ढाकचा बहिरी - एक अनुभव. (भाग ३)

एव्हढ्यात पॅरी जोरात ओरडला..."ओय खोतियों...उथ्थे वेख्खो...सनसेट्ट! क्माल है यार...सिंपली अमेझिंग"...............

बोलुनचालून सरदारच तो, लागला वेड्यासारखं करायला.अगदीच सुर्यास्त काही नव्हता झालेला, पण भास्करराव दिवसभराचं काम संपवायच्या गडबडीत होते, अगदी निघण्याची तयारी करायला घेतलेली. हे ऐकून कॅल्क्युलेटेड संत्या एकदम करवदला. म्हणाला, "अरे ए सनसेट बघणार, येड्यांनो सनसेट होईपर्यंत आपण शक्य तितकं अंतर पार करुन घेऊ, एकदा का अंधार पडला की बोंब होईल परत जायची. हे जंगल म्हणजे काय आपल्या कॉलेजचा रस्ता नाय, कधीही कसाही पार करु शकू वाटायला."
पॅरी काही ऐकायला तयार नाही, तसा सुर्यास्त हा माझाही विक-पॉईन्ट असल्याने माझंही मन होत नव्हतं तिथून निघायला....
अचानक सुर्यनारायणासमोर एक काळपट ढग आला. काही क्षण सगळं अंधारुन आल्यासारखं झालं, संत्या आवराआवरी करता करता एकदम थबकला, म्हणाला, "के.ड्या.....आकाशात बघ यार" हे ऐकून सगळ्यांच्याच नजरा आकाशाकडं वळल्या आणि सगळेच एकदम नि:शब्दपणे पहात राहिलो.

भलामोठा काळपट ढग सुर्याला आपल्या मागं दडवण्याचा प्रयत्न करत होता. पण किरणं मात्र त्या ढगाच्या कडा सोनेरी करुन त्याची शोभा वाढवत होती. ह्या झटापटीत त्या ढगाच्या मध्येच एक मोठं भोक पडलं होतं आणि त्या बोगद्यातून येणारा सुर्यप्रकाश एकदम स्टेजावर उभ्या असलेल्या खास कलाकारावर टाकलेल्या स्पॉटलाईटप्रमाणे दरीतल्या भातखाचरांवर पडला होता. बाकीचं झाकोळून आलेलं आसमंत, एकाच ढगाच्या रुपेरी कडा, आणि हिरव्यागार दरीतल्या पोपटी भासणार्‍या भात-खाचरांचा ऊन्हाने न्हाऊन बदललेला सोनेरी अवतार. ऊन्हाच्या काही चुकार तिरिपी इकडे तिकडे सांडलेल्या, नुकत्याच स्वच्छ धुवुन काढलेल्या हिरव्या-पोपटी पानांवरती रेंगाळलेले टपोरे थेंब चमकवत ह्या सगळ्या निसर्ग-खेळाची शोभा वाढवत होत्या.
हळुहळु हा सोनेरी-रुपेरी रंग कधी तांबूस होत गेला आणि त्यात अंधाराचं काजळ कधी मिसळत गेलं हे कळलंच नाही.
त्या तेजोनिधीनं आपलं निरनिराळं कसब पणाला लाऊन आम्हाला जागीच बांधून घातलं होतं आणि गुपचुप पसार होऊन गेला होता.
अंधार पडताच भीड चेपलेले रातकिडे, डास जेव्हा आजुबाजुला फिरायला लागले तेव्हा कुठे आम्ही भानावर आलो. ह्या सृष्टीचेटूकात फोटो काढायचे आम्हा कोणाच्याच लक्षात आलं नाही ह्याची नंतर बरेच दिवस रुखरुख लागून राहिली. असो.
आता संधीप्रकाश कमी होत जाऊन अंधार मी म्हणायला लागला होता. पटापट सगळं आवरलं आणि परतीच्या प्रवासाला लागलो.

