बँकॉक: धावती भेट: २ पारंपरिक थाई घर

भाग १

आता मी चालले होते ती एक 'पारंपरिक थाई घर' पाहायला. एखादी पारंपरिक गोष्ट मुद्दाम जतन करून ठेवावी लागते म्हणजे तिचं अस्तित्व त्या विशिष्ट समाजातून नाहीसं झालं आहे असा एक सरळ निष्कर्ष निघतो – जो नेहमीच खरा असतो असं नाही. ही पारंपारिक गोष्ट (मूल्य असेल, कर्मकांड असेल, उत्सव असेल...) तिची उपयुक्तता नाहीशी झाल्याने नष्ट झाली? की आर्थिक-सामाजिक-राजकीय रेट्यामुळे नष्ट झाली याचा अंदाज घेण्यातही एक वेगळी मजा असते हे मात्र खरं.

कोणत्याही ठिकाणच्या पारंपरिक ठिकाणांना भेट देताना माझ्या मनात अनेकदा एक द्वन्द्व असतं. परंपरा चांगल्या आणि वाईट दोन्ही असतात हे मान्य केलं तरी त्या परंपरा न पाळणा-या माणसांना त्यांचं चांगलं-वाइटपण ठरवता येतं का हा एक प्रश्न उरतो. माणसाचं शोषण करणा-या परंपरा, रूढी, कर्मकांड वाईट असतात याविषयी सर्वसाधारणपणे दुमत नसावं. दुस-या समाजाच्या – देशाच्या परंपरा कौतुकाने पाहायला जाताना त्या आपल्याला नेमक्या समजतील का याचा विचार करावा लागतो. ही परंपरा स्थानिक माणसानं जतन करण्याऐवजी त्या देशात आलेल्या विदेशी व्यक्तीने जतन केली असेल तर गोंधळ आणखीच वाढतो.
असो. तर मी येऊन पोचले Jim Thompson House Museum ला.

इथं १५० Baht (थाई चलन) प्रवेशशुल्क होतं. (शंभर भारतीय रूपये म्हणजे ५२ किंवा ५३ Baht ). प्रवेशद्वारात एक छोटं मंदिर दिसलं.

बहुसंख्या थाई घरांमध्ये आणि व्यावसायिक इमारतींमध्ये पुढच्या अंगणात असं मंदिर असतं. मी सवयीने मंदिर असा शब्द वापरला असला तरी प्रत्यक्षात हे Spirit House आहे. नऊ प्रकारचे Guardian spirit असतात आणि ते घराचं रक्षण करतात अशी लोकांची श्रद्धा आहे.

इथल्या बहुसंख्य कर्मचारी स्त्रिया होत्या आणि त्या उत्तम इंग्रजी बोलत होत्या. प्रवेश घेताना मार्गदर्शक (टूर गाईड) भाषा निवडायला स्थानिक भाषा, आंग्ल, फ्रेंच, जर्मन असे बरेच पर्याय उपलब्ध होते. प्रवेश घेणा-या प्रत्येक व्यक्तीला निवडलेल्या भाषेनुसार गटवार वेळ दिला जात होता. एका गटात साधारण आठ-दहा लोक होते. घरात काहीही नेण्याची अगदी कॅमेरा आणि मोबाईलही नेण्याची परवानगी नव्हती. सामान ठेवण्यासाठी कुलुपबंद कप्प्यांची (लॉकर्स) उत्तम व्यवस्था होती. अर्धा तास घराच्या अंतर्भागात फिरून आल्यावर परिसराचे फोटो काढायला परवानगी होती. एकंदर अनुभव व्यावसायिक कार्यक्षमतेचा होता.

Jim Thompson हे अमेरिकन वास्तुरचनाकार (architect). दुस-या महायुद्धात त्यांचा सहभाग होता. महायुद्ध संपल्यावर ते बँकॉकला आले आणि थाईलँडच्या प्रेमात पडले. पुढं २५ वर्ष ते बँकॉकमध्येच राहिले. त्यांचा सिल्कचा मोठा व्यवसाय होता. थाईलँडमधल्या सिल्क व्यवसायाला आणि एकंदरच उद्योगजगताला उर्जितावस्था आणण्यात जिम यांचे योगदान मोलाचे होते. १९६७ मध्ये ते मलेशियातून गूढ रीत्या नाहीसे झाले, त्यांचा मृतदेहदेखील सापडला नाही.

