Autism - लक्षणे व Evaluation

ही सर्व नाही, पण यापैकी काही लक्षणे पाहिली आहेत आजूबाजूला काही मुलांमध्ये.

आवडला...

वाचतोय...

वाचतोय...

१५ वर्षांपूर्वी ऑटिझमशी आमचा ओझरता संबंध आला होता त्याच्या आठवणी मनात गर्दी करत आहेत. तेव्हा माझा मुलगा २ वर्षांचा होता. इतर सगळ्या गोष्टीत सामान्य मुलांसारखा, पण फक्त ४/६ शब्दांपलिकडे बोलत नव्हता आणि हाक मारली तर लक्ष द्यायचा नाही. जे काय करत असेल ते करत रहायचा. गाड्यांनी खेळणे असो किंवा इतर काही उपद्व्याप. तसा चळवळ्या पण झोप, जेवण सगळं व्यवस्थित आणि स्वभावाने शांत. केवळ तो हाक मारली तर लक्ष देत नाही या एका मुद्द्यावरून आमच्या शेजारी रहाणार्‍या होमिओपाथनी म्हटलं की "हा मला ऑटिस्टिक वाटतोय." शेजार्‍यांमधेही पसरवून झालं की या मुलाला बहुधा कमी कळतंय.

आमच्यावर तर बॉम्बच पडला. मिळेल तेवढी तुटपुंजी माहिती गोळा केली आणि जरी सगळी लक्षणं त्याला लागू होत नव्हती तरी काही दिवस प्रचंड टेन्शनखाली काढले. आमच्या दृष्टीने होमिओपाथ म्हणजे डॉक्टरच. आमच्यापेक्षा त्यांना जास्त कळतं. तेव्हा आम्हाला गोव्यातले इतर डॉक्टर्स पण ओळखीचे नव्हते. एक पेडियाट्रिशियनचा काय तो आधार. सगळ्या आयुष्यातली चव निघून गेल्यासारखी वाटायला लागली. "Why me?" हा प्रश्न सतत छळत होता. अशातच एका रविवारी मुलांना घेऊन कोलवा बीचवर गेलो होतो. माझ्या मनात सतत हेच विचार की कुठे जाऊ, कोणाला भेटू, कोण मला नीट काय ते सांगेल.

दोघं मुलं वाळूत किल्ला करत होती, आणि हा मधेच कावळ्याच्या मागे धावत होता आणि तसा मजेत होता. अचानक त्याच्या पेडियाट्रिशियन बीचवर आलेल्या मला दिसल्या. त्यांनी जवळ येत हात केला. तिथे त्यांना काही विचारू की नको हा सारासार विचार पण माझ्या मनात राहिला नव्हता. त्या जवळ येताच मी धाडकन विचारून टाकलं, "डॉक्टर आमचा शेजारी म्हणतोय, हा मुलगा ऑटिस्टिक आहे." या पेडियाट्रिशियनची त्याला रेग्युलर ट्रीटमेंट चालू असायची त्यामुळे खरं तर काही अ‍ॅबनॉर्मल असतं तर त्यांनाच आधी कळलं असतं.

जरा त्यांच्या कपाळावर आठी आली. म्हणाल्या, "I do not think he is autistic. बघा किती मजेत बहिणीबरोबर आणि कावळ्या-कुत्र्यांबरोबर खेळतोय तो! काही मुलं उशीरा बोलतात. तो काही मोठासा प्रॉब्लेम नव्हे. त्यातून शंका असलीच तर सायकिअ‍ॅट्रिस्टला दाखवून या. पण मला ५% सुद्धा शक्यता वाटत नाही." झालं डोक्यावरचं बरचंसं ओझं उतरलं. नंतर त्याच्या व्हॅक्सिनेशन साठी दुसर्‍या एका पेडियाट्रिशियनकडे जायचो. पुढच्या व्हिजिटला त्यांनाही तेच विचारलं. ते तर भयंकर फटकळ. म्हणाले,"तुमचा शेजारी होमिओपाथ आहे ना? ते काय डॉक्टर्स असतात का?" आम्ही गारच.

