आंतरजालावरचा वावर अधिक सुलभ, आनंददायी व उत्पादक बनवणार्‍या उप-प्रणाल्या (एक्सटेन्शन्स व अ‍ॅप्स)

डॉ सुहास म्हात्रे's picture
डॉ सुहास म्हात्रे in जनातलं, मनातलं
2 Jun 2018 - 12:10 am

आजच्या जीवनावश्यक गोष्टींची यादी केली तर त्यात आंतरजालाची निवड नक्कीच होईल, असे म्हणतात. यातला विनोदाचा भाग सोडला तरी आंतरजालाने आपल्या जीवनात फार महत्वाचे स्थान बनवले आहे आणि त्याच्याशिवाय जगण्याची कल्पना आपल्याला सहन होणार नाही, यात संशय नाही. खानपानच्या वेळांमध्ये तीन-चार तासांचा अवधी आपण सहजपणे पेलतो पण "तेवढा सलग वेळ डेस्कटॉप-लॅपटॉप-टॅब-मोबाईल इत्यादीमध्ये तोंड न खुपसता घालवल्याला किती दिवस झाले? " या प्रश्नाचे उत्तर सहजा-सहजी देता येणार नाही, नाही का?! आपल्या कामाच्या जागेवरच नाही, घराच्या बसायच्या खोलीतच नाही, तर स्वयंपाकघर आणि झोपण्याच्या खोलीतही या आंतरजालाने कसा आणि कधी शिरकाव केला, हे अख्ख्या मानव जमातीच्या अजून ध्यानातच आलेले नाही. असे हे आंतरजाल औपचारिक-अनौपचारिक, खाजगी-सार्वजनिक, व्यावसायिक-अव्यावसायिक, आणि इतर सर्व प्रकारचे मानवी जीवन व्यापून अंगुलीभर उरले आहे, असे म्हटले तर ती अतिशयोक्ती होणार नाही, इतके मात्र नक्की!

अमेरिकन सरकारने १९६०च्या दशकात, "मजबूत, सुरक्षित आणि स्वतःतील बहुसंख्य चुका स्वतःच दुरुस्त करून (fault-tolerant) सेवा चालू ठेवणार्‍या संगणकीय जालाच्या उभारणीसाठी" सुरू केलेल्या एका संशोधनाने जालाची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. ARPANET नावाने ओळखले जाणारे हे जाल सुरुवातीला लष्करी व शैक्षणिक माहितीचे आदान-प्रदान करण्यास वापरले जात होते. १९८०च्या दशकात सरकारी व खाजगी अर्थसाहाय्याने National Science Foundation Network बनवण्याची कल्पना पुढे आली. त्याला मुख्य कण्यासारखे वापरून त्याच्याशी अनेक मुख्यतः सरकारी व व्यापारी जाले जोडली गेली. त्यानंतर, १९९०च्या दशकात अनेक खाजगी, सरकारी, सार्वजनिक, शैक्षणिक, व्यापारी व भ्रमणध्वनीची जाले त्याला जोडली गेली आणि "जालांचे जाल... महाजाल... " असलेल्या आधुनिक आंतरजालाचा जन्म झाला. हे महाजाल जमिनीखालून/समुद्रातून जाणार्‍या केबल/ऑप्टिकल फायबर; वायरलेस साधने; उपग्रह; इत्यादींचा वापर करणार्‍या अनेक यंत्रणांचा माहितीवहनासाठी वापर करते आणि माहितीचा प्रवाह अखंडपणे (२४ X ७) जगभर चालू ठेवते.

जालावर वावरण्यासाठी दोन महत्त्वाच्या संगणकप्रणाली आवश्यक असतात :

(अ) जालावरच्या प्रत्येक माहितीच्या {जालपत्र (वेबपेज), चित्र (इमेज), चलतचित्र (व्हिडिओ), इत्यादी} वैयक्तिक URL चे वर्गीकरण आणि सूचीकरण (इंडेक्सिंग) करणारी प्रणाली उर्फ वेब सर्च इंजिन : हे मूलतः दुसर्‍या संस्थळांच्या माहितीचे वर्गीकरण व सूची असलेले संस्थळ असते. ते वापरकर्त्याच्या डोळ्याआड राहून आपले काम करत असते. उदा : google.com, Microsoft Bing, इत्यादी.

(आ) वेब सर्च इंजिनने शोधलेली माहिती सहजपणे, त्वरीत आणि समजायला सोपी असेल अश्या प्रकारे समोर आणणारी प्रणाली, म्हणजे वेब ब्राउझर, (नुसते) ब्राउझर किंवा जालन्याहाळक. प्रत्येक ब्राउझरच्या मागे (त्याच्या विकासकावर अवलंबून) त्याचे वेब सर्च इंजिन असते. उदा: "Google Chrome + google.com"; "Microsoft Edge + Microsoft Bing". बहुसंख्य वापरकर्त्यांना आपण वापरत असलेल्या वेब सर्च इंजिनाची कल्पना नसते, असावी अशी गरजही नसते. परंतु, आवश्यक वाटल्यास, "वेब सर्च इंजिन + ब्राउझर" या जोडीतील प्रणाल्यांना आपण आपल्या प्राधान्याप्रमाणे/आवडीप्रमाणे बदलू शकतो. उदा: "Google Chrome + Microsoft Bing" अशी जोडी होऊ शकते.

आंतरजालावरच्या माहितीच्या महासागराचा आवाका आणि त्या माहितीच्या वापराची गरज, प्रचंड प्रमाणात वाढली आहे आणि ही गरज सतत विस्तारत आहे. त्या माहितीच्या महापुरातून आपल्याला हवी असलेली माहिती मिळविण्याचे काम अधिक सुलभ, अधिक आकर्षक, अधिक उपयोगी आणि अधिक कार्यक्षम करण्याची साधने बनवणे ही एक आवश्यक गरज झाली आहे. "वापरकर्त्यांची समस्या ही उद्योजकांची संधी असते." अर्थातच, अनेक व्यक्तिगत आणि संस्था विकासक या संधीचा फायदा घेण्यासाठी पुढे आले आहेत. त्यांनी ईमेल, जालसंगीत, जालवर्तमानपत्र, जालदूरध्वनी, जालचलतचित्र, जालदूरदर्शन, जालपुस्तके, जालप्रकाशन, जालसहकारी कार्यपद्धत, जालप्रस्तुती, जालवितरण, इत्यादी साधने बनवून जाल-वावर अधिक सुकर, आनंददायी व उत्पादक बनविला आहे. जालवावरासाठी वापरल्या जाणार्‍या ब्राउझर्समध्ये HTML, CSS, JavaScript, multimedia capabilities, इत्यादींचा वापर करून जालाची पाने चाळणे ही केवळ कामाची निकड न राहता एक आनंदानुभवही करण्याचा प्रयत्न होत आहे... म्हणजेच, या सगळ्या विकसन कामामुळे संशोधक-विकासकांना जितका फायदा झाला आहे त्यापेक्षा जास्त फायदा आंतरजालाला व त्याच्या सर्वसामान्य वापरकर्त्यांना झाला आहे. दिवसेंदिवस सहज-सुलभ व स्वस्त बनणार्‍या ब्रॉडबँड कनेक्टिविटीने जालाच्या या घोडदौडीला मोलाची मदत केली आहे; किंबहुना, त्याशिवाय आंतरजालाचा वापर सर्वसामान्यांच्या आवाक्यात येणे शक्यच झाले नसते.