हे गृह संग्रहालय म्हणजे खरं तर सहा वेगवेगळी घरं आहेत. देशातल्या सहा वेगवेगळ्या ठिकाणची घरं जिम यांनी विकत घेतली. ही घरं सागवानी लाकडाची आहेत. ती त्या त्या जागेवर सुटी केली आणि बँकॉकमध्ये आणून पुन्हा उभी केली. त्यामुळे एकाच जागी सहा स्थापत्य परंपरांचा संगम इथं पाहायला मिळतो.

बँकॉकमध्ये पावसाळ्यात हमखास पूर येतो. त्यामुळे घरं थेट जमिनीवर न बांधता लाकडी खांबांच्या आधारावर बांधायची पद्धत होती. छपरं लाल कौलाची होती. घराच्या भिंतींना बाहेरून लाल (की गेरू) रंग द्यायची पद्धत होती. घरांची पुनर्बांधणी करताना पारंपरिक पूजा वगैरे केल्या गेल्या होत्या.

घरात प्रवेश करताना चपला बाहेर काढून ठेवायला सांगितलं गेलं. आणि घरात देशोदेशीच्या मूल्यवान वस्तू आहेत. स्वयंपाकगृह, झोपण्याची खोली अशा वेगवेगळ्या खोल्या आहेत. घरात भरपूर दारं आणि खिडक्या आहेत. समोरच्या खिडकीला काच आहे असं वाटत असताना आमची मार्गदर्शिका ते ओलांडून गेली आणि मी चकित झाले. मग आम्ही सगळेच त्या खिडकीतून गेलो. पण तो दृष्टिभ्रम कसा काय निर्माण केला गेला हे मात्र समजलं नाही.

या घराच्या परिसरातली ही काही प्रकाशचित्रं.
जोडलेली घरं

सजावट

घराचे रक्षक - हे अनेक प्रकारचे दिसले.

दारावरंचं कोरीवकाम

अशा अनेक मूर्ती आहेत

आणखी एका प्रवेशद्वाराकडं जाताना

घराची शैली - बाहेरून दिसणारी

मार्गदर्शिका माहिती सांगते आहे

हे झाड मला फार आवडलं...

एक गोष्ट मात्र मजेदार आहे. या देशात ‘बुद्ध’ या शब्दाचा उच्चार ‘बूढा’ असा करतात – म्हणजे निदान मला तरी तो तसाच ऐकू आला. आणि प्रत्येक वेळी तो शब्द ऐकताना विचित्र वाटायचं. तसंच ‘खाखूनखाSS’ असं बोलण्यात दर दोन-चार मिनिटांनी येतंच. विचारल्यावर कळलं की ‘खाखूनखाSS’ म्हणजे ‘आभारी आहे, धन्यवाद’.

बँकॉकच्या गगनचुंबी इमारती पाहताना हे 'पारंपरिक घर संग्रहालय' म्हणजे लयाला गेलेल्या इतिहासाची एक खूण आहे हे मात्र जाणवत राहिलं.

येताना वाटेत आणखी काही मॉल्स दिसले. एका मॉलच्या बाहेर असे अनेकजण उभे होते

बरेच लोक त्यांच्यासोबत हौसेने फोटो काढत होते.
रस्त्याने येताजाता जाणवलेली एक गोष्ट म्हणजे बँकॉक शहरात अगदी पावलोपावली 'मनी एक्स्चेंज ' आहेत. जगभरातून सतत लोक (टूरिस्ट) इथं येत असताता म्हणून जागोजागी चलन बदलण्याची अशी सोय असावी.
दिवसभरात सुमारे सात किलोमीटर चालले होते मी. उद्या कुठं जावं याचा विचार करत हॉटेलमध्ये परतले.
क्रमश: