आपल्याला तर बुवा नाही पटत....तुम्हाला काय वाटतं?

सही पटले.

दृश्य १ - स्थळ- बाजार. एक मराठी आई आपल्या मराठी मुलांना इंग्रजीत बोलते आहे. काय हवं आहे, काय नको आहे, सर्व काही इंग्रजीतून. दुकानदाराशी मात्र इंग्रजाळलेल्या मराठीतून.

जर आई आणि मुले इंग्रजीतून लीलया संवाद साधू शकत असतील तर इंग्रजीतून बोलतील. आपल्या उदाहरणातील आईला आपल्या मुलांबद्दल कदाचित तसा विश्वास असावा. परंतु, दुकानदाराबद्दल नसावा म्हणून त्याच्याशी इंग्रजाळलेल्या मराठीत. जर ती आईच इंग्रजी माध्यमात शिकलेली असेल तर तिला इंग्रजी माध्यमातील आपल्या मुलांशी इंग्रजीत संवाद साधणे अधिक जवळीचे वाटेल. किंवा, तसे नसेल आई मराठी माध्यमात शिकली असेल पण आपल्या मुलांचा इंग्रजी भाषेचा पाया पक्का व्हावा असे तिला वाटत असेल तर तिने त्यांच्याशी इंग्रजीत बोलणेही गैर नाही असा तिचा समज असू शकतो.

तसेही कोणी काय बोलावे आणि कोणत्या भाषेत बोलावे हा ज्याचा त्याचा खाजगी प्रश्न आहे.

तरी, कोणाला हे दृश्य आपल्या घरातून बदलावेसे वाटत असेल तर त्यात गैर नाही. मूळ विषयाशी हे दृश्य थोडेसे का होईना पण संबंधीत वाटले.

दृश्य २ - स्थळ - स्थानिक बस. ऐन गर्दीत चुकून वाहकाचा हात मुलीच्या खांद्याला लागतो. मराठी मुलगी इंग्रजीतून बिचार्‍या वाहकाच्या सात पिढ्यांचा उद्धार करते. इतक्या वाईट शिव्या इंग्रजीतून देते, की इंग्रजी कळत असतं तर वाहकानं तिच्यावर अब्रूनुकसानीचा दावा ठोकला असता.

हे तर अजिबात कळलं नाही. सदर मुलीने मराठीत शिव्या घालाव्या असं आपण म्हणताय का? की मराठीत इरसाल शिव्या घातल्याने मायमराठी जगणार आहे?

दृश्य ३ - स्थळ - पाचगणी. दोन लहान मुलांना घेऊन एक जोडपं येतं. मराठी पालक आपल्या मुलांना आपल्या इतिहासाची माहिती इंग्रजीतून देतात. सांगतात, "दीज आर दि फूटप्रिन्ट्स ऑफ दि पाण्डवाज्...." मुलगा - "हू पाण्डवाज्????"

समजा मुलांना पांडव माहितच नसतील तर मराठीत सांगितले काय किंवा इंग्रजीत सांगितले काय? फरक काय पडतो. मुलांनी कदाचित "हू पाण्डवाज्????" ऐवजी मराठीत "पांडव कोण?" असे विचारले असते.

तीनही प्रसंगांचा आणि मराठीवरील आक्रमणाचा फारसा संबंध नाही.

हे लहान मुलांशी इंग्रजीतून बोलायचं काय प्रकरण आहे ते नाही बुवा समजलं.

यांत न कळण्यासारखं काय आहे? ज्या पिढीची मुलं आज लहान आहेत ती पिढी स्वतः इंग्रजी माध्यमातून शिकलेली असणे शक्य आहे. जर त्यांना इंग्रजी बोलण्यात धन्यता/ कम्फर्ट/ आवड इ. असेल तर ते आपल्या मुलांशीही इंग्रजीतच बोलणार.

मराठीचे प्रेम, जिव्हाळा वगैरे गोष्टी मराठी कुटुंबात जन्म घेतला म्हणून थोडंच उत्पन्न होतात? त्यासाठी प्रत्येकाच्या पालकांकडून, गुरूजनांकडून आणि त्या व्यक्तिकडून प्रयत्न व्हायला हवेत. पण एखाद्याला हे प्रयत्न करण्याची गरज नाही असेही वाटणे स्वाभाविक आहे. हा ज्याच्या त्याच्या राजीखुशीचा मामला आहे.

मराठीवर आक्रमण केलं आहे ते आपल्या शिक्षण व्यवस्थेने, राजकारण्यांनी, कारकून-बाबू तयार करण्यात धन्य मानणार्‍या आपल्या वृत्तीने. वरील उदाहरणे केवळ निमित्तमात्र आहेत. इंग्रजी ऑफिसातच ठेवून घरी येण्याचे दिवस मागे पडले आहेत. ज्यांची मुले इंग्रजी शाळांत जातात. फास्टरफेणे न वाचता हॅरी पॉटर वाचतात त्यांच्या पालकांना मुलांशी संवाद साधण्यासाठी, त्यांचा अभ्यास घेण्यासाठी तरी का होईना पण इंग्रजी ऑफिसांत ठेवून येणे थोडे कठिण आहे.