या संगणकप्रणालींच्या विकासाच्या वाटचालीचा फार मोठा आणि रोचक इतिहास आहे. पण, सद्य लेखाचा तो मुख्य विषय नसल्याने आपण त्या स्पर्धेची केवळ धावती ओळख करून घेऊ या.

१. World Wide Web : १९९०-९१ : Tim Berners-Lee :
आंतरजालावरच्या अगडबंब माहितीच्या सागरात माहिती साठवून ती हवी तेव्हा परत मिळविण्यासाठी, प्रत्येक माहितीला एक ओळखखूण देणे आवश्यक होते. सन १९९० साली Tim Berners-Lee नावाच्या इंग्लिश शास्त्रज्ञाने World Wide Web (WWW किंवा नुसते Web) या नावाने एक प्रणाली बनवली. ही प्रणाली दर माहितीसंचासाठी एक ओळखखूण उर्फ Uniform Resource Locator (URL) नेमून देते व तिला आंतरजालावरून संपर्क करता येईल अश्या hypertext linksने गुंफून ठेवते. आंतरजालावरची माहिती शोधताना "www. " असे टंकण्याने सुरुवात केली की आपला World Wide Web प्रणालीशी संपर्क साधला जातो. बर्नर्स-ली ने १९९१ साली Nicola Pellowला साथीला घेऊन WWW ची डंब टर्मिनलसाठीची (संगणकीय प्रोसेसर नसलेला संगणकीय पडदा) आवृत्ती बनवली.

२. Mosaic : १९९३ : Marc Andreessen (Team Leader) :
हा ग्राफिकल इंटरफेस असलेला पहिला बाऊझर होता. Mosaicने WWWला सर्वसामान्य वापरकर्त्यांसाठी सुगम बनविल्यामुळे तो खूप लोकप्रिय झाला. १९९०च्या दशकामध्ये झालेल्या आंतरजालाच्या भरभराटीचे (इंटरनेट बूम) बरेचसे श्रेय याच्याकडे जाते.

३. Netscape Navigator : १९९४ : Marc Andreessen :
Marc Andreessenने Mosaic सोडून स्वतःची Netscape नावाची कंपनी स्थापन केली. तिने बनवलेला Netscape Navigator थोड्याच काळात सर्वात जास्त लोकप्रिय ब्राउझर बनला.

४. Internet Explorer : १९९५ : Microsoft :
आयबीएम मायक्रो कॉम्प्युटर (त्या काळात प्रामुख्याने वापरला जाणारा डेस्कटॉप काँप्युटर) व्यवसायात निर्विवाद नेतेपद मिळवणार्‍या मायक्रोसॉफ्टने त्याचा स्वतंत्र ब्राउझर बनवला नसता तरच आश्चर्य वाटले असते. अर्थातच, मायक्रोसॉफ्टचे आणि नेटस्केपचे ब्राउझर-युद्ध चांगलेच गाजले. सन १९९५ मध्ये मायक्रोसॉफ्टने आपल्या लोकप्रिय Windows operating systemबरोबर, Internet Explorer कोणत्याही निर्बंधांशिवाय मोफत (bundled freeware with no restrictions on usage) द्यायला सुरुवात केली. मायक्रोसॉफ्टच्या विजयात या रणनीतिचा सिंहाचा वाटा होता. सन २००२ पर्यंत ब्राउझर वापरात Internet Explorer चा हिस्सा ९५% टक्के इतका वाढलेला होता.

५. Firefox : १९९८ : Mozilla Foundation :
मायक्रोसॉफ्टबरोबरच्या स्पर्धेत हतबल झालेल्या नेटस्केपने निर्वाणीचा प्रयत्न म्हणून Mozilla Foundation ही मुक्त संगणक प्रणाली संकल्पना (open source software model) पुढे आणली. त्यातून, सन २००४ साली, Firefox नावाच्या ब्राउझरचा जन्म झाला. २०११ पर्यंत त्याचा वापर २८%पर्यंत वाढला.

६. Safari : २००३ : Apple :
हा ब्राउझर अ‍ॅपलच्या संगणकांवर बलिष्ठ असला तरी त्याचा इतरत्र फारसा प्रभाव पडला नाही.

७. Chrome : २००८ : Google :
सन २००८ मध्ये, ब्राउझर-युद्धात सर्वात शेवटी उडी घेणार्‍या या महत्त्वाच्या प्रतिस्पर्ध्याने पदार्पणातच अशी काही चमक दाखवली की, हा हा म्हणता Microsoft Internet Explorerला मागे टाकत २०१२ पर्यंत त्याने निर्विवाद विजेतेपद पटकावले. त्याने आपले सर्वोच्च स्थान आजतागायत कायम ठेवले आहे. गुगलचा मुख्य कार्यकारी अधिकारी Eric Schmidt याची ब्राउझर-युद्धात भाग घेऊन जखमी व्हायची अजिबात इच्छा नव्हती! मात्र, गूगलचे सहसंस्थापक Sergey Brin व Larry Page यांचे मत जरा वेगळे होते. Mozilla Firefox मधून बाहेर पडलेल्या अनेक विकासकांना हाताशी धरून त्यांनी Chromeची पहिली आवृत्ती बनवली. ती पाहून प्रभावित झालेल्या Eric ने आपले मत बदलले आणि नंतर बाकीचा इतिहास घडला!

सुमारे ३५८ कोटी आंतरजाल वापरकर्त्यांमध्ये जगभरच्या ब्राउजरवापराची साधारण स्थिती अशी आहे (मोजणीचा काल आणि मोजमाप करणार्‍या पद्धतीमधील फरकामुळे, वेगवेगळ्या कंपन्यांनी दिलेल्या आकड्यांमध्ये थोडा फरक असू शकतो)...


व्यापारी टक्केवारीप्रमाणे ब्राउजर वापर : आलेख (ग्राफ) विकीवरून साभार


ब्राउजर वापर : देशातील लोकप्रियतेप्रमाणे नकाशा, गिझ्मोडो.कॉम वरून साभार


वेगवेगळ्या ब्राउजर्सचे लोगोज (जालावरून साभार)

आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग झालेल्या आंतरजाल ब्राउझर्सना सर्वोत्तम बनविण्याचा त्यांच्या विकासकांचा सतत प्रयत्न चालू असतो. कारण, तसे न केल्यास त्यांचा आंतरजालावरच्या व्यापारातला वाटा कमी होण्याचा धोका असतो. पण, आजच्या खुल्या व्यवस्थांच्या जमान्यात एका कंपनीने कितीही जोमाचे प्रयत्न केले तरीही व्यवहारात तिला काम-व्ययाचे समीकरण आदर्श ठेवणे कठीण असते. शिवाय, प्रत्येक वापरकर्त्याच्या कार्यपद्धती आणि / अथवा प्रणालीकडून असलेल्या अपेक्षा वेगवेगळ्या असतात. यावर उपाय म्हणून, आजच्या सर्व मोठ्या कंपन्या आपल्या प्रणालींमध्ये,
(अ) मूळ संगणक आज्ञावली न बदलता वापरकर्त्याच्या जरूरीप्रमाणे बदल करा येतील (कस्टमायझेशन) आणि / किंवा
(आ) मूळ संगणक आज्ञावलीला पूरक असलेल्या इतर कंपन्यांच्या (थर्ड पार्टी) मूल्यवर्धन करणार्‍या उप-प्रणाल्या जोडता येतील;
अशी व्यवस्था करून ठेवतात.