नंतर रत्नागिरीला एका नावाजलेल्या सायकिअ‍ॅट्रिस्टकडे नेलं. त्यानी काही चाचण्या घेतल्या आणि रिपोर्ट दिला की तो व्यवस्थित नॉर्मल आहे. फक्त भाषेचं स्किल डेव्हलप झालेलं नाहीये. (त्याचा आयक्यु इतर मुलांपेक्षा जास्त आहे आणि अशी मुलं भाषेकडे सुरुवातीला दुर्लक्ष करतात असंही ते बोलले होते.) आता विचार केला तर वाटतं की त्याच्याशी कोणी दिवसभर बोलतच नव्हतं कारण आम्ही दिवसभर बाहेर, घरी आल्यावर कामात आणि दिवसभर हा असायचा मोलकरणीबरोबर. त्यामुळे हा न बोलण्याचा प्रॉब्लेम झाला असेल.

नंतर हळूहळू तो व्यवस्थित बोलायला लागला. बोबडं तर अजिबात कधी बोलला नाही. बाकी प्रगती नॉर्मल होतीच. आज तो त्याच्या मित्रांबरोबर बाहेर भटकतो, क्रिकेट-फूटबॉल खेळतो, आणि इंजिनिअरिंगच्या पहिल्या वर्षाला शिकतो आहे. ते शेजारी आता दुसरीकडे रहायला गेलेत. पण कधीतरी असं वाटतं की त्यांनी दिलेल्या टेन्शनचा बदला घ्यावा. आणि सांगावं की बघा. तुम्ही ज्याला write off केला होता त्या मुलाने प्रत्येक परीक्षेत, बोर्डात, JEE आणि CET मधे तुमच्या हुशार म्हणून कौतुकं केलेल्या मुलीपेक्षा जास्त मार्क्स मिळवले आहेत.

आज आठवतंय त्या ऑटिझम शब्दाने केवढी धडकी भरली होती ती. १५ वर्षांपूर्वी आताच्यासारखी माहिती पण पटकन मिळत नसे. अशी काही लक्षणे असतील तर योग्य तो डॉक्टर भेटणे हेही मला वाटतं फार महत्त्वाचं असावं. तुम्ही हे सगळं एवढं धीराने घेतलंय त्याबद्दल प्रचंड कौतुक वाटतंय. पुढच्या वाटचालीसाठी मनापासून शुभेच्छा!

वाचत आहे.. बाकी माझे याबाबतीतील ज्ञान तोकडे, सबब केवळ वाचनमात्रच आहे.

सा़डेसात वर्षांची लढाई हरलेला एक...

वाचतेय..

वाचतोय .

(मिपामग्न ) जेपी

वाचतोय.

वाचतेय.पु.भा.प्र.

वाचतिये.
पैसाताईने मोठा प्रतिसाद दिला म्हणून मीही देतीये. माझा मुलगा १८ महिन्यांचा असताना त्याची पहिली भारतवारी होणार होती. महिनाभर आधी लहान मुलांची वाढ होण्याबद्दलच्या एका मासिकात ऑटीझमबदल पहिल्यांदा वाचले आणि डोक्यात फारसे शिरले नाही. नंतर १५ दिवसांनी अचानक काहीतरी वाटले आणि याची खेळण्याची पद्धत येताजाता बघत राहिले. ते नंतरचे १५ दिवस विचित्र मन:स्थितीत घालवले. भारतात हा मजेत खेळला. पुन्हा तिसर्‍या वर्षीचा आवडता खेळ म्हणजे एका खुर्चीखाली (त्याने हट्ट करून करून आणलेल्या)हॉट व्हील्सच्य छोट्या कार्स सत्तर ऐंशी असतील त्या एका ओळीत लावत रहायच्या व कोणालाही त्यास हात लावू देत नसे. नंतर थॉमस द टँक इंजिन तेवढेच तासन तास खेळत राही. रोज रात्री (सलग ५ वर्षे) तो रात्री २ ते ३ वाजता झोपत असे. दिवसभर उत्साहाचे कारंजे असे, ज्याचे आधी कौतुक व्हायचे पण नंतर काळजी वाटू लागली. तो बोलायला मात्र वेळेवर लागला पण तरी बाकीच्या गोष्टींची काळजी असे. नवर्‍याला यातलं आधी काही सांगवेना पण फारच असह्य व्हायला लागल्यावर सांगितलं व मुलाच्या पिडियाट्रीशियनशी बोलले. त्यांना मात्र तसे काही वाटले नाही. नंतरच्या भारतवारीत आमच्या नेहमीच्या डॉ़क्टरांकडून तपासणी, त्यांच्या सांगण्यानुसार सायकॉलॉजिस्ट आणि काय काय तपासण्या झाल्या. हा तपासण्यांचा काळ म्हणजे मरण बरे! असे वाटायचे. त्यातून आम्ही जे काही समजत होतो तसे काही नव्हते ही चांगली गोष्ट झाली. पण तुमच्या या लेखमालेच्या पहिल्या भागाने परवा त्या आठवणी येऊन तुमच्या अवघड प्रवासाची कल्पना आली. आधी हे लिहिण्याचे धाडस होत नव्हते. तुम्ही ग्रेट आहात