इथे एक महत्त्वाची गोष्ट अशी की या मराठी संकेतस्थळांवर येणारे आणि त्यातील बहुसंख्य मराठी शाळेत शिकलेले असल्याने त्यांची मानसिकता ही इतर सद्यकालीन मराठीजनांपेक्षा वेगळी असणे शक्य आहे. गेल्या २५-३० वर्षांहूनही अधिक काळ शहरांत इंग्रजी शाळांचे बस्तान चांगले बसले आहे. त्यावेळेस इंग्रजी माध्यमातून शिकलेल्या पिढीलाच त्यांच्या पालकांनी मराठीची गोडी लावली असती तर आज परिस्थिती थोडी वेगळी दिसली असती कदाचित, पण बहुतेक वेळेला तशी परिस्थिती दिसत नाही. आज त्या इंग्रजी-शिक्षितांची मुलं इंग्रजी शिकत आहेत. (या [संपूर्ण] इंग्रजी माध्यमातून शिकलेल्या पालकांपैकी कितीजण मराठी संकेतस्थळांवर येतात हे जाणून घेणे माहितीपूर्ण ठरावे) म्हणजे दुसरी, तिसरी पिढी..पर्यायाने त्यांना इंग्रजीची गोडी अधिक असणे क्रमप्राप्त आहे. (इथे मी त्यांची बाजू घेते असा गैरसमज न व्हावा पण हे कटु सत्य आहे आणि ते आपण डोळे झाकले म्हणून बघता येणार नाही असे नाही)

पुढे असे की संस्कार हे भाषेशी संबंधीत नसतात. आपले संस्कार आणि संस्कृती मराठीत शिकवले आणि इंग्रजीत शिकवले तर फरक कसा पडतो. पांडवांबद्दल सांगायचे झाले तर ते संस्कृतातच सांगायला हवे कारण मूळ काव्य संस्कृतातील. विचार केला तर मराठी देखील उपरीच ठरते तिथे. परदेशांत अनेक ठिकाणी संस्कारकेंद्रे इंग्रजीत चालतात आणि त्यात अतिशय उत्तम संस्कारांची आणि संस्कृतीची जाणीव करून दिली जाते.

मला इतकंच म्हणायचं आहे, की मुलांना इंग्रजी जरूर शिकवा, पण आपल्या मातृभाषेला विसरू नका. मावशी श्रीमंत आहे म्हणून आईला विसरू नये.

या वाक्याशी १००% सहमत परंतु त्या पुष्ट्यर्थ तुम्ही दिलेल्या उदाहरणांशी फारशी सहमती नाही.

आपल्या संस्कृतीची माहिती आपल्याच मुलांना इंग्रजीसारख्या परकीय भाषेतून द्यावी लागावी, हे खरंच दुर्दैवी आहे. हे लहान मुलांशी इंग्रजीतून बोलायचं काय प्रकरण आहे ते नाही बुवा समजलं.

मान्य आहे की इंग्रजी जागतिक भाषा आहे. तुम्हाला इंग्रजी बोलता येत असेल तर चांगलं भवितव्य आहे वगैरे. पण आपली मराठी जपत तुम्ही इंग्रजी शिकू शकत नाही का??? मी देखील एका सॉफ्टवेअर कंपनीत काम करतो. मला दिवसभर इंग्रजीतच संवाद साधावा लगतो. पण मी ती इंग्रजी ऑफिसपुरतीच मर्यादित ठेवतो.
अगदी पटले बघा..... १००% टक्के पटले.
पुण्याचे पेशवे

दृश्य १ - स्थळ- बाजार. एक मराठी आई आपल्या मराठी मुलांना इंग्रजीत बोलते आहे. काय हवं आहे, काय नको आहे, सर्व काही इंग्रजीतून. दुकानदाराशी मात्र इंग्रजाळलेल्या मराठीतून.

न्यूनगंड.

दृश्य २ - स्थळ - स्थानिक बस. ऐन गर्दीत चुकून वाहकाचा हात मुलीच्या खांद्याला लागतो. मराठी मुलगी इंग्रजीतून बिचार्‍या वाहकाच्या सात पिढ्यांचा उद्धार करते. इतक्या वाईट शिव्या इंग्रजीतून देते, की इंग्रजी कळत असतं तर वाहकानं तिच्यावर अब्रूनुकसानीचा दावा ठोकला असता.

न्यूनगंड + "अटेंशन डेफिसीट डिसऑर्डर सिंड्रोम" (मराठी सुचक शब्द माहीत नाही!) भरलेला दिसतो. म्हणून सर्वप्रथम आक्रस्ता़ळेपणा करते आणि वर शिव्या देते - इंग्रजीत हा त्यातील न्यूनगंडाचा भाग.

दृश्य ३ - स्थळ - पाचगणी. दोन लहान मुलांना घेऊन एक जोडपं येतं. मराठी पालक आपल्या मुलांना आपल्या इतिहासाची माहिती इंग्रजीतून देतात. सांगतात, "दीज आर दि फूटप्रिन्ट्स ऑफ दि पाण्डवाज्...." मुलगा - "हू पाण्डवाज्????"