ब्राउझर्सही त्याला अपवाद नाहीत. मुख्य प्रणालीच्या पाठीवर स्वार होऊन तिचे मूल्यवर्धन करणार्‍या उप-प्रणाल्यांना अ‍ॅप्स किंवा एक्स्टेन्शन्स म्हणतात. हे मूल्यवर्धन अनेक प्रकारे होऊ शकते, उदा: मूळ प्रणालीचे रुपडे अधिक सुंदर करणे (अ‍ॅट्रॅक्टिव्ह इंटरफेस), मूळ प्रणाली वापरायला सहज-सोपी (ञूजर फ्रेंडली) करणे, मूळ प्रणालीत नसलेल्या सोयी-सुविधा-पर्याय उपलब्ध करून देणे (व्हल्युएबल अ‍ॅडिशनल फीचर्स), इत्यादी.

(अ) आंतरजालाचे ३५८ कोटी वापरकर्ते असणे, (आ) उप-प्रणाली विकसित करणे पूर्णपणे मुक्त असणे, (इ) उप-प्रणाली मोफत देऊनही इतर मार्गांनी (जाहिराती, इ) उत्पन्न मिळवणे, (ई) उत्तम कामाचा (यशस्वी अ‍ॅप/एक्सटेन्शन) पुरावा दाखवून मोठ्या कंपन्यांच्या नजरेत भरणे व नोकरी/कंत्राटी काम मिळवणे, इत्यादी अनेक फायदे समोर ठेवून, ब्राउझर्ससाठी अक्षरशः दशलक्षांनी उप-प्रणाल्या बनवल्या गेल्या आहेत आणि त्यांत दररोज हजारोंनी भर पडत आहे. या उप-प्रणाली विस्फोटातून, स्वतंत्रपणे शोध घेवून आपल्याला उपयोगी उप-प्रणाली मिळवणे बहुदा अनेक निष्फळ प्रयत्नांनंतर किंवा अपघाताने सापडते. सर्वात कमी श्रमाचा आणि जास्त फायद्याचा पर्याय, ती उप-प्रणाली वापरत असलेल्या मित्र अथवा सहव्यावसायिकांची शिफारस, हाच असतो.

तर या लेखाच्या निमित्ताने मी सर्व मिपाकरांना आपल्या आवडत्या आंतरजाल अ‍ॅप्स व एक्स्टेन्शन्सची माहिती येथे वाटून घेण्याचे आवाहन करू इच्छितो.

माहिती इतरांना जास्तीत जास्त फायदेशीर व्हावी यासाठी खालील स्वरूपात (फॉर्मॅट) द्यावी...

ठळक शब्दांत उप-प्रणालीचे नाव

* किंमत : ________________________________

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे :

मी माझ्या आवडीच्या काही उप-प्रणाल्यांची माहिती देऊन सुरुवात करत आहे. इतरांनीही, "एकमेका साहाय्य करू, अवघे मिपाकर होऊ सुखी जालप्रवासी" या तत्त्वाचा पुरस्कार करून हातभार लावल्यास मंडळ आभारी असेल!

*********************************************

१. Wikiwand

* किंमत : मोफत.

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे :

विकिपेडियाबद्दल सांगायला नकोच. तिचा वापर न केलेला जालप्रवासी औषधालाही सापडणार नाही. ती वापराच्या बाबतीत जालावरची पाचव्या क्रमांकाची प्रणाली आहे आणि जगभरातले ५० कोटीच्यावर लोक तिचा वापर करतात. असे असूनही, दशकापेक्षा जास्त कालखंडात तिचे रुपडे (इंटरफेस) बदलण्याचा प्रयत्न झालेला नाही. या परिस्थितीत सुधारणा करावी या उद्येशाने Lior Grossman आणि Ilan Lewin या जोडगोळीने Wikiwand विकसित केली आहे. Wikipedia सद्या Chrome, Safari, Firefox, iPhone व iPad उपलब्ध आहे. Android साठी आवृत्ती बनवणे चालू आहे.

Wikipedia चे रूपरंग सुंदर करून Wikiwand थांबत नाही. तिची sidebar menu, navigation bar, personalized links to other languages, new typography, व access to previews of linked articles इत्यादी अनेक आयुधे विकिपेडियावरचा वावर सुलभ व आनंददायक करतात.

खालील चित्रांची तुलना केल्यास विकीवांड विकीपेडियात घडवून आणणारे दृश्य फरक लगेच लक्षात येतील. वापराच्या अनुभवातील फरक जाणून घेण्यासाठी आपल्या ब्राउझरला Wikiwand एक्स्टेन्शन जोडून पहा. फरक नक्की आवडेल.


मूळ विकिपेडिया पान


तेच विकिपेडिया पान, विकिवांडच्या सहाय्याने असे दिसते

*********************************************

२. Boomerang

* मूळ प्रणाली : gmail व outlook

* किंमत : मोफत.

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे :

हे एक्स्टेन्शन जीमेलच्या कार्यपद्धतीत जास्त पर्याय देऊन तिचा वापर जास्त सोयीचा करते. त्यातील काही महत्त्वाच्या सुविधा अश्या आहेत :

१. Send an email later : संदेश सोयीच्या वेळी लिहून, ती मेल भविष्यात हवा त्या वेळी पाठविण्याची तजवीज करणे.

२. Remind you if you don’t hear back : आपण पाठवलेल्या संदेशाची (उत्तर नाही आले, किंवा आले तरीसुद्धा) ठराविक वेळी आठवण करून देणे.

३. The best follow up reminders : सद्या आवश्यक नाही पण भविष्यात ठराविक वेळी एखाद्या संदेशावर कारवाई आवश्यक असल्यास, त्याची आठवण करून देणे. बूमरँग तो संदेश इनबॉक्समधून काढून आर्काइव्ह करते व ठरवलेल्या वेळी परत इनबॉक्समध्ये "अनरेड" स्थितीत आणते.

४. घराबाहेर / ऑफिसबाहेर असताना आठवलेल्या गोष्टी, स्वतःला ठराविक वेळेस (उदा: पुढील कामाच्या दिवशी, ऑफिसचे काम सुरू करण्याच्या वेळी) आठवण करून देणे.

जीमेल लिहिण्यासाठीच्या नेहमीच्या टेक्स्टबॉक्सला बूमरँग आपले पर्याय जोडते. याशिवाय, ब्राउझर्समध्ये दिसणार्‍या बूमरँगच्या आयकॉनवर टिचकी मारून येणार्‍या खिडकीत पूर्वी पर्याय लावलेल्या संदेशांचे नियोजन (नवीन पर्याय वापरणे, जुन्या पर्यायात बदल करणे, जुना पर्याय काढून टाकणे, इ) करता येते.


बूमरँगसह जीमेलची टेक्स्टबॉक्स

*********************************************

३. Pocket (पूर्वाश्रमीचे Read it later)

* किंमत : मोफत किंवा शुल्क भरून प्रिमियम आवृत्ती.