मला थेरेपिस्ट आणि डॉक्टर्स्कडून मिळालेली जी काही थोडीफार माहिती आहे त्यावरुन लिहितेय,
यातील काही लक्षणं 'नॉर्मल' मुलांमध्येही असतात. पण सगळ्या तपासण्या नीट केल्याशिवाय थोड्या लक्षणांवरुन निष्कर्ष काढले जातात काही वेळेस.
अगदी अडीच वर्षाची होईपर्य्ंत फक्त 'हूं' या एका अक्षरानी संवाद साधणारी मुले मी पाहिलीयेत. ती 'नॉर्मल' आहेत.
पण 'फरक' हा आहे की ती 'संवाद' सधतात. ती 'ऐकतात'. त्यांना चेहरादेखिल वाचता येतो.
ऑटिस्टिक मुले चेहर्‍याकडेच फारसे बघत नाहीत.
अशीच तन्द्रीत राहणारी मुलेदेखिल असतात. जरा हट्टी, हाकेला ओ न देणारी.
ही गोष्ट काही त्रासदायक कारणानी 'नॉर्मल' मुलाला दुर्मुखलेपणा येउनही होउ शकते. आश्या वेळेस ते जे काही करतायत त्यात इन्टरेस्ट घेतला, तर 'नॉर्मल' मुले बोलतात. लक्ष देतात.
ऑटिस्टिक मुलाना बहुतेक वेळेस ग्रास्पिन्ग/ अटेन्शन याचाच प्रॉब्लेम असतो. त्यांची तन्द्री सहजासहजी भंग करता येत नाही.
हाय फन्क्शन ऑटिसझममध्ये एकदा वाचून/ ऐकूनच सगळं काही लक्षात रहाते त्यामुले फार वेळ कुठेच लक्ष ठरत नाही. पण मग निरर्थक गोष्टी करण्यात, जसे एक छोटीशी कार हातात घेउन तिचेच चाक फिरवत बसणं, अश्या गोष्तीत मन रमतं.
हाय फन्क्शन ऑटिझम लक्शात यायला अजूनच जास्त वेळ लागू शकतो, कारण मूल अती ब्रिलियन्ट असतं. पण कॉन्सन्ट्रेशनचा प्रॉब्लेम असतो.
सगळ्याच ऑटिस्टिक मुलांचे एक मुख्य लक्षण म्हणजे भाषेची समज जरा कमी. त्यामुळे बरेचवेळा कोट्या केलेल्या, जोक्स केलेले समजतच नाहीत.
या प्रॉब्लेम्स्वर उपाय करताना मात्र प्रत्येक मुलाचा एकंदरीत स्वभाव, रागरंग बघूनच त्याप्रमाणे वागावं लागतं.
माझी मैत्रीण एका ८ वर्षाच्या ऑटिस्टिक मुलाला शिकवायची, तो एरवी घरातल्यांसमोर अधूनमधून जरा हिंसक व्हायचा. अचानक खूप चिडायचा. त्याचे डोळे लालेलाल व्हायचे. आरडाओअरडा करायचा.
घरातले घाबरायचे, हताश व्हायचे...
एकदा ती शिकवत असताना तसेच झालं. त्याने चेहरा भयानक रागीट आणि डोळी लाल केले. तिनी शांतपणे त्याला आरशासमोर उभे केले. हा त्याला धक्का होता. त्याला ते बघवेना. स्वतःच घाबरला. पण तिनी शांतपणे पण ठासून सांगितलं, 'असं परत करायचं नाही. हे वाईट आहे.' त्यानंतर रागाच अटॅक असा टोकाला गेला नाही. तो आपोआपच कंट्रोल करायला लागला.
अर्थातच हे प्रत्येक ठीकाणी उपयोगी पडणार नाही. थेरॅपिस्ट/ टीचर विश्वासाची असल्यानी तो मुलगा त्या भितीतून आणि रागातून , दोन्हीतूनही बाहेर येउ शकला.
पण फार फापटपसारा न लावता, थेट आणि अ‍ॅफर्मेटीव्ह सूचना देणं, हे मात्र ही मुलं साम्भाळताना कायम लक्षात ठेवावं लागतं.