सगळ्यात पहिलं काम म्हणजे दोन्ही बॅटर्‍या चालू केल्या. बर्‍यापैकी प्रकाश दिसल्यावर जरा जीवात जीव आला. आता दरी उजव्या हाताला ठेऊन डाव्या हातानं कातळ चाचपत आम्ही एका रांगेत घळीकडे निघालो. आता परत जीभा तोंडात वळवळायला लागल्या होत्या. सुर्यास्ताची जोरदार तारिफ आणि पॅरी, संत्याने आम्हाला योग्य वेळी ते दाखवल्याबद्दल त्यांना शाबासकी देणे चालू झालं होतं. घळ पार करताना तसा फार त्रास नाही झाला. एकतर ती उतरताना वाट थोडीशी ओळखीची झाली होतीच. त्यात पुन्हा चढ असल्यामुळे फारसं घाबरायचं कारण नव्हतं. थोडा त्रास झाला पण घळ पटकन पार झाली. आता पुढे खरी परिक्षा होती. भिती दरीत पडायची नव्हती, आता काळजी होती ती आडवंतिडवं पसलेल्या जंगलातून बरोबर वाट शोधावी लागण्याची आणि बिबट्यांची / जंगली प्राण्यांची (त्यावेळी बिबट्यांनी मावळात फारच धूमाकुळ घातला होता.).

येताना पाऊस लागल्याने हा टप्पा धावतपळत पार केला होता, त्यामुळे फारसं आठवत नव्हतं. वर अंधारानं चांगलेच हातपाय पसरलेले. जे काही थोडंफार चांदणं होतं त्यानं 'व्हिजिबिलिटी' वाढण्याऐवजी गोंधळच वाढवला होता. उगाच झाडांचे विचित्र आकार, पडालेल्या सावल्या ह्यामुळे रस्ता सापडणं मुश्किल होऊन गेलं. आजुबाजुला मोकाट वाढलेलं रानगवत, हत्त्तीगवतासारखं उंच झालेलं होतं. आसपास चिटपाखरुही नाही, सावल्या आणि उंच गवताने निर्माण केलेला दिशाभ्रम, न दिसणारी पायवाट शोधण्याच्या प्रयत्नातले आम्ही...हळुहळु काळजीची जागा भितीनं घ्यायला सुरुवात केली. अखंड चालू असलेली बडबड आपसुकच आटत आटत नि:शब्दतेपर्यंत आली होती. टरकले सगळेच होतो, पण बोलून कोणि दाखवायला तयार नव्हतं.

बरंच वेडंवाकडं दिशाहीन फिरल्यावर जरा वेळ थांबलो.थोडी चर्चा केली, प्रत्येकाचं मत वेगवेगळंच यायला लागल्यावर डोकं सुन्न व्हायची वेळ आली. इतक्यात संत्या आकाशाकडे निरखुन बघत म्हणाला, "आयला, तो बघ रे, नक्की ध्रुवतारा आहे. म्हणजे...हे बघ, इकडे उत्तर दिशा आहे..." सगळेजण एकदम आशेने संत्याच्या तोंडाकडे बघायला लागलो. हो, हे बेणं कशा-कशाची माहिती ठेवत असेल हे ब्रम्हदेवालाही छातीठोकपणे सांगता नाही यायचं...पण, दुसर्‍याच मिनिटाला त्यानं आमच्या आशेच्या फुग्याला टाचणी लावली. काही सेकंद विचार करुन त्यानं विचारलं, "ए कमळे, आपण कोणत्या दिशेनं चढाई केली रे?" झालं...संत्यासोडून बाकी सगळ्यांनी फटाफटा आपापल्या कपाळावर हात मारुन घेतले.
एकदम कम्मोचं सुपीक डोकं चाललं, तो म्हणाला, "अरे, आपण चढत होतो तेव्हा दरी आपल्या डाव्या हाताला होती ना? मग ती आता उजव्या बाजुला असायला हवी...तो रस्ता पकडून आपण बरोब्बर खाली पोहचू." "शाब्बास रे पठ्ठ्या ! " आमच्या खरंच लक्षातच नव्हतं की हे. मग उजवीकडं आम्ही निरखुन पहायला सुरुवात केली, पण माजलेल्या गवताखेरीज काहीच दिसेना.. सरदारनं दोन्ही बॅटर्‍या हातात एकत्र धरुन प्रकाश तीव्र करुन पलिकडं पहायचा प्रयत्न केला आणि...ठाप्प...एका बॅटरीनं 'राम' म्हटलं. "ए....तिच्यायची कटकट, कोणाची बॅटरी वारली रे?" इति अमल्या...सरदार चिरकला "के.डी."
सगळे रागानं माझ्याकडं बघायला लागलेले त्या काळ्यामिट्ट अंधारातही मला चांगलच जाणवलं. म्हणलं, "चला रे, आत्ता रस्ता महत्वाचा, मला काय कधीही धुवू शकता तुम्ही !"