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे :

१. ऑनलाईन / ऑफलाईन वापरता येणारे हे अ‍ॅप / एक्स्टेन्शन आपल्याला आवडलेल्या पण त्वरित वाचायला-पहायला वेळ नसणार्‍या जालावरच्या माहितीला (मजकूर, चित्रे, चलतचित्रे, इ) साठवून ठेवते. हे काम अ‍ॅप न उघडता, ब्राउझरमधील त्याच्या एक्स्टेन्शनच्या आयकॉनवर टिचकी मारून करता येते.

२. साठवलेली पाने आपल्या मनाप्रमाणे टॅग्ज लावून साठवून ठेवता येतात आणि नंतर आपल्या सोयीने 'पॉकेट'मध्ये साठवलेल्या यादीतून शोधून उघडता येतात. त्यांना पॉकेटमध्ये किंवा मूळ स्रोतामध्येही उघडता येते.

३. या अ‍ॅपमुळे ब्राउझरच्या टॅब्जवर किंवा बुकमार्क्सच्या यादीत गर्दी टाळता येते आणि एखादे महत्त्वाचे पान विस्मृतीतही जात नाही.

३. पॉकेटचे खाते डेस्कटॉप, लॅपटॉप, टॅब, मोबाईल अश्या अनेक डिव्हाइसेसवरून चालवता येते. त्यामुळे, एका डिव्हाईसवर केलेले बदल (साठवण करणे, काढून टाकणे, इ) सगळीकडे दिसतात.

४. साठवलेली माहिती दुसर्‍यांशी पॉकेट, फेसबुक, ट्विटर, एव्हरनोट, ईमेल, इत्यादी मार्गांनी वाटून घेता येते.

५. शुल्क भरून घेता येणार्‍या प्रिमियम आवृत्तीत अजून बर्‍याच सोयी आहेत. पण, मोफत असलेल्या आवृत्तीत माझ्यासारख्या सर्वसामान्य वापरकर्त्याला पाहिजे असणार्‍या सगळ्या सोयी आहेत.


पॉकेट उघडल्यावर दिसणारी साठवलेल्या माहितीची रचना

*********************************************

४. Google Keep

* किंमत : मोफत.

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे :

१. ऐकलेल्या, जालावर मिळालेल्या किंवा मनात सुचलेल्या माहितीला त्वरित व सहजपणे साठवण्यासाठी उपयुक्त असे हे अ‍ॅप/एक्स्टेन्शन आहे. ते वापरून बोलणे मजकूराच्या स्वरूपात (व्हॉईस टू टेक्स्ट) साठवता येते (Use “Ok Google” voice commands to “take a note” or “add to to-do list”).

२. टंकलेली माहिती प्रवाही मजकूर (फ्री फ्लोईंग टेक्स्ट), यादी, इत्यादी अनेक स्वरूपात साठवता येतो.

३. जालावरची माहिती ब्राउझरवर असलेल्या एक्स्टेन्शनच आयकॉनवर टिचकी मारून त्वरित साठवता येते.

४. माहिती स्वतंत्र नोट्सच्या स्वरूपात ठेवता येते. नोट्सना शीर्षके व पार्श्वरंग (बॅकग्राऊंड कलर) देता येतात.

५. एका डिव्हाईसवर ठेवलेली माहिती डेस्कटॉप, लॅपटॉप, टॅब, मोबाईल अश्या अनेक डिव्हाइसेसवरून चालवता येते. त्यामुळे, एका डिव्हाईसवर केलेले बदल (साठवण करणे, काढून टाकणे, इ) सगळीकडे दिसतात.

६. साठवलेली माहिती दुसर्‍यांशी वाटून घेता येते. सामील असलेल्या प्रत्येकाला माहितीत बदल करता येतो (शेअर्ड एडिटेबल नोट्स) व तो सर्वांच्या डिव्हाईसमधील नोटमध्ये दिसतो.


गुगल नोटमध्ये साठवलेल्या माहितीची रचना (लॅपटॉप)


गुगल नोटमध्ये साठवलेल्या माहितीची रचना (मोबाईल)

*********************************************

तंत्रअनुभवमतशिफारसमाहिती

प्रतिक्रिया

Office Editing for Docs, Sheets & Slides
* किंमत - मोफत.

* थोडक्यात वर्णन आणि / किंवा आवडलेल्या सोयी-सवलती-पर्याय-फायदे

आमच्या हापिसात मायक्रोसॉफ्ट ऑफिस काढून टाकणे चालू आहे. त्याच्या ऐवजी गुगल स्मार्ट ऑफिस वापरलं जातंय. म्हणजे एक्सेल ऐवजी गुगल शीट्स, वर्ड ऐवजी गुगल डॉक्स, पॉवरपॉइंट ऐवजी गिगल स्लाईड.
पण बऱ्याचदा काही जुन्या Office फाइल्स उघडाव्या लागतात. किंवा सप्लायर/कस्टमर Office फाइल्स पाठवतात. त्या पटकन उघडून बघण्यासाठी हे क्रोम एक्स्टेंशन आम्ही वापरतो.

तुषार काळभोर's picture

2 Jun 2018 - 7:44 am | तुषार काळभोर

आता दुसरं कोणतंही एक्स्टेंशन क्रोमवर वापरत नाही, पण नऊ दहा वर्षांपूर्वी (नोकरी करायच्या आधीचा काळ) फाफॉ, क्रोम दोन्हीवर काही उपप्रणाल्या वापरल्या होत्या. आता आहेत की नाही माहिती नाही.
१) साईटवर पेजच्या शेवटी पोचलो आणि जर साईटची रचना १, २, ३... (मिपासारखी) असेल तर पहिल्या पानाखाली दुसरे आपोआप लोड होते. नेक्स्ट किंवा पुढील पानाच्या क्रमांकावर क्लिक करावे लागत नाही.
२) गुगल सर्च रिजल्ट्स मध्ये किंवा कुठेही लिंकवर माउस नेऊन काही सेकंद ठेवल्यास त्या पानाचा प्रिव्यु एका छोट्या चौकोनात दिसतो.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 12:00 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

धन्यवाद !

खरं तर गुगलची डॉक्स, शीट्स आणि स्लाईड्स ही चांगली अ‍ॅप्स/एक्सटेन्शन्स आहेत. पण, एमएस ऑफिसची सवय झाल्याने आणि ते बहुदा लॅपटॉप/पीसी बरोबर बंडल्ड येत असल्याने गुगल अ‍ॅप्स वापरण्याचे प्रमाण कमी आहे. कंपन्यांनी खर्च कमी करण्यासाठी एमएस ऑफिस वापरणे बंद केले तर मात्र, गुगल अ‍ॅप्सना बरे दिवस येतील.

