नगरी मोरूचा जामदि

कडक थंडीचे दिवस संपून वसंताच्या आगमनापूर्वीच्या उरल्यासुरल्या गुलाबी थंडीच्या गुदगुल्या सहन करीत कोवळ्या उन्हाची चादर घेऊन मोरू माळवदावर तोंड उघडे टाकून साखर झोपेत उताणा पडला होता. छाया टॉकीजला पाहिलेला रात्री अकराचा आंजेलिना जोलीचा पिक्चर, फेसबुकावरची मैत्रिणींशी केलेली गुटरर्रगू आणि कालेजच्या पोरांबरोबर कँटीनला बसून केलेल्या टवाळक्या यांचा त्याच्या डोक्यात छान गुलकंद तयार होत असताना त्यात माशी पडावी तसा त्याच्या बापाचा आवाज त्याच्या कानावर पडला,
"मोरुऽऽ, अऽऽय मोर्‍या, अय ऊठेऽऽ"
त्या आवाजाच्या कात्रीने टराटरा फाटणारी झोपेची चादर बळंबळं धरून ठेवायचा प्रयत्न करत मोरू चुळबुळला आणि उताण्याचा पालथा होऊन वर वर चाललेल्या सूर्यनारायणाकडे टिर्‍या करून उशीखाली डोकं घालून पडला.
"तुझ्यायला", बापानं आपला हट्ट सोडला नाही, "चहा टाकायला सांगून आलोय मी. ऊठ लवकर."
मोरू ढिम्म.
"अय ऊठे भोऽऽ," बाप काकुळतीला आला,"आज जाग्तिक मराठी दिने अन तू काय असा झोपून र्‍हायलाय? कसं नामी ऊठावं, गाडी धुवावी, हार घालावा, पुस्तकांची पुजा करावी."
"ओऽऽ पप्पा," मोरू तडकला,"तो काय दसराय काय गाडी धुवायलान हार घालायला? काय तरी तुम्चं आप्लं. अन हे काय नवीन खूळ काढ्लंय जाग्तिक मराठी दिनाचं? इथं नकाका काळं कुत्रंपण मराठी बोलंना तरी म्हणे जाग्तिक मराठी दिन. जाग्तिक मराठी दिन नाय जाग्तिक मराठी दीन म्हणा"
मोरू चांगलाच हुशारला. सकाळी उठल्या उठल्या अशी कोटी सुचली म्हणजे आज नक्कीच कायतरी विशेष आहे असे त्याला वाटून गेले. बापाने मात्र त्याच्या कुजकट कोटीकडे साफ दुर्लक्ष केले.
"काळं कुत्रं कशाला? मस धा-बारा कोटीच्या वर माणसं बोलतात ना मराठी. अन मला सांग तू काय आत्ता हिब्रू बोलून र्‍हायला काय रे?"
"घरात बोल्तो होऽऽ, पण बाहेर? बाहेर जाऊन बघा. कोणी मराठी बोलत नाय. सगळे इंग्लिशच्या मागं. पुण्या-मुंबईच्या कॉलेजात तर मराठी बोल्लं तर पोरं हस्तात."
"हा. काय तुम्चं ते इंग्लिश रे? भ*व्यांना एक वाक्य पूर्ण बोल्ता येत नाय. आं ऊं करत नाय तर आय मिन यू नो च्या फुगड्या खेळत जमंल तसं बोल्तात. मधीच आठवलं नाय की हिंदीचे पाय धरायचे अन ते पण नाय जमलं की मग मायच्या भाषेच्या तोंडाकडं बघायचं. हड तिच्यायला. आता परवाची गोष्ट. मुंबयला जायला म्हणून पुणेस्टेशनवर शिवनेरीच्या रांगेत उभा होतो. तिथं एक बया आपल्या पोट्ट्याला म्हन्ती 'यू वेट, आयल जस्ट लगावफाय अ चक्कर'. च्यायला अशा लोकान्ला चक्कर येईस्तवर लगावफाय केलं पाह्यजे मंग कळंल कसं बोलायचं ते."
"मंग? बरोबरे. इंग्लिश नव्या जगाची भाषाए. लोकान्ला येत नसली तरी पण बोलायला बघतात. इंग्लिशमधीच ज्ञान आहे. इंग्लिश नसंल येत तर नोकरीपण मिळत नाय आणि बिझ्नेसपण चालत नाय."