आता दरी-शोधमोहिम चालू झाली. सगळ्यात पुढे सरदार हातात कुकरी घेऊन, त्याच्यामागं संत्या हातातल्या फांदीनं समोर आलेली झाडं-झुडपं बाजुला करत, त्याच्यामागे मी ३ सॅक्स पाठीवर लाऊन हातात माझा लाडका रामपुरी घेऊन, माझ्यामागे कम्मो बॅटरीनं सगळ्यांना पायाखालची वाट दिसेल आणि पॅरीला समोरचं दिसेल असा प्रकाशझोत पाडत, आणि अमल्या त्याच्या पाठीला पाठ लाऊन मागून एखादं जनावर हल्ला करत नाही ना, हे पहात उलटा चालताना अशी आमची पलटण एका रांगेत चालायला लागली. नेहमीप्रमाणेच माझं तोंड काही गप्प राहिना, मग उगाच ह्याची खेच, त्याला चिडव असं चालू झालं, मध्येच अमल्याला म्हणलं, "अमल्या, सगळ्यात मागं आहेस, आम्हाला दिसत नाहीय्येस, जरा तोंडानं आवाज काढत रहा, नाहीतर मगच्यामागं तुला बिबट्यानं ओढून नेलं तरी आम्हाला कळायचं नाही." ह्यावर तोही आता चालू झाला :). म्हणाला "गाणं म्हणू?" म्हणालो, "म्हण, पण शिरडीवाले... केलंस तर एक पैसुध्दा देणार नाही आम्ही." ठीक आहे म्हणून अमल्या गायला लागला "गुमनाम है कोई...बदनाम है कोई..." आधीच जंगल, त्यात अंधार, त्यात टरकलेली ! हे लेकाचं सरळपणानं कधी काही करतच नाही का? असं काहीसं म्हणेपर्यंत धप्प असा आवाज आला, वळून पाहतो तर कमल्या वाटेत खाली लोळतोय, त्याच्या छातीवर अमल्या बसलाय,आणि कम्मोची ती बॅटरी मातीत पडलेली. दोघांना उठवून परत चालायला लागलो. कम्मो अमोलला अखंड शिव्या घालत होता आणि १५-२० पावलांवर परत धप्प.... पाहिलं तर कम्मो परत मातीत लोळतोय आणी अमल्या भंजाळल्यासारखा त्याच्याकडे पाहतोय. आम्ही पाहिल्यापाहिल्या "ए...मी नाय काय केलं हां...हे कमळ्या आपोआपच सांडतंय सारखं" असं सांगून मोकळा झाला.
काय ते आमच्या चांगलं लक्षात आलं. भितीमुळं कमल्याचे पाय कापत होते आणि तोल जात होता. तो बोलत काहीच नसला तरी रडाकुंडीला आलेला आहे हे लक्षात घेऊन आम्ही 'मार्चिंग पार्टीचं फॉर्मेशन' तेच ठेऊन क्रम बदलला. आता अमल्या सरदारच्या मागे, संत्याच्या पाठीवर सॅक्स आणि तो अमल्यामागे, त्याच्यामागे कम्मो आणि शेवट मी असे निघालो. मी आणि संत्यानं आणखी एक मोठी फांदी शोधून तीचं एक-एक टोक आमच्या हातात पकडलं. दोघांच्या मधे कम्मोला घेऊन फांदीचा मधला भाग त्याला धरुन चालण्यासाठी दिला. तरीही बिचारं मधून अधून हेलपाटत होतंच. फार दया आली त्याची, आणि रागही...भेकड साला. पण त्याच्या जबाबदार्‍या आम्हालाही ठाऊक होत्या, त्यामुळे काही बोललो नाही त्याला.