तुषार काळभोर's picture

2 Jun 2018 - 1:02 pm | तुषार काळभोर

मायक्रोसॉफ्ट्चा स्टॅण्डर्ड पॅक (एक्सेल्+वर्ड्+पापॉ) साधारण १५-२५ हजारात असेल. आमची मॅन्युफॅक्चरिंग कंपनी असल्याने ९०% लोकांना पापॉची गरज नसते. ८०% लोकांना वर्डची गरज नसते. एक्सेल बहुतेकांना लागते,पण १०-२० % लोकांना तेसुद्धा नसले तरी चालते.
गुगलच्या उत्पादनांमध्ये बरेचसे फीचर्स नाहीत. उदा व्ही-लुकअपला खूप मर्यादा आहेत. पण एक्सेल वापरणार्‍या ७०% + लोकांना त्याची गरजसुद्धा नसते. (मी स्वतः कधीही व्ही-लुकअप असलेली फाईल वापरली नाही/बनवली नाही. मला ते जमतसुद्धा नाही.) अशा सर्वांनी मायक्रोसोफ्टची उत्पादने (जर विकत घेणार असतील तर) वापरण्याऐवजी गुगल वापरले तर बराच खर्च वाचू शकतो. (आमच्य कंपनीत १८० पैकी १५० कॉम्प्युटरवरून ऑफिसपॅक काढलाय. राहिलेल्या ३०वर गरजेप्रमाणे एक्सेल्/वर्ड्/पापॉ पैकी एकच किंवा दोन इन्स्टॉल केलेले आहेत. उदा. मॅक्रो असणार्‍या एक्सेल वापरणारे लोक. बचत = १५०*१५०००=अंदाजे २२ लाख पाच वर्षांसाठी)

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 1:24 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

सहमत ! उत्तम व्यापारी विचार (गुड बिझिनेस सेन्स).

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 3:12 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

एमएस ऑफिस सूट सर्वोत्तम आहे यात वाद नाही. पण त्याच्यात असलेल्या काही शे किंवा हजारेक सुविधांपैकी सर्वसामान्य खाजगी /ऑफिसमधील वापरकर्ता फक्त निवडक ५ ते १० च वापरतो. त्यामुळे आपल्याला जरूर असणार्‍या सुविधा असलेला कमी किंमतीचा (किंवा मोफत) पर्याय वापरणे केव्हाही उत्तम.

त्यातील काही खास व्यवस्था (उदा: मेलमर्ज, इ) वापरायची असल्यास एमएस ऑफिसचा खर्ज वाजवी ठरू शकेल. किंवा लॅपटॉपबरोबर एमएस ऑफिस मोफत बंडल्ड आले असले तरही ठीक ! :)

गुगलवाल्यांनी सुरुवातीला जीमेल फुकट दिले, आता त्याला पण पैसे मागायले आहेत. १५ जीबी ची लिमिट आमच्यासारख्या ग्राफिक्सवाल्यांना पुरत नाही. आता त्यासाठी मार्ग हुडकावे लागतात. प्रत्येक वेळी तेच पाहात मेंटेन करत बसणे जमत नाही.
एमेस ऑफिस काढुन गुगल टाकले आणि सगळा व्यवहार त्यावर सुरु झाल्यावर परत पैसे वाढवले तर?

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 3:38 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

जीमेल अजूनही फुकटच आहे. जीड्राईव्ह सुद्धा १५ जीबीची पर्यंतच मोफत आहे. मात्र, जास्तिला पैसे मोजावे लागतात. जास्तिचा उपयोग करणार्‍यांना १०० जीबीला रु१३०/महिना (रु१३००/वर्ष) आणि १ टीबीला रु६५०/महिना (रु६,५००/वर्ष) असे दर आहेत.

गुगल ड्राईव्हवर फोटो/चित्रे 'ओरिजिनल रिझॉल्युशन' ऐवजी 'हाय रिझॉल्युशन'मध्ये साठवली तर त्यांना १५ जीबी मध्ये मोजत नाही. पण, हा पर्याय तुम्झ्यासारख्या व्यावसायिक मंडळींना सोईचा नसेल.

हल्ली फ्लॅश ड्राईव्ह (एक्सटर्नल हार्ड ड्राईव्ह) इतके स्वस्त व इतके लहान आकाराचे झाले आहेत की ते मुख्य साठवण आणि प्रत साठवण यासाठी उत्तम पर्याय झाले आहेत.
WDचा उत्तम प्रतिचा १टीबी ड्राईव्ह रु३,७००/- आणि ४ टीबी ड्राईव्ह रु६,७४०/- फक्त मध्ये मिळतात. म्हणजे 'जी ड्राईव्हच्या एका वर्षाच्या भाड्यात' 'चारपट जास्त साठवणीची कायमची व्यवस्था' आणि शिवाय आंजा असो-नसो जिथे हवे तिथे वापरायची सोय, अशी डबल बेनेफिट स्कीम होईल ! :)

मायक्रोसॉफ्टचा वन ड्राईव्ह तर फक्त ५जीबी मोफत देतो. मासिक/वार्षिक फी देऊन घेतलेल्या ऑफिस सूटबरोबर १टीबी मोफत आहे... मात्र, मुदत वाढवली नाही तर लिमिट ५जीबी होऊन डेटा गायब होऊ शकतो !

तुषार काळभोर's picture

2 Jun 2018 - 5:37 pm | तुषार काळभोर

WDचा उत्तम प्रतिचा १टीबी ड्राईव्ह रु३,७००/- आणि ४ टीबी ड्राईव्ह रु६,७४०/- फक्त मध्ये मिळतात. म्हणजे 'जी ड्राईव्हच्या एका वर्षाच्या भाड्यात' 'चारपट जास्त साठवणीची कायमची व्यवस्था' आणि शिवाय आंजा असो-नसो जिथे हवे तिथे वापरायची सोय, अशी डबल बेनेफिट स्कीम होईल ! :)

कितीही उत्तम प्रतीचा असला तरी एक्स्टर्नल ड्राईव्ह हा फक्त ट्रान्सफर साठी वापरावा, विशेषतः व्यावसायिकांनी. शक्य तितका जास्त डाटा क्लाऊडवर ठेवावा. मला सध्या ते सर्वाधिक सोयिस्कर व सुरक्षित डेटा स्टोरेज वाटतं. अर्थात डेटा लीक/हॅक असे प्रसंग कोणत्याही डेटाच्या बाबतीत होऊ शकतात. त्यातल्या त्यात युएसबी डेटा स्टोरेज हे सर्वाधिक बेभरवशाचे! हरवायची भीती, पोर्टेबल असल्याने शारिरीक नुकसानीची भीती, शेअरिंअमुळे डेटा करप्ट होण्याची भीती...

अतिशोयक्ती उदाहरणः
समजा कुठे फिरायला गेलो, आठ दिवस फिरून फोटो काढले (मोबाईल वा कॅमेरा) आणि मोबाईल/कॅमेरा हरवला/फॉर्मॅट झाला/एसडी कार्ड करप्ट झालं तर?
मी जर वन्स इन लाइफटाईम असा कुठे गेलो (युरोप टूर वगैरे) तर रोज रात्री निवासस्थानी परतल्यावर फोटो लॅपटॉप वर कॉपी करून ड्राइव्हवर अपलोड करेन. म्हणजे डेटा कॅमेर्‍यात, लॅपटॉपवर आणि क्लाऊडवर असा तीन ठिकाणी असेल.

व्यावसायिकांनी ज्यांचा सगळा व्यवसाय डेटावर आहे, त्यांनी आवर्जून नियमितपणे क्लाऊडवर डेटा बॅकअप नक्की घ्यावा.
जगात सुरक्षित काहीच नसतं. मला वैयक्तिक गुगलड्राईव्हचा डेटा त्यातल्या त्यात सुरक्षित वाटतो.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 7:12 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

कोणतेच एक साधन १००% सुरक्षित असू शकत नाही.

क्रिटिकल डेटासाठी एकापेक्षा जास्त स्वतंत्र साठवण साधने (Data redundancy) असणे जरूरीचे असते, नो रिस्क इज वर्थ टेकिंग, पिरियड.