परत न्यूनगंडच. उठसूठ इंग्रजी बोलायचे जर आपण संकेतस्थळावर टाळतो, नित्यनवीन शब्दसंग्रह तयार करायचा प्रयत्न करतो तर सर्वसाधारण मराठी पालकांना इंग्रजीत मुलांशी - ते ही महाराष्ट्रात बोलायची गरज आहे असे वाटत नाही. बाकी इंग्रजीत बोलत असाल तर पांडवाज म्हणणे पटते, पण जेंव्हा केवळ इंग्रजांना उच्चारता आला नाही म्हणून त्यांनी तयार केलेला शब्द जेंव्हा भारतीय इंग्रजीत बोलताना खरा उच्चार सोडून वापरतात तेंव्हा खेद वाटतो: हा शब्द आहे गंगा म्हणायच्या ऐवजी "गँजीझ" असे म्हणणे (Ganges gænʤiːz )

तरी देखील कोणी काय बोलावे हा ज्याचात्याचा प्रश्न असे मी मानतो. पण जर वरील टिका करायची असेल तर सर्वप्रथम आपण त्या टिकेतील व्यक्तींप्रमाणे वागत नाही ना हे जाणीवपूर्वक पहातो आणि टाळतो:

आमच्या मुलीला अगदी तान्ही असताना तिच्या गोर्‍या ज्यूईश डॉक्टरकडे नेहेमीच्या चाचण्या आणि लशी टोचायला नेले असताना. तिने (डॉक्टरने) विचारले की आमची भाषा कुठली. नाव आणि कुठे बोलले जाते वगैरे सांगीतल्यावर तिने आम्हाला आम्ही काय करणार वगैरे न विचारता सांगीतले/सल्ला दिला की तुम्ही तिच्याशी तुर्तास मराठीतच बोला. नंतर ती इंग्रजी आपोआप बोलू लागेल आणि मातॄभाषा आल्यावर इतर भाषा येणे पण सोपे जाईल. अर्थात आम्ही तेच करणार होतो आणि आमचा अनुभव दोन्ही भाषासंदर्भात चांगला आहे. आमच्या माहीतीतील एक मराठी-गुजराथी जोडपे आहे ज्यांचा मुलगा मराठी, गुजराथी आणि इंग्रजी बोलतो. मराठी-इंग्लीश जोडप्यांची मुले दोन्ही भाषा बोलतात. हे सर्व होते कारण त्यात न्यूनगंड नसतो उलटे आपल्याला दोन भाषा येतात ही जमेची बाजू धरली जाते.

दाजीबांच्या विचारांशी १००% सहमत. आमच्या मनातले लिहिलेत.

धोंडोपंत

आम्हाला येथे भेट द्या http://dhondopant.blogspot.com

तुम्ही तिच्याशी तुर्तास मराठीतच बोला. नंतर ती इंग्रजी आपोआप बोलू लागेल आणि मातॄभाषा आल्यावर इतर भाषा येणे पण सोपे जाईल.
एकदम सहमत! थोडेसे विषया॑तर करतो पण चारशे वर्षा॑पूर्वी (१५७८) आपल्या देशात यावर झालेला एक प्रयोग आठवला, सम्राट अकबराने केलेला. 'गू॑गा महल!'
अकबराच्या दरबारातल्या कर्मठ मुल्ला-मौलवी॑नी असे विधान केले की उर्दू, हि॑दी वगैरे भाषा हीन आहेत व अरेबिक भाषाच सर्वश्रेष्ठ आहे. कारण कुराण त्या भाषेत आहे व अल्लाची ती भाषा आहे, डिव्हाईन आहे, वगैरे. अकबराने त्या॑ना ह्याचा पुरावा मागितला. मौलवी॑चे म्हणणे असेही पडले की नवजात अर्भकाला आपण उर्दू बोलायला शिकवितो म्हणून ते उर्दू बोलू शकते अन्यथा ते (बाय डिफॉल्ट) अरेबिकच बोलले असते! विचारी अकबराने हे मान्य करायचे साफ नाकारले आणि एक प्रयोग करायचा ठरविले. वीस अर्भका॑ना त्या॑च्या आई-बापा॑कडून विकत घेण्यात आले. त्या॑ना वस्तीपासून दूर बा॑धलेल्या एका धर्मशाळेत ठेवण्यात आले जिथे कुठलाच सुस॑स्कृत मानवी आवाज पोहोचणार नाही. त्या तान्ह्या मुला॑च्या कानावर एकही शब्द पडणार नाही ह्याची काळजी घेण्यात आली. जिभा बा॑धलेल्या दूध आया ठेवण्यात आल्या. चार वर्षा॑नी (१५८२) अकबरानी त्या जागेस भेट देऊन पाहणी केली ते॑व्हा ती सर्व मुले मुकी झाली होती आणि अर्थातच अरेबिक बोलू शकत नव्हती! त्या घराला मग गू॑गा महल असे नाव पडले. ह्यान॑तर अकबराने त्या मौलवी॑ची पुष्कळ टि॑गल-टवाळी केली :)
हा प्रयोग क्रूर होता पण यातून अकबराची प्रयोगशीलता दिसते.

