श्रीगणेश लेखमाला २०२० - माळवा परिसर : काही आठवणी, काही चित्रे

@ चौरा, तुमच्या इंदूर ,मांडू,,उजैन, महेश्वर परिसरातील भटकंतीबद्दल सचित्र लेख अवश्य लिहावा ही विनंती (आधीच लिहिलेला असेल तर दुवा द्यावा)

डोळे तृप्त झाले हे सर्व ऐश्वर्य पाहून !

खूप खूप आभार. हल्ली काही वर्षांपासून प्रदर्शने भरवणे वगैरे बंद आहे, त्यामुळे दर्दी रसिकांकडून अशी दाद आता फक्त मिपावरच मिळू शकते.

@ प्रशांत, संक्षी.. चित्रे आवडल्याचे वाचून हुरूप आला. अनेक आभार.

@कंजूसराव,
तुमच्या "तुम्ही काढलेली चित्रे चित्रकलेत( paintings) कोणत्या प्रकारात गणली जातात?" या प्रश्नाचे उत्तर फार अवघड आहे, हा विषय एकाद्या लेखाचाच विषय होऊ शकतो.
युरोपीय कलेत क्लासिसिझम, निओ-क्लासिसिझम, रोम्यांटिसिझम, इम्प्रेशनिझम, पोस्ट इम्प्रेशनिझम, मॉडर्निझम, पोस्ट-पोस्ट मॉडर्निझम, फाविझम, क्यूबिझम, अमुकझम - तमूकझम ... असा झमझमाट बराच गाजला, त्यामागे (माझ्यामते) कलेपेक्षाही कला-विक्रेते, मोठमोठे कला संग्राहक आणि त्यांना अनुकूल असणारे (वा केले गेलेले) कला समिक्षक, यांचाच मोठा हात असावा. तसेच इकडले - तिकडले वाचून वर्तमानपात्रात लेख वगैरे पाडणार्‍यांसाठी, मेरठ वा तत्सम युनिव्हर्सिट्यातून कलेत पीयचडी करून कलाध्यापकीच्या नोकर्‍या मिळवणारांसाठी हे इझम वगैरे प्रकरण उपयोगी ठरते. खरा कलावंत (म्हणजे ज्याला न्य बाह्य गोष्टींपेक्षा कलेतील वेगवेगळ्या शक्यतांचा शोध घेण्यात रमून जाणे आवडते) त्याला त्या त्या वेळी जे सुचेल, रुचेल, भावेल, जमेल, करावेसे वाटेल, त्यात रमलेला असतो. त्यावर मग समिक्षक वगैरे इझम वगैरेंचा डोलारा उभारत असतात.
या लेखात दिलेल्या चित्रांखेरीज अन्य प्रकारेही वेळोवेळी मी वर लिहील्याप्रमाणे 'सुचेल, रुचेल, भावेल, जमेल, करावेसे वाटेल' ते करत आलो. ही कोणती स्टाईल म्हणायची बुवा? किंवा "चला आता आपण एक पोस्ट-पोस्ट मॉडर्न चित्र बनवूया" असले मला कधी सुचलेच नाही.
एकप्रकारे असेही म्हणता येइल, की हल्ली (म्हणजे अनेक वर्षांपासून) बरेच कलावंत आपापल्या मगदुराप्रमाणे काहीतरी वेगळे ('हटके' हा त्यांचा आवडता शब्द) करण्याचा प्रयत्न करत असतात, त्यामुळे त्या प्रत्येकाच्या कलेला अमूक एका साच्यात वा 'इझम' मधे बसवणे शक्य नाही. अर्थात एकाद्या कलावंताला कुणी गॉडफादर लाभला, तर खास त्याच्यासाठी असा डोलारा उभा केला जाऊ शकतो.... वगैरे.

अरे वा. उज्जैनमधे रहात आहात, तर तिकडे काही वेगळेपणा जाणवतो आहे किंवा कसे, काय आवडते आहे, काय नाही किंवा जे काही तुमचे अनुभव असतील त्याबद्दल एकादा लेख अवश्य लिहावा, ही विनंती.

@ महासंग्राम, भक्ति, टर्मीनेटर, सिरुसेरी, चौथा कोनाडा, अजित गुंजल, स्मिताके, बबन तांबे, मिपाप्रेमि योगेश, सर्वांना चित्रे आवडल्याचे वाचून खूप चांगले वाटले, आणि लेखनासाठी नवा हुरूप आला. अनेक आभार.