सरदार पुढे हातातल्या कुकरीनं सपासप गवत कापत पुढे चालत होता, आम्ही त्याच्यामागे मेंढरासारखे रांग लाऊन जात होतो...
एकदम सरदारचा घाबरलेला आवाज आला "आगे मत आना रे...." आणि अमल्याला सरदारनं आमच्या अंगावर ढकलला. काही कळेना, का विचारलं तर म्हणतो कसा, "आगे खाई है| मै आधा लटक रहा हूं..." बॅटरीचा फोकस मारला आणि आमची हवाच टाईट झाली. एका हातानं झाडाची फांदी धरलेली, दुसर्‍या हातातली कुकरी चिखलात रोऊन तिला पकडून हा माणूस दरीच्या तोंडाशी तरंगतोय. कसाबसा त्याला वर ओढून घेतला, तोपर्यंत कमल्यानं रडायला सुरुवात केली होती. तिथेच चिखलात फतकल मारुन तो लहान मुलासारखा रडत होता. त्याला कसंबसं शांत केलं. एकूणातच दरी शोधण्याच्या नादात आम्ही बरेच उजवीकडं आलो होतो. मग परत उलटीकडं निघालो. आत्तापावतो रात्रीचे ८:३०-९:०० वाजले असावेत. परत भूकही लागायला लागली होती. चालताचालता बॅटरीच्या प्रकाशात खाली काहीतरी चमकल्यासारखं वाटलं. थांबून पाहिलं तर अमल्याच्या 'गोल्ड-फ्लेक'चं पाकीट चमकत होतं. ओरडून सगळ्याना सांगितलं. ह्या पाकिटावरुन आम्ही योग्य रस्त्याशी आलो आहोत असा निष्कर्ष संत्यानं काढला आणि फर्मान सोडलं, "अब उजवीकडे वळो...हम बरोबर रस्तेपर आये है| " मार्चिंग पार्टी उजवीकडे वळली.थोड्याच वेळात पायांना उतार जाणवायला लागला. संत्या झाडांच्या खोडांवर बॅटरीचा झोत मारुन खडूच्या खुणा शोधत होता, पण दुपारच्या पावसानं सगळ्याचा बट्ट्याबोळ केला होता. तसेच साशंक मनानं पुढं जात राहिलो, एका खडकापाशी अजुन एक सिगारेटचं पाकिट चमकलं. तिथं जाऊन पाहिलं तर खाल्लेल्या केळ्यांच्या साली, बिस्किटांच्या पुड्याच्या कागदाचं कम्मोनं केलेलं घर, आम्ही सिगरेटच्या थोटकांची मातीत भाल्यासारखी रोऊन काढलेली रांगोळी...सगळ्या ओळखीच्या खुणा पटल्या....डोक्यावरुन मणामणाचं ओझं उतरवल्यासारखं वाटलं बॉ! आनंदाने बराच वेळ आम्ही आरोळ्या ठोकत बसलो. पोटातल्या भुकेनं लवकर मुक्कामी पोचण्याची जाणिव करुन दिल्यावर पुढे निघालो.

रस्ता सापडल्याने हरवलेला उत्साह परत द्विगुणित होऊन आला होता..पाय झपाझप पडत होते. करता करता, जंगल जवळपास पार झालं. मोकळ्या पठारावर पोचलो. आता इथुन पठार ओलांडून पुढे झुडपांमधून डावीकडे वळून एक ५० पावलं चाललं की कोंडेश्वर मंदीर नजरेच्या टप्प्यात येणार ह्या विचाराने आम्ही जवळपास धावतच निघालो. आम्हाला कुठे माहित होतं की दुर्दैव अजुन संपलेलं नाही....पठार ओलांडून गेल्यावर प्रत्येक झुडपात शिरायचा प्रयत्न केला पण थोडं पुढं गेलं की समोर निवडूंग दिसायचा....बाहेरची वाट सापडायलाच तयार नाही. चकरा मारुन मारुन पायाचे तुकडे पडायची वेळ आली. आता सगळ्यांचाच धीर खचत चालला होता..जीवाच्या भितीनं कम्मो सतत मांजराच्या पिलासारखा कोणाच्या ना कोणाच्या पायात पायात करत होता, मी सुन्नपणे एकाजागी बसुन राहिलो होतो, पॅरी आणि अमल्या अजुनही वाट शोधत होते आणि धीर सुटून संत्या आकाशाकडं तोंड करुन हातवारे करत शिव्या द्यायला लागला. सगळे पळतच त्याच्याकडे गेलो, त्याला शांत केला, पण भयानक चिडला होता तो. अमल्यानं नसत्या शंका घ्यायला सुरुवात केली, "साला चकवा लागला यार आपल्याला, संत्याला भुतानं धरलंय बहुतेक..इ.इ." कम्मो गळा काढून रडायला लागला. मी सरळ अंगावरचं जर्किन काढून उशाला घेऊन गवतात पडलो आणि म्हणालो, "साला होईल ते होईल. वाट सापडली तर मला सांगा, नाहीतर आजची रात्र मी इथंच झोपतो. आज नशिबात मरण असेल तर कुठेही असलो तरी ते येइलच..आणि नसलं तर काहीही होणर नाही."