दृष्य हे आपण आपल्या मनोपटलावर चित्रित करत असतो. प्रत्येकाचा हा कॅनवास निराळा आहे. त्या जागी मी असतो तर काय केलं असतं ?असा गृहितकी प्रश्न जेव्हा आपण विचारतो त्यावेळी आपण आपला पिंडासकट स्वतःला प्रस्थापित करत असतो. इतिहासातले प्रश्न उकलताना आपण स्वतःला त्याकाळात, त्या भुमिकेत, त्या समाजरचनेत स्वतःला नेणे हे खरंच अवघड आहे. आपण तिकडे आजच्या चष्म्यातुनच पाहतो कारण ते सोयीच असतं.
इंग्रजी बोलणे हे सुसंस्कृत व सुशिक्षित पणाचे लक्षण मानले जाते. योग्य का अयोग्य हा विषय निराळा आहे. अनेक भाषा सहज पणे बोलता येणं ही बाब सहजसाध्य नाही. एखादी भाषा सतत ऐकणे आणी बोलणे यातुनच ते शक्य होते. पर्यायी भाषा जेव्हा तुम्हाला उपलब्ध असते त्यावेळी तुम्ही तुम्हाला सुलभ वाटणार्‍या पर्यायाचा आधार घेता.
प्रसाद दाढेंनी चांगले उदाहरण दिले आहे. त्याच बरोबर समजा एकच भाषा येणारे प्रौढ यांच्यावर प्रयोग केला; उदा. फक्त मराठी येणारे व अन्य भाषेचा गंधही नसणारे लोकांना इंग्रजी किंवा फ्रेंच भाषिक प्रदेशात एकटेच टाकले तर काय होईल? त्यांना ती भाषा येईल का? किति काळात आत्मसात करतील? त्यांच्यात न्युनगंड येईल का?
माझ्या मते एखाद्या भाषेशिवाय तुम्हाला पर्यायच नसतो त्यावेळि तुमची ती भाषा विकसित व्हायला सुरवात होते.
जे लोक सहज पणे अनेक भाषा बोलतात त्यांच्या विषयी माझ्या मनात असुयायुक्त आदर असतो. कारण मला ते जमत नाही. पण मला तशी करण्याची इच्छा असते. मग माझ्या मनात न्युनगंड तयार होतो. त्यातुन बाहेर पडण्यासाठी मग जी धडपड असते त्यातुन अशी दृष्य तयार होतात. न्युनगंड झाकण्यासाठी मग अहंगड तयार होतो. अज्ञान,अडाणी पणा , आडमुठेपणा यात फरक आहे. अज्ञानात सुचकता आहे, अडाणीपणात भाबडेपणा आहे तर आडमुठेपणात बेफिकिरी आहे.
जी भाषा तुम्हाला रोजी रोटी देते ती आपोआप शिकली जाते; बोलली जाते.

प्रकाश घाटपांडे

मावशी श्रीमंत आहे म्हणून आईला विसरू नये. तुम्हाला काय वाटतं?

मावशीच्या श्रीमंतीची लक्तरे बाजाराच्या वेशीवर टांगायला सुरवात झाली आहे ती तुम्ही कदाचित दुर्लक्षित केली असल्यास परत नीट बघा. अमेरिकेचे (व त्याचबरोबर इंग्लड्चे) हाल सुरु झाले आहेत; त्यामुळे भविष्यात अमेरिकेत नोकरी करायला जाणे हे काळ्यापाण्याच्या शिक्षेसारखे समजले गेले जाइल असाच आमचा होरा आहे. अर्थातच आंग्ल भाषा आलीच पाहीजे ही गरज नाही.

जी भाषा तुम्हाला रोजी रोटी देते ती आपोआप शिकली जाते; बोलली जाते.

प्रकाश घाटपांडेंनी जीवनाचे तत्व सांगितले आहे;
काल संस्क्रुत... पाली.... प्राक्रुत .... महाराष्ट्री.... आज इंग्रजी ......उद्या कदचित इराणी किंवा रशियन किंवा चीनी किंवा हिब्रु आपल्याला आत्मसात करावी लागु शकते....

काय सांगावे तुमची आमची मराठी किंवा संस्क्रुत सुद्धा यात धरता येईल (देव पाण्यात ठेवायला काय हरकत आहे ? )

मराठीला खरा धोका हिंदीकडुन आहे कारण इंग्रजी न बोलु शकणारा मराठी माणुस पट़कन हिंदीत संभाषण चालु करतो तसेच हिंदीतील शब्द मराठीत वापरतो

बदल काय घडेल हे सांगणे कठीण ... पण बदल निश्चित आहे...

नाना

विकास ने छान लिहिले आहे..पटले..
अजुन एक विचार आला कि मि युरोप मध्ये पाहिले कि तेथिल लोकांना आपल्या मुलांशि इग्लिश भाषेत बोलायचि गरज भासत नाहि...किंवा आपल्याशिपण ति लोके स्वतच्याच भाषेत बोलतात आपल्याला कळाले नाहि तरि..मग आपल्याला (बहुतेक करुन मराठी लोकांना :P ) अशि गरज का भासते? :( आणि आई हि शाळा असते असे म्हणतात्..मग आई इंग्लिश भाषेत बोलल्यावर मुलाने मराठी कोणाकडुन शिकायचे? :( जास्त करुन परदेशात असु तर..

जिथे कमी तिथे आम्ही ..:)

मराठी घरात जर मराठी भाषा बोलली गेली तर मुले आपोआपच मराठी बोलतात.
माझ्या घरात आम्ही मराठी व गुजराती तेवढ्याच सहजतेने बोलली जाते.
मराठीला जर वाचयचे असेल तर सर्वप्रथम हिन्दीचे आक्रमण थांबवले पाहिजे.
मराठीला गिळंकृत करणारे जर कोणी असेल तर ती आहे हिन्दी भाषा.
जोवर तळागाळातला माणुस रोजच्या व्यवहारात इंग्रजी वापरणार नसेल तोवर तरी आपण ३.५% कोणती भाषा बोलतो त्याचा काहीच फरक पडणार नाही.
मुलाना मातृ भाषा आलीच पाहिजे.
त्यासाठी पालकानी त्यांच्याशी मातृभाषेत संवाद केलाच पाहिजे
पडत्या पावसाला पाहुन तुम्ही आतुन भिजला नाहीत तर स्वतःच्या कोरडेपणाची तारीफ करु नका तर हे मान्य करा की तुमच्या आयुष्यात भिजवणारे क्षण आलेच नाहीत

मराठी भाषेच्या वापराच्या विरोधात मराठी संकेतस्थळावर मराठी माणसांचे विचार वाचून आम्ही आश्चर्यचकित झालो.

