एकटेपणा

एकटेपणा

काल मी आणि प्रो. देसाई दोघेच तळ्यावर आलो होतो.मी त्यांना
गप्पांच्या ओघात विचारलं,
“भाऊसाहेब,इंग्रजीत
“Live me alone “
असं एखादा एखाद्याला म्हणतो.
बरेच वेळेला वृद्धावस्थेत एकाकी
पडून रहाण्याचा कल असतो.
पण करत्या-सवरत्या वयात तुम्हाला
कधी अशा ह्या एकटेपणाची आवश्यकता वाटली का?”

मला प्रो देसाई म्हणाले,
“माझा एकाकीपणाच्या सामर्थ्यावर विश्वास आहे. शांत रस्त्यावरून एकटाच धावण्यापासून, खिडकीजवळ बसून पाऊस पडतो ते पाहण्यापर्यंत एकटेपणाचे अनेक प्रकार असू शकतात. मी ज्या प्रकारचा एकटेपणाचा उल्लेख करत आहे तो एकांतवासातील व्यक्तीवर सक्तीने केलेला एकटेपणा, तुरुंगातला एकटेपणा, नसून त्याऐवजी
अन्य प्रकारचा एकटेपणा जो विचारात घेतला जातो तो आहे.

एकटेपणाची व्याख्या
“एकटं राहण्याची स्थिती; एकांत.”
असं सोप्या भाषेत सांगता येईल.
एकटं राहणं याचा अर्थ एकाकी असणं असं नाही, किंवा, ह्या एकटेपणाची ओसाड वाळवंटाच्या वातावरणाशी तुलना करता येत नाही,
हे एकटं राहणं असं आहे, जसं की एखाद्या हिरव्यागार जंगलात फेरफटका मारण्यासारखं असतं तसं आहे.

एकटेपणाचा अर्थ सर्व सामान्य व्याख्या केली जाते तसा नाही.किंवा उघड उघड, एकटेपणाचा
गैरसमज केला जातो तसा ही नाही.

काही वेळा, दिवसाच्या शेवटी काम
पूर्ण करण्यासाठी मी बिनदिक्कतपणे
घाई करतो,एखादी गोष्ट साध्य करण्यासाठी किंवा एखाद्याला खुष करण्यासाठी मी स्वतःशी तडजोड करतो, मी माझ्या सभोवतालच्या वातावरणाने भारावून जातो आणि माझ्या सभोवतालची जागा भरणारे अनेक लोक असूनही मी अलिप्त
असतो, तशातला काहीसा हा एकटेपणा म्हणता येईल.

ह्या एकटेपणाने रहाण्याच्या हट्टवादामुळे मी जीवनात डोकावून बघण्यात आणि ते जीवन खरोखर किती सुंदर आहे याचं कौतुक करण्यात अयशस्वी होत ही असेन.
या काळात, मी स्वत:ला वेगळं
करून, एखाद्या हिरव्या गार जंगलात
फेरफटका मारायला जाऊन कुणी मला शोधणार नाही याची दखल
घेण्याच्या प्रयत्नात ही असेन.

खरं तर मला एकटं धावणं आवडतं.
ज्या इतर लोकांसोबत मी दररोज धावतो त्यांच्याशी मी जवळचे संबंध ठेवले आहेत.
पण उद्या जर कां हे माझ्या बरोबर
धावूं शकले नाहीत तरी मी मात्र एकटाच धावत राहीन.

असं केल्याने माझ्याकडून मला मी स्वतःशी अशा एकट्या स्तरावर जोडण्यात मदत करत असेन
की तो स्तर मी अन्यथा कधीही गाठूं शकणार नाही. जेव्हा मी एकटा धावतो तेव्हा मला कधीच कंटाळा येत नाही. माझ्या एकटेपणाला, तो माझा साथीदार आहे, असं समजून
मी धावत असतो.
माझ्या हृदयाची धडधड थांबेपर्यंत तो एकटेपणा माझ्या बरोबर राहील अशी मी माझी समजूत करून घेतली आहे.
त्यामुळे हे नातं जोपासण्याची जबाबदारी माझ्यावर राहील असं मला वाटतं.
जर मी तसं केलं नाही तर तो केवळ निष्काळजीपणाच होणार नाही तर माझ्याविरुद्ध देहद्रोह ही होईल.
मला असं वाटतं की, मन, शरीर आणि आत्मा तसंच बाहेरील जग यांच्यात एक विशिष्ट ऐक्य राखण्यासाठी हा एकटेपणा आवश्यक साधनं देत असतो.

मला वाटतं की कुणाही व्यक्तीने तिच्या आयुष्यात कधीतरी स्वतःसोबत पूर्णपणे एकटं राहण्याची क्षमता विकसित करणं महत्वाचं आहे.एकांतात शांतता शोधणं मला स्वत: ला अनारक्षित राहण्याची शक्ती देतं.असं करण्यात मला जगाची लाज वाटून घेण्यासारखं काहीच नाही.मी वेगळं कसं असावं हे कोणीही मला सांगू शकत नाही. आणि असं म्हणण्याचं माझं धाडस हे जगाकडून माझ्यावर कदाचित होणार असलेल्या अत्याचारी युद्धाचा हा एक युद्धविराम
आहे असं मी समजेन.

जेव्हा माझ्या मनाला मी पूर्णपणे अलिप्त आहे असं वाटतं आणि मी कोण आहे हे जग मला ओळखू शकत नसतं, किंवा मी कोण आहे हे लक्षात ठेवू शकत नसतं,तेव्हा हे ज्ञान मला पूर्ण समाधान देतं की, जर फक्त क्षणभरासाठी का होईना, मला माझ्या मनाला स्वतःच्या ओसाड वाळवंटात भटकायला वेळ देता आला तर त्या क्षणी, मी स्वतःला पुन्हा एकदा स्पष्टपणे पाहण्यास सक्षम झालो आहे आणि मला हवी तशी शांतता पुनर्संचयित करता येऊ शकणार आहे.
आणि माझी खात्री आहे की,ही एकटेपणाची शांतता शोधून देण्यास, मला मदत करण्यास, माझ्याशिवाय इतर कोणीही सक्षम असणार नाही.”

खरंच, हे प्रो. देसायांकडून ऐकून मला तरी एकटेपणाचा त्यांचा दृष्टिकोन जास्त विस्ताराने समजला.