीत ठेवा. बेडरूममधून टी व्ही, फोन, आय पॅड, आय फोन यांची हकालपट्टी झालीच पाहिजे.

हालचाल आणि व्यायाम (Activity and Exercise): या दोन वेगवेगळ्या गोष्टी आहेत. हालचाल म्हणजे आपण दिवसभर वेगवेगळ्या कामांसाठी जी हालचाल करतो ती आणि व्यायाम म्हणजे सलग एकसाथ तीव्र गतीने केलेली हालचाल थोडक्यात जिम. दोन्ही वाढले पाहिजे. मग तुम्ही कार्यालयात पाण्याची बाटली मेजावर (जास्त मराठी झाले का? टेबल म्हणतो हवं तर!) आणून ठेवण्यापेक्षा नळावर जाउन पाणी प्यायला जागेवरून वारंवार उठा. सलग एका जागी ४-५ तास बसण्यापेक्षा दर एक-दीड तासाने एक चक्कर मारून या. बसल्या बसल्या खाली वाका. काही पण हालचाल करा पण करा. संध्याकाळी जिम मध्ये गेलात तर अति उत्तम. ऋजुता म्हणते साधारण १५० मिनिटे (२ ते अडीच तास) कमीतकमी एका आठवड्यात तुम्ही व्यायाम केला पाहिजे. माझे लक्ष्य आहे आठवड्यातून फक्त ३ वेळा जिमला जाणे. बघुयात केवढे साध्य होते ते.

===================================================================================

हे सर्व झाल्यावर मग नेहमीसारखे फोटो वगैरे घेणे सुरु झाले.

सगळ्या घोळक्यामध्ये मग आमचा फोटू. सर्वांच्या प्रश्नांना उत्तरे देणे आणि फोटो काढणे यामध्ये ऋजुताची कसरत होत होती. मग त्यामध्ये काही फोटोंमध्ये तोंड वेडेवाकडे येणे झाले. कोणाचा xxx हात मध्ये आला.
मग त्याच पोज मध्ये ४-४ फोटो काढून झाले. आणि मग मनासारखा फोटो मिळाल्यावर आमचे कुटुंब आणि आम्ही रविवार संध्याकाळ चांगली गेली या आनंदात घरी यायला निघालो.

संदर्भ:
१) ऋजुता दिवेकर न्यूयॉर्क सत्र - २१ सप्टेंबर २०१४
२) प्लास्टिक लिंक : http://www.npr.org/2011/03/02/134196209/study-most-plastics-leach-hormon...