गुंफता कवन हे

मस्त प्रयोग! सर्व कवींना मनापासून शुभेच्छा!

सहज सुचलेल्या माझ्या २ ओळी.

मनात अधुरे स्वप्न जागते कधी अचानक जाता जाता
क्षणी पापणी भिजून जाते कधी अचानक जाता जाता

(मी फक्त सुरुवात करून दिलीय. बाकीच्यांकडून अजून येऊ द्या!)

आपणांस गझलेतील रदीफ-काफियाबद्दल फारशी माहिती नाही असे दिसते.

आपण ज्याला काफिया म्हटलेले आहे तो उपरोक्त मतल्यामध्ये रदीफ म्हणून वापरला गेला आहे.
उदाहरणादाखल माझी गझल पहा...
वारे जरासे गातील काही
येतील काही, जातील काही
यामध्ये, 'काही' हा रदीफ असून, जातील, गातील, आणि पुढे.. हातील वगैरे... हे काफिये आहेत. त्यामध्ये, आतील हे यमक आहे आणि आ ही अलामत किंवा स्वरचिन्ह आहे.

आपण दिलेल्या...
तोच चेहरा आठवतो मज, कधी अचानक जाता जाता
पाय असा हा अडखळतो मग, कधी अचानक जाता जाता
या ओळींत, ''कधी अचानक जाता जाता'' हा रदीफ आहे. कारण, त्यातील कोणतेही अक्षर न बदलता तो जसाच्या तसा दोनही ओळींत शेवटी आला आहे. आता राहिला काफिया. तुम्ही सादर केलेल्या मतल्यात काफिया शब्दरूपी नसून त्याला स्वरकाफिया म्हणतात. ''मज'', ''मग'' हे काफियाचे शब्द आहेत. मात्र, प्रत्येक शब्दाच्या शेवटी ''अ'' हा स्वरकाफिया म्हणून घेतला आहे. म्हणजे, मतल्यातील ''मज'' आणि ''मग'' हे काफियाचे शब्द म्हणून मान्य केल्यास... पुढे "बघ", "तर", "फट" असा कोणताही शब्द वापरता येईल, जे गझलच्या तंत्रात तंतोतंत बसत नाही. म्हणून, "अ" हा स्वरकाफिया बहुतेक लोकांना अमान्य आहे.

तुमच्या दुसर्‍या मतल्यात,
रडतो कुणी भुकेला, त्याचे कुणास काय
अपुला असो की परका, त्याचे कुणास काय
''त्याचे कुणास काय" हासुद्धा काफिया नसून रदीफ आहे. तसेच याही मतल्यात काफियासाठी...
भुकेला, परका असे शब्द वापरल्याने "आ" हा स्वरकाफिया आहे. मात्र, तो सर्वमान्य आहे. त्यामुळे तो घेता येईल.
आणखी एक,
अपुला असो की परका
यातील "की" हा ह्रस्व "कि" हवा. तरच ते व्रुत्तात बसेल.
पैसा यांनी दिलेली द्विपदी तंत्रशुद्ध नाही. कारण काफिया चुकला आहे.
असो.
तुमच्या उपक्रमाला शुभेच्छा..!

मी नुसत्या शुभेच्छा देणार नाही. तर पुढील प्रतिसादात आपल्या दुसर्‍या मतल्यावर शेरही देत आहे...

विचार करीतो प्रदेश माझा नाही, कधी अचानक जाता जाता
प्रतिसादीतो थांबून तरीही, कधी अचानक जाता जाता

मी,
ललगा लगा लगागा गागा लगाल गाल
असे वृत्त घेतले आहे...

बरसून पावसाचा आला निरोप काल
अन आज तो रुसावा, त्याचे कुणास काय