मी स्वतः माझा डेटा :
(अ) दोन स्वतंत्र एक्सटर्नल फ्लॅश ड्राईव्हवर (१टिबी + २टीबी) 'पूर्ण डेटाची' प्रत्येकी एक अश्या दोन प्रती आहेत. साधारण आठवड्यातून एकदा व महत्वाचा डेटा निर्माण/जमा झाल्यास त्यावेळेस ताबडतोप अपडेट करतो. हे २५०जीबीचे एक्सटर्नल फ्लॅश ड्राईव्ह मिळु लागल्यापासून करत आहे.
(आ) 'फक्त अतीमहत्वाचा (कारण एकूण डेटा २० जीबीपेक्षा जास्त आहे) डेटा, एक जादाची प्रत असावी यासाठी' विभागून जीड्राईव्ह (१५जीबी) + वन ड्राईव्ह (५ जीबी) यांच्यावर आहे. क्लाऊड ऑटोअपडेट होउ शकतात, पण डेटाच्या आकारमानावर लक्ष रहावे यासाठी स्वतः अपडेट करतो.
(इ) लॅपटॉपवर 'पूर्ण डेटाची' एक प्रत आहे, ज्यामुळे 'सर्व डेटा' कामासाठी/संदर्भासाठी सतत उपलब्ध असतो. लॅपटॉपवर असल्याने नेट अथवा वीज गेली (जे हल्ली फार विरळा आहे) तरी तास दोन तास काम बंद पडत नाही.
(ई) अपडेट होत जाणार्‍या फाईल्सची एक कॉपी लॅपटॉपला सतत लावलेल्या ३२जीबी फ्लॅश पिनवर सेव्ह करतो. १जीबी फ्लॅश पिन्स मिळायल्या लागल्यापासून ही प्रथा पाळतो आहे.

त्यामुळे २०+ वर्षांत,
(अ) एकदा लॅपटॉपची हार्ड डिस्क गचकली, पण फ्लॅश पिनवर शेवटच्या फाईल सेव्हपर्यंतचा डेटा वाचला होता. बाकी सगळा डेटा एक्सटर्नल फ्लॅश ड्राईव्हवर होताच.
(आ) एकदा विंडोने संप पुकारला म्हणून सगळी हार्ड डिस्क फॉर्मॅट करावी लागली. असे एकदाच झाले, कारण त्या लॅपटॉपवर प्रि-ईंस्टॉल्ड विंडो आली होती आणि तिच्यात डेटासाठी वेगळे पार्टीशन नव्हते. मी नेहमी हार्ड डिस्कची दोन पार्टिशन्स करून विंडो 'सी'वर आणि डेटा 'डी'वर ठेवतो, म्हणजे विंडोने संप पुकारला तर फक्त 'सी' फॉर्मॅट करून विंडो रिइंस्टॉल करता येते व डेटाला धक्का लागत नाही.
(इ) मायक्रोसॉफ्टने एकाएकी वन ड्राईव्हवरचे मोफत साठवणीचे आकारमान १५ वरून ५ जीबीवर आणले तेव्हाही वरच्या व्यवस्थेमुळे काळजी, गडबड, इ झाले नाही.
(ई) एकदा दोनपैकी एका एक्सटर्नल फ्लॅश ड्राईव्हने डोळे मिटले, नवीन एक्सटर्नल फ्लॅश ड्राईव्ह आणून त्याच्यावर चांगल्या ड्राईव्हची कॉपी टाकली.
(उ) पूर्वी छोट्या आकारमानाच्या फ्लॅश पिन्स बर्‍यापैकी बेभरवशाच्या होत्या. पण ती व्यवस्था केवळ अतिरिक्त काळजीस्तव असल्याने व लॅपटॉपवर शेवटच्या क्षणापर्यंतच्या अपडेटेड फाईल्स असल्याने, शून्य धोका झाला आहे. हल्लीच्या फ्लॅश पिन्समध्ये ही समस्या विरळ आहे.

अर्थातच, क्रिटिकल डेटा नाहीसा झाला असे एकदाही झालेले नाही.

थोडक्यात, परत एकदा, क्रिटिकल डेटासाठी एकापेक्षा जास्त स्वतंत्र साठवण साधने (Data redundancy) असणे जरूरीचे असते, नो रिस्क इज वर्थ टेकिंग, पिरियड.

मोठ्या कंपन्यांत रिडंडन्सीची काळजी घ्यायला स्वतंत्र व्यवस्था असते. तेव्हा प्रत्येक कर्मचार्‍याने कामाच्या डेटासाठी स्वतंत्र काळजी घेण्याची गरज नसते.

तुषार काळभोर's picture

2 Jun 2018 - 7:30 pm | तुषार काळभोर

If it is at one place it is not backed up and highly vulnerable...

तुमचा प्रतिसाद लै आवडलेला आहे.
मी जेव्हा लॅपटॉपवर काही महत्वाचा डेटा येईल तो 1टीबी हार्डडिस्कवर बाहेर घेत राहतो. त्यामुळे तो किमान दोन ठिकाणी असतो. शिवाय मोबाईलचा डेटा ड्राईव्ह वर टाकत राहतो.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 7:42 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

१. क्लाऊडवरच्या डेटाची सोय लोकांना सवय लागेपर्यंत मोफत असेल. लोकांना तिची गरज अनिवार्य वाटू लागेल तेव्हा कंपन्या आपला फायदा काढून घेण्यासाठी तिच्यासाठी फी घेणारच. त्यात वाईट काहीच नाही. कारण, त्या धर्मदाय संस्था नाहीत, व्यापारी कंपन्या आहेत. गुगल आणि मायक्रोसॉफ्टने आधी साठवण मोफत देवून आता आकारमान कमी करून वरच्या आकारमानासाठी फी घ्यायला सुरुवात केली आहेच. त्यांना जेव्हा मोफत सेवा पूर्णपणे बंद करण्यात 'तोटा नाही' आणि / किंवा 'फायदा आहे' असे दिसून येईल तेव्हा संपूर्ण सेवेसाठी फी द्यायची तयारी ठेवायला हवी.

२. मासिक/वार्षिक फी भरण्याची मुदत चुकली तर मोठ्या प्रमाणात क्लाऊडवर असलेला डेटा केव्हा डिलीट करायचा, हे केवळ त्या कंपनीच्या नियमांवर अवलंबून असेल.

३. क्लाऊडवरचा डेटा वीज व नेट असल्याशिवाय वापरायला मिळत नाही. ऑफिसबाहेर आणि विशेषतः फिरतीवर असताना, या दोन गोष्टी सर्वच ठिकाणी २४ X ७ मिळतील याची १००% खात्री देता येत नाही.

इन्स्टॉल्ड ओएस असलेली स्टॅटिक हार्डडिस्क हा कितपत व्यवहार्य उपाय होऊ शकेल डेटा बॅकप आणि रेग्यिलर युज साठी?
बरेचसे फोटोग्राफर (लग्न समारंभ करीझ्मा स्पेशालिस्ट)ती वापरतात असे ऐकले आहे.