एक प्रश्न विचारु का??

जर मुलाचं ऑटीस्टीक असणं लवकर कळलच नाहि तर ?? म्हणजे मला नाहि वाटत कि आई वडील ह्या गोष्टी सहजासहजी
अ‍ॅक्सेप्ट करत असतिल ..
करण मी बर्‍याच लोकांकडुन "हा एकदम एकलकोंड्या आहे , एकटाच खेळतो .. बाहेरच्या मुलांशी खेळायला
आवडत नाहि ... मग आम्हिहि नाहि जबरदस्ती करत त्याला " ही असली वाक्य ऐकलीत ..
म्हणुन प्रश्न पडला .

तुमचे लेख खरंच खूप माहिती पूर्ण आहेत… मला एक प्रश्न पडलेला आहे. कदाचित तुमच्या अभ्यासातून तुम्ही मदत करू शकाल.

माझ्या बहिणीला जुळी मुले आहेत. आता ६ वर्षाची आहेत. आणि दोघेही मुलगेच आहेत. पहिली ४ वर्षे फार काही वेगळं नाही वाटलं. पण अलीकडे त्यातला एक जण खूप हट्टी झाला आहे. एरवी तो छान खेळत असतो पण जरा काही मनविरुध्ह झाले मग ते कितीही क्षुल्लक असो , तो रुसून बसतो. कुणाशीही तासंतास बोलत नाही. तो रुसलाय हे खूप वेळ लक्षात ठेवतो. आणि त्यावेळी auotism ची लक्षणे दिसतात.

एरवी तो इतरांच्यात खूप मिसळत नाही पण त्याच्या जुळ्या भावाशी तो खूप जवळचा आहे. ते दोघे एकमेकांशी खूप खेळत असतात. पण खाण्याच्या तक्रारी आणि अभ्यासात थोडी कमतरता जाणवते. आम्ही इतके दिवस प्रत्येक मूल वेगळे असते आणि दोघांची तुलना करायची नाही असे म्हणून दुर्लक्ष करीत होतो पण हल्ली रुसून बसून आत्ममग्न होणे इतके वाढले आहे की आता काळजी वाटते. त्यात त्याला हल्ली जाणवतं की त्याचा जुळा भाऊ शाळेत कौतुक करून घेतो, घरी त्याचा अभ्यास पटकन होतो वगैरे. तो तसे बोलून पण दाखवतो. पण हा तेवढा एकाग्र होऊ शकत नाही.

माझी बहिण डॉक कडे जायला तयार नाही. असे काही असू शकते याची शंका असूनपण वाईट वाटून डॉक कडे जाणे टाळते. याबाबत तुम्ही काही सांगू शकाल काय? एरवी जर त्याच्याकडे खूप लक्ष दिले आणि बोलले तर छान रमणारा आणि प्रतिसाद देणारा मुलगा अधून मधून autistic होत असेल काय ? शिवाय मी माझ्या बहिणीला कसे समजावू की डॉक ला दाखवून ये म्हणून?

-जयंती