माय मराठी माते! तू अमृताला पैजेने जिंकणारी आहेस. पण आज तुझ्याच घरात तुझ्याच लोकांकडून तुझ्याबद्दल काय लिहिले जाते आहे ते ऐक.

आपला,
(उद्विग्न) धोंडोपंत

आम्हाला येथे भेट द्या http://dhondopant.blogspot.com

मराठी भाषेच्या वापराच्या विरोधात मराठी संकेतस्थळावर मराठी माणसांचे विचार वाचून आम्ही आश्चर्यचकित झालो.
-----१००% सहमत

प्रियाली ताई ची प्रतीक्रिया वाचुन खर सांगु खुप वाईट वाटल .....ह्म्म .. असो
---नितिन.

>>मराठी घरात जर मराठी भाषा बोलली गेली तर मुले आपोआपच मराठी बोलतात.
विजूभाऊंशी सहमत.
>>अनेक डॉक्टर मुलांना फक्त इंग्रजी शिकवा. नाहीतर, डेकेअर, शाळेत ते एकटे पडून एकलकोंडे होतील असेही सांगतात आणि सुरूवातीला असे होताना पाहिले आहे.
असे डॉक्टर सांगतात हे माझ्या तरी पाहण्यात वा ऐकीवात नाही. मुले अनुकरणप्रिय असतात. लहान वयात त्यांच्या कानावर पडणारी भाषा ती सहज आत्मसात करू शकतात.
दोन वर्षापूर्वी माझी मुलगी पण तान्ही असताना तिच्या अमेरिकन डॉक्टर नी आम्हाला सांगितले होते की इंग्लिश बरोबर तुमची मातृभाषा ही तिच्याबरोबर संवाद साधताना वापरा.
माझ्या मुलीशी आम्ही मराठी मध्येच बोलतो . आणि मला अशी अजिबात भीती नाही की ती शाळेत जाऊ लागल्यावर इंग्लीश समजत नाही म्हणुन एकलकोंडी होईल. माझी मोठी मुलगी पहिल्यांदा अमेरिकन शा़ळेत गेली त्यावेळेस आम्ही शाळेच्या मुख्याध्यापि़कांबरोबर व तिच्या वर्ग शिक्षिकेबरोबर याबाबतीत बोलली होतो. त्यांना आम्ही सांगितले होते की आम्ही घरी इंग्लीश बोलत नाही , वेगळी भाषा बोलतो. पण त्यांनी आम्हाला हेच सांगितले की मुले या वयात एखादी भाषा पटकन शिकतात. मुलीला इंग्लीश भाषेची अडचण फारशी भासणार नाही. आणि झालेही तसेच. ती त्या शाळेत व्यवस्थित रूळली.
माझे तरी असे मत आहे की मातृभाषा आलीच पाहीजे आणि आईवडीलांनी तरी आपल्या मुलांशी त्या भाषेत बोलावे. (जरी आईवडीलांचे शैक्षणिक माध्यम इंग्लीश असले तरी)
ईश्वरी

आईने आपल्या मुलांशी मातृभाषेत संवाद साधावा ह्या मताशी मी पण सहमत आहे. त्यामुळेच प्रियालीताईंचा प्रतिसाद मलाही आवडला नाही.
>>काही लोकांना वर उद्विग्नता आली आहे, दु:ख झालं आहे माझे प्रतिसाद वाचून.
मला वाटते प्रियालीताईंच जरा जास्त उद्विग्न झाल्या आहेत .
>>ज्यांना आपली भाषाच समजत नाही ते तिला काय राखणार कप्पाळ!
हे बोलणं जरा जास्तच झालयं.
तुमच्या भल्यामोठ्या प्रतिसादातील आशय बर्‍याच जणांना समजला नसेल तर तुमचे मत्/आशय तुम्ही लो़कांपर्यंत पोहचवण्यात कमी पडलात असेही असू शकते.

मुंबई-पुण्याकडील अनेक मराठी तरूण आई-बाप इंग्रजी भाषिक शाळांतून शिकले असतात हे एक सत्य आहे, त्यामुळे जरी मराठी दिसत असले तरी त्यांना इंग्रजीच सोपे जात असू शकते. असे असले तरी ज्या शब्दांसाठी पर्यायी साधे मराठी शब्द आहेत, ते अनेकदा त्यांना माहिती असू शकतात. त्यामुळे बाकी काही नाही तर निदान ती भाषा जशी आहे तशी तगावी म्हणून जशी येईल तशी वापरायला हरकत नसावी. मराठी शाळांमधून शिकून इंग्रजी हौसेखातर बोलणार्‍यांची संख्या मुंबई-पुण्याकडे कमी नसावी. फक्त प्रचलित मराठीत "काकी, काकू, मावशी, आत्या, मामी", किंवा, "काका, मामा" असे अनेक शब्द वापरता येऊ शकतात तेव्हा अनेक मराठी मुलांना "आंटी", "अंकल" असे शब्द वापरताना पाहून आश्चर्य वाटते. पण तरीही हे वरवरचे फरक (अंतरंग मूळ सारखेच) असे मी समजते.