अभ्या..'s picture

2 Jun 2018 - 8:07 pm | अभ्या..

अ‍ॅक्चुअली सॉलिड स्टेट ड्राईव्ह.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 8:50 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

१. हार्ड डिस्कवरची ओएस स्वतंत्र (सी) ड्राईव्हवर असावी व डेटा स्वतंत्र (डी) ड्राईव्हवर असावा. त्यामुळे ओएसमध्ये गडबड झाली तरी डेटाला धक्का न लावता सी ड्राईव्ह फॉर्मॅट करून ओएस रिइंन्स्टॉल करता येते. मात्र, हार्ड डिस्क फेल झाली तर डेटाची शाश्वती देता येत नाही.

२. कितीही आधुनिक आणि कितीही सुरक्षित वाटत असलेला, कोणताही एकच पर्याय, १००% सुरक्षा देवू शकत नाही.

हुमन्स फेल अ‍ॅन्ड टेक्नॉलॉजी, टू ! देअर आर नो एक्सेप्शन्स. :)

म्हणूनच,

(अ) अनेक ठिकाणी ठेवलेल्या, (आ) एकापेक्षा जास्त स्वतंत्र पर्यायांवर महत्वाच्या डेटाच्या प्रति असाव्यात. यालाच डेटा रिडंडसी म्हणतात. याचा परिणाम म्हणजे, कोणत्याही आपत्कालात डेटाची कोणती तरी एक किंवा जास्त प्रति सुरक्षित राहतात.

यासाठी वापरलेल्या पर्यायांची संख्या डेटाच्या महत्वाच्या प्रमाणात वाढते. मात्र, विचारपूर्वक व्यवस्था केल्यास ती संख्या तीन-चारच्या वर सहसा जाऊ नये. कारण, त्यापेक्षा जास्त पर्याय वापरल्यास "फायदा-किंमत गुणोत्तर (बेनेफिट-कॉस्ट रेशो)" अवास्तव व अस्विकार्य बनते.

फुटूवाला's picture

2 Jun 2018 - 11:56 pm | फुटूवाला

मी वापरतो.
अतिमहत्वाच्या डाटा ३.० पेनड्राईव्ह ला ठेवतो आणि त्यासाठीच्या बॉक्स मध्ये ठेऊन सरळ कपाटातच. कारण लग्नाचा data loss झाला तर लै अवघड. सॉलीड स्टेट ड्राईव्ह गेल्या सहा महिन्यांपूर्वी घेतलीय. फोटोशॉप दुप्पट स्पीडने चालतंय आता.

१) माझ्या वाचनात ( बहुतेक क्वोरा) आले की गुगल पेड अकाउंट वरूनही दोन महिने हालचाल न केल्यास डेटा उडवतात. या लेखकाने आईफोन वापरायला सुरुवात केल्याने गुगलचा विसर पडला आणि दोन तीन वार्निंगा वाचल्या गेल्या नाहीत.
२) माझ्याकडे असलेल्या एका विंडोज फोन 8.1 वरचे अॉफिस सूट चालूच आहे पण केविलवाणे आहे. अपडेट्स बंद झाल्यामुळे. २०१५ साली दिलेली १५जिबी काढून ५ केली . दुसय्रा एका विंडोजला लुमिया (540)विंडोज 10 अपग्रेड झाल्या ने दर मंगळवारी/ महिन्यात दोनदा एक्सेल/वर्ड अपडेट्स येतात आणि ते बहुतेक फिचर्स पिसीइतकेच फुल असावेत असे वाटते. या लुमिया फोनांंस फ्री बंडल्ड अॉफिस सूट मिळणार या आनंदाने च फोन घेतलेले.
३)मध्यंतरी ओफिस फ्री सोय काढून घेतली एमेसने ( सहा महिने). अॉफिस 365 सबस्क्राईब करा रु ५०००/वर्षाला सांगायले. परंतू answers./ support. ms dot com वर फार आरडाओरड झाली आणि अॉफिस सूट पुन्हा फ्री झाला मागच्या आठवड्यात.

## सांगण्याचा मुद्दा म्हणजे हे मायक्रोसॉफ्ट प्रकरण विंडोज 10 फोनमध्ये चालूच राहायला हवे स्पर्धा म्हणून अन्यथा गुगल गळा आवळेल कधीही.
# कालचीच बातमी - माइक्रोसॉफ्टने मार्केट क्यापिट्लाइझेशनमध्ये गुगल अल्फाबेटला मागे टाकले. कसे ते माहित नाही. अझुअरला फार गिह्राइक आहे म्हणे.

मुद्दे लेखाला धरून आहेत का माहिती नाही पण लिहिले माझे अनुभव.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 9:14 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

व्यापारी व्यवस्थेतील (ज्यात संगणक क्षेत्रही येतेच) काही मूलभूत नियम लक्षात ठेवले पाहिजेतच :

१. सुरुवातीला काही काळ मोफत वस्तू/सेवा देणे हा विपणनाची (मार्केटिंग) एक रणनीति असते. त्याने गिर्‍हाईकाला आपल्या वस्तू/सेवेची ओळख व महत्व दाखवून देणे सोपे होते... आणि जमलेच तर चटकही लावता येते.

२. देअर आर नो फ्री लंचेस इन धिस वर्ल्ड... अ‍ॅट लिस्ट नॉट फॉर लॉन्ग.

३. जेव्हा एखाद्या विक्रिची किंमत तुम्हाला देण्याची गरज नसते, तेव्हा प्रत्यक्षात, तुम्ही त्या विक्रितले वापरकर्ते/खरेदीदार नसून विक्रीची वस्तू असता.

पंतश्री's picture

5 Jun 2018 - 3:53 pm | पंतश्री
चौकटराजा's picture

4 Jun 2018 - 6:03 pm | चौकटराजा

तुम चा एम डी चिकट या विशेष्णाने परिचित अशा दोन जाती पैकी एकात जन्माला आलेला असावा ! ;)

तुषार काळभोर's picture

4 Jun 2018 - 6:52 pm | तुषार काळभोर

फ्रेंच आहे. ;)
जगभरातील ९०००० कॉम्पुटर्सवर हे करायचं चालू आहे. त्याशिवाय शक्य तिथे संपूर्ण कॉम्पुटरऐवजी Thinclient (n-कॉम्पुटिंग)वापरणं, पेपर वर्क व वेळेचा अपव्यय टाळण्याआठी सर्व प्रकारचे अप्रुव्हल्स ऑनलाइन करणं, असे बरेच प्रकार चालू आहेत.
आजच एक नवा ऑनलाइन फॉरमॅट सादर केला, एखादा कर्मचारी कंपनी सोडून जाताना कागद हातात घेऊन स्वतःच्या मॅनेजरकडे, मग HRकडे, फायनान्सकडे व आयटी कडे जायचा, क्लियरन्ससाठी. आजपासून हे काम ऑनलाइन.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

4 Jun 2018 - 10:09 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

तुमचा एमडी व्यवहारवादी (ट्रान्झॅक्शनल) नसून परिवर्तनवादी (ट्रान्सफॉर्मेशनल) व्यवस्थापक दिसतो आहे... तो तुमच्या कंपनीची मूल्यवान मालमत्ता (व्हॅल्युएबल अ‍ॅसेट) आहे.

संगणकासाठी आहे. कारण मोबाईलवर क्रोम डेटा फार खातो. यामुळेच नकाशात भारत युसी ब्राउजर वापरतो असं दिसतं.
जिओ आल्यामुळे डेटा दोनशेपट स्वस्त झाल्याने चित्र बदलेल.
अॉफिसची गोष्ट वेगळी आहे.
बाकी लेख माहितीपूर्ण आहे.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

2 Jun 2018 - 11:53 am | डॉ सुहास म्हात्रे

धन्यवाद !