"जिथं आप्ला फायदाए तिथं बोलाना. कोण नको म्हण्तो? पण इतर ठिकाणी कशाला? आता परवाची गोष्ट. आमी सिंगापूरला गेल्तो ना तिथं त्या सेंटोसाला गेल्तो. तिथं तुझ्यायला लागली भूक म्हणून गेलो तिथल्या दुकानात तर इंडियन बर्गर म्हणून चक्क वडापाव विकत होते बोल. बघ म्हण्जे आपल्याकडून पैशे काढायला वडापाव विकायला तयार आहेत ते लोकं. मंग मी पण दिलं ठणकावून मराठीत. म्हण्लं की भो हे इंडियन बर्गर नाय, वडापाव म्हण्तात याला. दे म्हण्लं दोन वडापाव. आता प्रत्येक जण जाऊन त्याला वडापाव म्हणून मागायला लागला तर तो पण त्याला झकत वडापाव म्हणल का नाय? तसंच सगळीकडं आपण मराठी बोल्लो तर ज्यान्ला गरज आहे ते लोकंतरी झकत मराठी बोलणार का नाय?"
मोरूने दोन मिनिटं विचार करून पटल्यासारखी मान हलवली.
"तुम्ही म्हण्ता ते बरोबरे पप्पा. पण आता मराठी पण किती प्रकारची आहे. कोणी नगरी बोल्तो, कोणी आगरी बोल्तो. कोणी वर्‍हाडी बोल्तो तं कोणी अहिराणी बोल्तो. कोणी कोल्हापूरी बोल्तो तं कोणी नागपुरी बोल्तो. कोण्ती भाषा शुद्ध ते कसं कळ्णार?"
"मोर्‍या, नुस्त्या उच्चारांनी भाषा अशुद्ध होत नस्ते भोऽऽ. च्यायला त्या इंग्रजीच्या अ‍ॅक्सेंटांचं लई कौतुकं कर्तात लोकं. सदर्न काय अन पॉश काय अन कॉकनीज का फॉकनीज काय. मंग मराठी भाषेच्या अँक्सेंटांचा काय त्रास आहे रे? आता परवाचीच गोष्ट. बेबीमावशीच्या पुष्पीच्या लग्नाला गेल्तो पाथर्डीला. तिथं पाव्हणे सगळे खेड्यापाड्याचे. तुझा नानामामा पण आल्ता पुण्यावरून. पाव्हण्यातला एक जण बोल्ता बोल्ता म्हण्ला की कायतरी लई वंगाळ आहे. तुझा नानामामा लगी शिकवतो त्याला. 'अहो, वंगाळ नाही ओंगळ म्हणावे'. पाव्हणा म्हण्ला बरं. नंतर जेवायला बसल्यावर पाव्हण्याला पाह्यजे होतं वरण तर नानामामाला विचारतो कसा? 'अहो, ओरण नाही आले अजून?'. आता मला सांग त्याचं काय चुकलं? हे शुद्ध भाषेचं ताबूत नाचवणार्‍यांना नाचू द्यायचं तिकडं परिसंवादात नाय तर संमेलनात आणि कोण जाणे आणखी कुठं. आपण आप्लं रोजच्यासारखं बोलायचं."
"बरं पप्पा. बोल्तो.", मोरू खोडकरपणे म्हणाला, " पण मला कधीकधी प्रश्न पडतो की कशाला यवढं भाषेचं महत्त्व? काय फरक पडतो भाषा कोण्ती बोल्तो त्यानी? कशाला मराठीच बोलायच?"
"फरक पडतो रे बाळा, फरक पडतो," बाप म्हणाला, "सैंपाकाला बाई असली तरी तुझ्यायच्या हातच्या पोळ्या खाताना बरं वाटतं का नाय? कितीही भारी मिठाई खाल्ली तरी आज्जीच्या हातानी खडीसाखर खाल्ल्यावर भरतो तसा गळा भरतो का? भले डिस्कोत जाऊन नाचत असशील पण ढोलाचा दणदणाट ऐकल्यावर चढती तशी झिंग चढती का? आरे, आयच्या दुधातून पिलेली भाषा आहे ही. ही बोल्ला नाही तर मनचं बोल्ता तरी यील का तुला?"
मग मोरू आणि त्याचा बाप दोन मिनिटं शांत बसून राहिले. तेवढ्यात मोरूच्या आईची चहा तयार असल्याची ललकारी खालून ऐकू आली.
"चल भो. नायतर मायच्या भाषेचा पट्टा सुरु झाला ना मंग दिवसभर कडकलक्ष्मीसारखं नाचावं लागंल आप्ल्याला.", बाप हसून म्हणाला आणि मोरू मग झटकन उठलाच.