त्यापेक्षा कोणती भाषा बोलत आहात यापेक्षा जर इंग्रजी बोलत असताना नुसताच अहंकार बळावत असला, आणि त्यामुळे इंग्रजी न समजणार्‍या इतर मराठी भाषिकांपेक्षा आपण कोणी वेगळे आणि श्रेष्ठ आहोत असे वाटत असले तर ते अधिक कठीण..! अनेकदा मला वाटते, इंग्रजी बोलायला आपण शिकतो, पण सुंदर इंग्रजी तरी लिहीणारे किती कमी आहेत.. आणि तेही असले तर त्यात मराठी कितीजण आहेत? गेली अनेक वर्षे इंग्रजी माध्यमातून शिक्षण देणार्‍या असंख्य शाळा असूनही सध्या ही स्थिती दिसते ती कशामुळे असावी? महाराष्ट्रात भाषेबद्दलची अनास्था केवळ मराठीबद्दल नाही आहे, ती इंग्रजीबद्दलही असावी अशी मला शंका आहे.

१८९८ साली जर्मन चान्सेलर बिस्मार्क ह्याला काही पत्रकारांनी विचारले की २०व्या शतकातील जगावर प्रभाव टाकणारी सर्वात महत्वाची घटना (event) कुठली असेल. एका क्षणाचाही विलंब न लावता बिस्मार्क उत्तरला - "अमेरिकन लोक इंग्रजी बोलतात ही".

वरकरणी अगदी साध्या सोप्या वाटणार्‍या ह्या वाक्यात फार मोठा अर्थ दडला आहे.

१७-१८ व्या शतकात युरोपातील अनेक देशांतून असंख्य लोक अमेरिकेत येऊन स्थाईक झाले. डच लोकांनी न्यू यॉर्क परिसरात वस्ती केली (न्यू यॉर्कचे पूर्वीचे नाव न्यू अम्स्टरडॅम असेच होते). स्कॅन्डेनेवियन मंडळीना मिनेसोटा जवळचे वाटले (हवामानामुळे असावे!) तर फ्रेन्च लुइझियानात स्थिरावले. येताना ही सगळी मंडळी आपापली भाषा आणि संस्कृती घेऊनच आली होती. सुरुवातीच्या १-२ पिढ्यांनी आपापल्या भाषा टिकवल्यादेखिल असतील, पण पुढे मात्र सरमिसळ झाली. आणि ह्या सरमिसळीतूनच पुढे "गोरा अमेरिकन" हा प्राणी जन्माला आला.

आज सॅन फ्रान्सिस्कोतील एखादा लोम्बार्डो किंवा लॉस एन्जेलीसमधिल एखादा श्मिड्ट हे केवळ नावापुरतेच इटालियन वा जर्मन उरले आहेत! त्यांची खरी ओळख ही गोरा अमेरिकन हीच!

मनात विचार येतो - जर ह्यांच्या पूर्वीच्या पिढ्यांनी आपापल्या भाषा टिकवल्या असत्या तर आजची अमेरिका बनली असती? की अमेरिका ही युरोपचीच एक प्रतिकृती झाली असती?

Doing what you like is freedom. Liking what you do is happiness.

शेवटी आपल्या त्रिज्येबाहेर लोकांना समजत नाही हेच खरं.

विकास आणी छोट्या !!!!!
सहमत !!