@ सुधीर कांदळकर साहेब,

बहुतेक चित्रे स्वप्नसृष्टीतली, बरीचशी गूढरम्य वाटली

लहानपणापासूनच मला गूढरम्यतेचे फार आकर्षण आहे. 'अरबी भाषेतील सुरस आणि चमत्कारिक कथा (विष्णुशास्त्री आणि कृष्णशास्त्री चिपळूणकर ) जीएंचे, खलिल जिब्रान (की गिब्रान ?) यांचे साहित्य, काही पाश्चात्य चित्रकारांची धूसर, गूढरम्य चित्रे, Gustave Doré याची छापाचित्रे या सर्वांतून ही हौस भागवता आली. मला बरेचदा स्वप्ने पण तसलीच पडतात. आपली स्वतःची चित्रे पण गूढ, स्वप्नसृष्टीतील वाटावी, अशी कुठेतरी खोल इच्छा पण असणारच. तुम्ही हे नेमके पकडलेत.
काही वर्षांपूर्वी पॅरिसला जुन्या वस्तुंच्या बाजारात १९५७ सालचे कुणा फ्रेंच चित्रकाराचे असेच गूढतेचे वलय असलेले चित्र विकायला असलेले बघून मी अगदी खिळून गेलो होतो. किंमत विचारायची हिंमत होत नव्हती. दोनचार चकरा मारून पुन्हा पुन्हा पाय तिकडेच वळत होते, शेवटी हिय्या करून विचारले, तेंव्हा पन्नास युरो किंमत सांगितली गेली. इतर लोक घासाघीस करत असलेले बघून मी तीस युरो म्हटले, तर त्याने ते मान्य केले. अतिशय आनंद झाला. अख्या जन्मात मी विकत घेतलेले हे एकमेव चित्र. (खरेतर त्या जुन्या फ्रेमचीच किंमत त्यापेक्षा जास्त असेल)
खालील प्रतिमेत वरती ते फ्रेंच चित्रकाराचे गूढरम्य चित्र, आणि खाली माझे बटबटीत चित्र.

.... चित्र २५ मध्ये पाण्यातले प्रतिबिंब खास वाटले....

रंगलेपनासाठी गेली काही वर्षे अनेक निरनिराळे प्रयोग करताना बरेचदा अभावितपणे चित्रात एकादा विशिष्ट काही प्रभाव निर्माण होतो, त्याला थोडीशी कल्पनेची जोड देऊन जरा स्पष्ट केले, की काही आगळेच निर्माण होते. हे पाण्यातले प्रतिबिंब असेच जमून आलेले आहे.
रसग्रहण आणि प्रोत्साहनासाठी अनेक आभार.

@ अनिंद्य "तुमची हरकत नसेल तर स्क्रीनसेव्हर म्हणून सतत दिसते ठेवायचे आहे"..... असे तुम्ही लिहीले आहे, खरेतर जालावर येणारे कोणतेही चित्र स्क्रीनसेव्हर म्हणुन ठेवायला कुणाचीच काही हरकत असायचा प्रश्नच उद्भवत नाही, तरीपण आपण मला एवढा मोठेपणा देत आहात, हे खूपच कौतुकास्पद वाटले. अगदी अवश्य ठेवा.
याशिवाय माझ्या कोणत्याही लेखातले कोणतेही चित्र याप्रकारे कधीही 'दिसते' ठेवावेसे वाटले, तर तसे अवश्य करा.

@ प्रचेतसः तुमचे इतिहासप्रेम आणि सखोल अभ्यासाला कोटि कोटि प्रणिपात.
अनेक वर्षांपूर्वी "आणि क्षिप्रा वहात राहिली" हे पुस्तक वाचनात आले होते. लेखात उल्लेखिलेल्या इंदौरच्या मंडलोई ऊर्फ जमीनदार वंशातल्या 'निरंजन जमीनदार' यांनी ते लिहिलेले असून त्यात होळकर आणि शिंदे यांच्यातील वैमनस्याचे, त्यांच्या आपापसातील लढाया, हल्ले वगैरेंचे तपशीलवार वर्णन होते. सदर निरंजन जमीनदार त्याकाळी माळव्यातले विख्यात इतिहास संशोधक म्हणून ख्यात होते. त्यांच्या दफ्तरात अजूनही अनेक ऐतिहासिक कागदपत्रे नक्कीच असतील. हवेतर त्यांचा संपर्क क्र. मिळवून देऊ शकतो.
लेख आणि चित्रे आवडल्याचे वाचून समाधान वाटले.