मेक्सिको: भाग ३ : 'माया'वी जगात प्रवेश

भाग १: प्रस्तावना, भाग २: मेरिदा

अमेरिका खंडात उचापती युरोपिअन लोक पोहोचले आणि एका विनाशसत्राला प्रारंभ झाला. कॅनडा व संघराज्यातील भागात लक्षावधी हत्या घडवून पद्धतशीर वंशविच्छेद करण्यात आला. थोड्या दक्षिणेत मध्य मेक्सिको मध्ये प्रचंड लूट व वर्णसंकर घडवण्यात आला. या भागात आज बव्हंशी 'मेस्टिझो' म्हणजे अॅझ्टेक व स्पॅनिश संकरवंशी लोकसंख्या आहे. त्याहून दक्षिणेकडे माया लोकांचे धर्मपरिवर्तनाचे सत्र तर सुरू झालेच, त्याबरोबर त्यांचे ज्ञानभंडार नष्ट करण्यात आले. या लोकांना लेखनकला अवगत होती व त्यांचे अनेक ग्रंथ लिखितस्वरूपात (किंवा चित्रलिपी असल्याने चित्रस्वरूपात म्हणू आपण) जपलेले होते ते हजारोंच्या संख्येत जाळले गेले. ही जागतिक साहित्याच्या इतिहासातील नालंदाविनाशाप्रमाणे भीषण व कधीही न भरून निघण्यासारखी हानी आहे. जे लोक दूर जंगलात पळून गेले ते वाचले व अत्यल्प प्रमाणात आज ही संस्कृती टिकली. पुढे अजून सुदूर दक्षिणेकडे इंका सामाजाचीही बरीच समांतर कथा. या पळापळीत राहती घरे सोडून हे लोक गेले आणि शहरे च्या शहरे ओसाड पडली. कालांतराने निसर्गाने ती आपल्या ताब्यात घेउन जंगलाच्या पांघरुणात हलकेच दडवून ठेवली. तशी माया लोकांनी आक्रमणपूर्व इतिहासातही काही स्थाने अज्ञात कारणाने सोडून दिली होती त्यांचाही आता हळूहळू शोध लागत आहे. अशा दोन 'हरवले-सापडले' विभागातील दोन शहरांची सफर... कबाह् व ऊश्माल. युनेस्को वर्ल्ड हेरिटेज साईट्स.

कबाह
किंवा कबह्वाकान मेरिदापासून शंभर किलोमिटरवर आहे. येथील बहुतांश वास्तु सातव्या ते अकराव्या शतकातील आहेत. (भारतातील समकालीन स्थापत्य: बृहदीश्वरादि चोलराष्ट्रीय मंदिरे किंवा खजुराहो इत्यादी). बहुतांश माया शहरात 'चाक' या देवतेला समर्पित मंदिर असतेच. भीतीदायक डोळे, सोंडेसारखे नाक यावरून ही देवता ओळखता येते. याशिवाय राजकीय प्रमुखाची उंच घरे, क्रीडागृह ही अजून काही नगरवैशिष्ट्ये.

कबाह अवशेषांचे प्रथम दर्शन:

राजप्रासाद:

मंदिर अवशेष:

स्थापत्यविशेष: जुनी भिंत. पुढे मोठ्या प्रस्तरांचे बांधकाम सुरु झाले

एकसंध शिलांचे बांधकाम: माया मोनोलिथ

कोण्या राजाचा पुतळा

शिल्पशैली: व्यक्तीशिल्पे

लांब नाकाचा, थोडा भयावह 'चाक' देव : दोन मोठे डोळे आणि मध्ये लांब नाक अशा मुखवट्यांच्या रांगा

माया 'टॅब्लेट्स' - चित्रलिपी शिलालेख

अजुनही बरेच अवशेष दुर्लक्षित पडून आहेत

ऊश्माल
मोठ्या माया शहरांपैकी एक, पारंपारिक चौकोनी आकाराच्या पायापेक्षा वेगळा पाया असलेल्या पिरॅमिडसाठी प्रसिद्ध आहे. काही काळासाठी हे राजधानीचे शहर असल्याने मोठ्या इमारती आहेत. येथील इमारती पाच ते अकराव्या शतकाच्या कालावधीतील आहेत. आक्रमणकालापर्यंत हे शहर वपरात होते, नंतर मात्र झपाट्याने -हास होऊ लागाला. बराच भाग आता जंगलाकडून परत मिळवण्यात आला आहे.

जादुगाराचा पिरॅमिड

धार्मिक इमारतीचे प्रांगण

थोडे बारकावे

राजवाडा

राजाची मूर्ती

वास्तुशिल्पांवर घुबड, साप जॅग्वार अशा काही प्राण्यांचा विशेष प्रभाव आहे. खाली रॅटलस्नेकचे शिल्प

जंगलात उभी असलेली भिंत.

स्थापत्यविशेष: प्रत्येक चार शंकरपाळ्याच्या मध्यभागी वेगळी नक्षी

पर्जन्यदेवता 'चाक'देव

शहराचा उंचावरून नजारा

वनराईने गिळंकृत केलेली वास्तु

तेम्प्लो मयोर: मुख्य मंदिर

स्थापत्यविशेष: वेगळ्या आकाराचे दालन

सरदार निवास

राजभवन

पुजारी

भाग ४ : चिचेन ईत्झा