-- ऍनयू उर्फ बैल
~~~ आमची कोठेही शाखा नाही~~~

चर्चा चांगलीच रंगली आहे....:-)

मला मंगला गोडबोलेंचं "आणि मी..." आठवलं. त्यात पु.लं.वर एक छान लेख आहे. त्यात लेखिकेनी पु.लं.वर असणारी त्यांची भक्ती, त्यांच्या लिखाणाची शैली इत्यादि बाबींवर लिहीलं आहे. लेखाच्या अंतिम टप्प्यात, लेखिकेनी अशी काळजी व्यक्त केली की आमच्या पिढीचं हे पु.ल. प्रेम, त्यांच्या लिखाणातील ताकद पुढच्या पिढीपर्यंत पोहोचेल की नाही? त्यांची काळजी अगदी बरोबर होती. कारण बरेचसे मराठी लेखक कालानुरुप विस्मरणात गेले. पण पु.लं. सारख्या लेखकाचं लिखाण हे कुठल्याही वयातल्या, पिढीतल्या व्यक्तिला नेहेमी आवडत राहिल. मी जेव्हा "व्यक्ति आणि वल्ली" पहिल्यांदा वाचलं, तेव्हा त्याचं पहिलं प्रकाशन होऊन किमान तीन दशकं तरी उलटुन गेली होती. पण मला त्या पुस्तकानी प्रचंड भुरळ घातली. माझे चुलत/आत्ये भाऊ, बहिणी ह्यांना कुणालाही (सगळे मराठी माध्यमातले होते तरीही) वाचनाचं वेड लागलं नाही. जेव्हा विचार केला तेव्हा असं लक्षात आलं की, ह्याचं १००% श्रेय माझ्या आई-वडिलांना जातं. त्यांनी मराठी पुस्तकं वाचायला, निबंध स्पर्धेत भाग घ्यायला मला नेहेमी प्रोत्साहन दिलं. त्यामुळे लहानपणापासुनच माझ्या मनात मातृभाषेबद्दल प्रेम निर्माण झालं. जर मला इंग्लिश माध्यमाच्या शाळेत टाकलं असतं तर मराठी वाचनाची एवढी आवड निर्माण झाली असती की नाही ह्याबद्दल शंकाच आहे. त्यामुळे पालक ह्या भुमिकेतुन त्यांनी त्यांचं काम चोख बजावलं होतं. आता पुढच्या पिढीच्या मनात मराठीबद्दल आवड उत्पन्न करायची जबाबदारी निश्चितच आपली आहे. ह्याचा अर्थ असा नाही की इतर भाषा शिकायच्याच नाहीत.

आजकाल बव्हंशी मुलं इंग्लिश माध्यमात शिकतात. कदाचित ती काळाची गरज असेल. पण त्यांना आपल्या मराठी भाषेची, संस्कृतीची, इतिहासाची माहिती करुन देणं हे आपलच काम आहे. त्यानंतर जर त्यांना त्यात गोडी उत्पन झाली तर आनंदाची गोष्ट आहे आणि नाही झाली तरी आपल्याला एवढं समाधान राहिल की आपण प्रयत्न तर केले.

१००% शुद्ध मराठी बोलणं आजच्या काळात फार अवघड आहे. मधुन मधुन हिंदी, इंग्लिश शब्द येणारच. त्यात काही वावग नाही. पण एवढी काळजी घेतली पाहिजे की उलट परिस्थिती तर होत नाहीयेना... परवा मराठी सारेगमपा पाहिलं आणि छान वाटलं की नव्या पिढीतल्या मुलांना मराठी गाण्यांची आवड आहे. एक तर गुजराती (पटेल) मुलगी आली होती आणि तिनी अगदी शुद्ध मराठीत दोन गाणी म्हटली.

अजुन एक जाणवलेली गोष्ट म्हणजे संदिप-सलीलच्या कार्यक्रमांनी सगळ्या पिढीतल्या लोकांना मराठी कवितांची आणि गाण्यांची गोडी लावली. अगदी वय वर्षे ८ पासुन ते ८० पर्यंत सर्व वयोगटातील लोक (ह्यामधे इंग्लिश माध्यमातील मुलं सुद्धा आलीच...) ह्या कार्यक्रमाला तुफान गर्दी करतात. "कविता" हा प्रकार मला आधी अगदी अगम्य वाटायचा. पण संदिपच्या कविता एकल्यावर वाटलं की - अरे आपल्यालाही कविता कळू शकतात. त्याच्याच नाही तर इतर कवींच्या देखील (बा.भ.बोरकरांची "संधीप्रकाशात अजुन जो सोने तो माझी लोचने मिटो यावी" ही कविता संदिप-सलीलच्या कार्यक्रमात एकल्यापासुन एकदम आवडायला लागली.)

ह्यासारखे कार्यक्रम नक्कीच मराठीला जिवंत ठेवायचा आटोकाट प्रयत्न करत आहेत. प्रश्न आहे तो फक्त आपल्या सहभागाचा.

http://sucheltas.blogspot.com

मला इतकंच म्हणायचं आहे, की मुलांना इंग्रजी जरूर शिकवा, पण आपल्या मातृभाषेला विसरू नका. मावशी श्रीमंत आहे म्हणून आईला विसरू नये. तुम्हाला काय वाटतं?

खरं आहे तुमचं म्हण्णं

आपला,
(मराठी) तात्या.

विनाकारण इंग्रजी बोलणे बिलकुल पटत नाही. पण आपला समाज आहे गतानुगतिक. 'स्टेटसच्या'खोटया कल्पनेपायी इंग्रजीचे महत्व अनाठायी वाढत आहे. इंग्रजीचे महत्व कोणी नाकबुल करणार नाही, पण त्यापायी मायबोलीला डावलणे कितपत बरोबर?
लोक मराठीत बोलणे टाळतात याची मला वाटलेली कारणे
१ इंग्रजीमाध्यमातुन शिक्षण.
मराठी माध्यमातुन शिक्षण घेउन आपले भले होणार नाही, इंग्रजी कधीच येणार नाही असा हल्ली सरसकट सगळेच विचार करतात.
खरेतर द्विभषिकत्व अवघड नाही, पण मराठी माध्यमाच्या शाळांत इंग्रजी संभाषणा कौशल्य शिकवले जात नाही. (अर्थात काही अपवाद आहेत)
२ भाषेबद्दल प्रेम नाही.