कमल्याचं रडणं आणि संत्याच्या शिव्या ऐकून लाबून दोन बॅटर्‍या चमकायला लागल्या...आम्ही सगळेच धडपडत उभे राहिलो. सगळ्यांच्यात वजनाने मी कमी आणि उंचीला अमल्या जास्त, म्हणून त्याच्या खांद्यावर चढून हातातल्या बॅटरीनं त्या दोन झोतांच्या दिशेनं इशारे करायला लागलो. कधी चालू-बंद करुन तर कधी वेडेवाकडे झोत टाकून 'एस. ओ. एस.' चा प्रयत्न करायला लागलो. शेवटी त्याला यश आलं. एकमेकांच्या बॅटर्‍यांच्या झोतांच्या आधाराने दोघंजण मंदीराच्या दिशेनं आमच्याकडे चालत आले. night trek वाले होते ते. ढाकचे रेग्युलर मेंबरं :) त्यांच्यासोबतच मंदीरापर्यंत गेलो. तिथुन जांबोलीत पोचणं काही अवघड नव्हतं..१५मिनिटांत पारापाशी पोचलो.

रात्रीचे जवळपास १२ वाजत आले होते. वाड्या-वस्त्यांवर असतं तसंच गप्गार वातावरण होतं. दार ठोठाऊन आमच्या बाकीच्या सॅक्स परत घेतल्या. पाराजवळच ३ दगडांची चूल मांडली. लाकडं गोळा करुन आणली खरी, पण पावसानं सगळीच ओली झालेली...मग काय नुसताच धूर, आगीच्या नावानं शंख! वाळलेली लाकडं शोधताना अचानक कॉलेजातलाच एक मित्र दिसला. तोही 'नाईट ट्रेकला' आला होता. त्याला म्हणलं, "यार काही रॉकेल वगैरे आहे का?" उत्तर मिळालं, "रम चालेल?" म्हणलं दे!
एक पेगभर मिलेट्री रम त्या चुलीत ओतल्यावर लाकडं रसरसुन पेटली. ह्यानंतर कांदा कापून द्यायचं महत्कार्य पार पाडल्यावर अस्मादिकांनी ताणून दिली. बाकीचे बसले खिचडी करत ;)
खिचडी खाऊन वर चहा पिऊन जी काही ताणून दिली, बस पुछो मत! अंगाखाली गादी नाहीय्ये, डोक्याखाली उशी नाहीय्ये, अंगातले एकूणएक कपडे अजुनही ओले आहेत, गारवा चांगलाच झोंबतोय.....कशाचा म्हणून अडथळा आला नाही! झोप म्हणजे झोप...त्यात हयगय नाही. सकाळी ६ वाजता बस सुटताना कंडक्टरनेच आम्हाला उठवलं. ५ मिनिटांत आवरुन बसमध्ये बसलो. तिथून परत तळेगाव...लोकल पकडून परत पुण्यात आलो.

घरी पोहोचलो तर ५ मिनिटं मला कोणी आत घ्यायलाच तयार नाही... पॅन्टवर शेवाळं लागलेलं, ओल्या कपड्यांच्या कुबट वास, हाता-तोंडाला अजुनही कुठेकुठे माती राहिलेली, चेहर्‍यावर प्रचंड थकवा.....
पण डोळ्यात समाधान होतं, काहीतरी आव्हान पेलून ते पुर्ण केल्याचं. थकलेल्या चेहर्‍यावर लढाई जिंकुन आलेल्या मावळ्यासारखा गर्व होता, आणि जिवंत परत आलो ह्या समाधानामुळे डोळ्यात पाणीही
-----------------------------------------------------------------------------------------------------

समाप्त.