मायबोलीचा अभिमान, प्रेम नसणे. मराठीवाचुन अडत नाही मग कशाला मराठी शिका, बोला असा विचार करणारे पुष्कळ. यातच काही लोकांना इंग्रजीतुन बोलणे 'स्टेटस सिंबॉल' वाटते.
३. हिंदीचे आक्रमण
परप्रांतीयांची वाढती संख्या, हिंदीतील विविध वाहिन्या आणि चित्रपट यामुळे दोन मराठी माणसे एकमेकांना भेटली तरी हिंदीत बोलतात, विशेषकरुन मुंबईत.

आता यावर मला वाटत असलेले उपाय
१ मराठीमाध्यमातुन शिक्षणाचे महत्व पालकांना पटवुन देणे.मराठी माध्यमाच्या शाळांत चांगले इंग्रजी संभाषणा कौशल्य व श्रवण कौशल्य शिकवणे. ( विलेपार्लेच्या मिनल परांजपेचा 'फंक्शनल इंग्लीश' हा कार्यक्रम सर्व शाळांत राबवायला हवा). लोकसत्ताच्या सहसंपादीका शुभदा चौकर यांची 'मित्र मराठी शाळांचे' ही संघटना पालक प्रबोधनाचे चांगले काम करत आहे, अशा संस्थाना मदत करणॅ.
२ मराठीबद्दल प्रेम आपुलकी निर्माण करणे. लग्न , वाढ्दीवस अशा प्रसंगी मराठी पुस्तके भेट देणे, मराठी नाटके चित्रपट पहाणे.
३.परप्रांतीयाशी बोलताना मराठीतुन बोलणे, म्हणजे ते लोकही अपरिहर्यतेने मराठी शिकतील. (अर्थात राक्षसीपाणा अपेक्षित नाही)

मराठी भाषा टिकावी समॄद्ध व्हावी असे इथल्या सगळयांनाच वाटते. मग आपण याबाबतीत काहीतरी विधायक का करु नये?
वेगवेगळे उपाय का सुचवु नयेत. तर मग मराठीच्या संवर्धनासाठीचे तुमचे विचार सांगा बरे.

दै सकाळ मध्ये एक सुंदर सदर आहे "या पाटीमागे दडले काय?"

यात एक पाटी होती "पूना" नाही पुणे म्हणा..

पाटीकारास एकाने (श्री दुबे) नी विचारले काय फरक पडतो ?????

ऊत्तर दिले "तुम्हाला डुबे /डोबे " म्हटले तर चालेल का ?

स्वातन्त्र्य जरुर असावे पण मातॄभाषेचा न्युनगंड असु नयेच...

मिसळ प्रेमी आम्हा सोयरी सह "चरी"

वरती मिपावरच्या ज्ञानी आणि अनुभवी मंडळींनी आपापले विचार मांडले आहेत. त्यामुळे आम्ही त्यावर काय बोलणार? तसेच सध्या महाराष्ट्रातल्या मराठी मंडळींची याबाबत काय स्थिती आहे हे तेथे हजर नसल्याने आम्हाला फर्स्टहँन्ड माहिती नाही त्यामुळे त्यावर भाष्य करणे उचित नाही.

पण एक मराठी माणूस म्हणून आम्हाला एक प्रश्न पडलेला आहे.
आमचा एक इंग्लंडात रहाणारा मराठी मित्र आहे. त्याने एका चिनी मुलीशी लग्न केले आहे. (हे काल्पनिक नाही, सत्यकथा आहे!) त्यांना इंग्लंडातच झालेला एक मुलगा आहे जो बाहेर अस्खलित इंग्रजी वातावरणात (ऑक्सफर्ड) वाढतो आहे. आता पालक म्हणून आपल्या मुलाच्या हिताचा जर प्रथम विचार करायचा तर त्यांनी आपल्या मुलाला कोणती भाषा शिकवण्यावर भर द्यायला हवा?
मँडरिन, मराठी की इंग्रजी?

कुणी याल का, सांगाल का?
पटवाल का या अडाण्याला?

>>मुलाच्या हिताचा जर प्रथम विचार करायचा तर त्यांनी आपल्या मुलाला कोणती भाषा शिकवण्यावर भर द्यायला हवा? मँडरिन, मराठी की इंग्रजी?

अगदी अशीच नाही पण साधारण अशी एक केस माझ्याही पहाण्यात आहे. माझी येथिल (यू एस. ) एक मैत्रिण तेलगू भाषिक आहे. तिचा नवरा तमीळ भाषिक आहे. त्यांची मुलगी (वय ७ ) तेलगू , तमीळ आणि इंग्लीश या तिन्ही भाषा उत्तम जाणते व बोलते. ती आईशी बोलताना तेलगू बोलते आणि वडीलांशी तंमीळ्. अजून एक मैत्रिण जी मराठी आहे पण नवरा तमीळ आहे त्यांची मुलगी (वय २ वर्ष) मराठी आणि इंग्लीश दोन्ही समजते आणि बोलायचा प्रयत्न करते. मैत्रिणीला तमीळ अजिबातच येत नसल्याने घरात तमीळ बोलले जात नाही. पण मैत्रिण मात्र मुलीशी मराठी बोलते आणि वडील इंग्लीश. (उलट वडीलच आता आईमुलीचा मराठी संवाद ऐकून ऐकून थोडेफार मराठी समजू लागले आहेत.)
याच धर्तीवर डांबीस काकांच्या मित्राचा मुलगा आईवडीलांच्या भाषा बोलू / समजू शकेल अर्थात घरात त्या भाषा सतत त्याच्या कानावर पडल्या तर .
ईश्वरी

मुलांना इंग्रजी जरूर शिकवा, पण आपल्या मातृभाषेला विसरू नका.

सहमत आहे.

सैरंध्री

जे प्रसंग वर्णन केले आहेत , ते महराष्ट्रातिल आहेत असे वाटते. इथे तरि मराठि माणसानि मरठित बोलावे हि अपेक्षा करणे चुकिचे नाहि. परदेशातल्या समस्यांचि इथे गल्लत होत आहे.

आपण इथे कितिही चर्चा केली तरी शेवटी वेळ आल्यावर तसेच वगतो...... नको तिकडे "इन्ग्लिश" वापरतो........ आपल्या मुलान्ना "इन्ग्लिश" शाळेत पाठवतो......... आणी उरलेल्या वेळेत "इन्ग्लिश" नको म्हणून चर्चा करतो......