पॉकेट आणि कीप अँड्रॉईड वर आहेत. मला तरी ते वापरताना समस्या येत नाही. विकिवांड मोबाईलवर वापरून पाहिली नाही कारण मोबाईलवर फार वाचन करत नाही, त्यासाठी लॅपटॉपच आवडतो. पण, विकिवांड लॅपटॉपवर वापरणे खूप छान अनुभव आहे.

अनन्त्_यात्री's picture

2 Jun 2018 - 11:48 am | अनन्त्_यात्री

माहितीपूर्ण लेख!

पंतश्री's picture

2 Jun 2018 - 12:01 pm | पंतश्री

https://www.instapaper.com/
बूक मार्क साठि.
किमत मोफत. एक उत्तम उपाय

या वैचारिक मंथनाचा मला पुढे भविष्यात नक्कीच फायदा होईल असं वाटतंय . धन्यवाद म्हात्रे सर , हा लेख लिहिल्याबद्दल .

सिद्धेश्वर विलास पाटणकर

मॅासॅा ओफिस / गुगलच याचे पर्याय यात काय फरक आहे किंवा त्याचे वापर करणे /न करणे यात फायदे तोटे एका सामान्य वापरकर्त्यास कळत नाही आणि अडचण आल्याशिवाय शोधाशोध सुरू केली जात नाही.

लेखात दिलेले फिचर तपाससले नाहीत कधी. जे लोक कामाच्या ठिकाणी जी काही सोय असेल ती वापरत असतील पण छोटे व्यावसायिक निरनिराळ्या सोयींचा वापर करतात.
एक ओळखीचा मुंबईतला व्यापारी आहे तो सर्व काम ड्राइववरच करतो. मोबाइलमध्ये ओर्डरीच्या पिडिएफ घेणे,उत्तर देणे कुठुनही,जिएसटी वगैरे सर्व.

मिपावर Excel धडे आलेले. आता Excel फक्त विंडोजवर नसून android appसुद्धा आहे. लॅागिन सिंक केले की कुठल्याही डिवाइसात मिळते.
* मुख्य प्रश्न असा की विंडोजवर गुगलचे प्रॅाडक्टस स्टार्ट होत नाहीत. कारण काय तर म्हणे Android मध्ये windows 10 इतकी security नाही. खरे खोटे माहित नाही. पुर्वी क्रोम अॅप विंडोज १० स्टोर वर आले होते ते MISOFT ने ताबडतोब उडवले. ( मोबाइल,S वर्शनमध्ये देत नाहीत.)
#-
मिपावर जर पिडिएफ लिंक द्यायची झाली तर गुगल डॅाक/ड्राइवची लिंक देता येते का?

आपण पीडीएफ फाईल शेअर केल्या नंतर साधारणत:
https://drive.google.com/file/d/[1D5fj-t5vRcHuLhgA9XY3iV8uKQP6rNIU]/view?usp=drivesdk

अशी लिंक मिळते. [मूळ लिंक मध्ये कंस नसतो तो मी टाकला आहे] त्यावर क्लिक केल्यानंतर हे पान उघडते आणि त्यावरील डाऊनलोड बटन वापरून फाईल डाऊनलोड करता येते.

Screenshot_2018_09_04_15_54_39_182_com_cloudmosa_puffin_Free

पण जर आपल्याला वरील पान न उघडता फक्त डाऊनलोड लिंक द्यायची असेल तर लिंक मध्ये थोडासा फेरफार करून डायरेक्ट डाऊनलोड करण्यासाठी लिंक अशी द्यायची.

मूळ लिंक मधील file/d/ काढून त्याठिकाणी uc? export=download&id= टाकायचे. आणि शेवटचे /view?usp=drivesdk काढायचे. मग ती लिंक अशी दिसेल.

https://drive.google.com/uc?export=download&id=1D5fj-t5vRcHuLhgA9XY3iV8uKQP6rNIU

ह्या लिंकवर क्लिकल्यास थेट पीडीएफ फाईलची डाऊनलोड लिंक उघडेल.

ड्राईव्ह पीडीएफ

धर्मराजमुटके's picture

2 Jun 2018 - 3:06 pm | धर्मराजमुटके

मायक्रोसॉफ्टचे इंटरनेट हे सर्वात चांगले अ‍ॅप्लीकेशन आहे.
.
.
.
.
.
.
.
.
गुगल क्रोम आणि फाफॉ डाऊनलोड करण्यासाठी.

ओपन सोर्स चळवळीचा चाहता असल्याने फायरफॉक्सचा चाहता आहे. मेलसाठी त्यांचेच थंडरबर्ड वापरतो.
ऑनलाईन वृत्तपत्रे वाचणे, मिसळपाव वाचणे, युट्युब आणि इतर जनरल सर्फींग साठी फाफॉ वापरतो.
बँकींग अप्लीकेशन्स साठी फक्त क्रोम वापरतो.

बाकी लेख उत्तम !

चौकटराजा's picture

3 Jun 2018 - 6:47 am | चौकटराजा

कोणताही एक जिव्हाळ्याचा विषय घेऊन त्याच्या सम्बन्धी अनेकांकडून माहिती घेउन त्याचे काहीसे विस्कळीत का होईना पण तपशिलीकरण करणे ही संकल्पनाचा फार मोलाची आहे . त्या बद्दल श्री म्हात्रे यांचे किती आभार मानावेत ? असा " ऑन लाईन सापळे" ( लॉटरी , खरेदी, फुकट डाउनलोड ई ) असा विषय ही घेता येईल.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

5 Jun 2018 - 8:23 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

असा " ऑन लाईन सापळे" ( लॉटरी , खरेदी, फुकट डाउनलोड ई ) असा विषय ही घेता येईल.

उत्तम कल्पना आहे. तुम्हीच पुढाकार घेऊन धागा/धागे टाका.

एस's picture

3 Jun 2018 - 3:17 pm | एस

चांगली माहिती.

अत्रुप्त आत्मा's picture

3 Jun 2018 - 5:00 pm | अत्रुप्त आत्मा

आम्ही आधिचे क्रोम आनि अत्ताचे फायर्फॉक्स्वादि!

टर्मीनेटर's picture

3 Jun 2018 - 11:19 pm | टर्मीनेटर

माहितीपूर्ण लेख.

शशिकांत ओक's picture

4 Jun 2018 - 2:30 pm | शशिकांत ओक

आंतरजालावरील विश्वातील घडामोडी, नवनव्या संकल्पना, वापरणाऱ्यांच्या सोई व पंचाईती, असे सोप्या भाषेत समजावून सांगितले जाते आहे याचे समाधान वाटते...

चौकटराजा's picture

5 Jun 2018 - 9:01 am | चौकटराजा

संगणक खरेदी करताना अनेक वेळा विक्रेता आपली सोय पहातो व चुकीची माहिती देऊन नको ते कॉन्फिगरेशन गळ्यात मारतो . यासाठी साक्षरता अनेक वेळा अनेकात नसते . बाप मुलाला ४० हजाराचा ८ व्या जनरेशन वाला पी सी केवळ तू नळी व एक्सेल साठी आणून देतो . यासाठी निरनिराळ्या लोकांनी हार्ड वेअर व उपयोजिता यांचा परस्पर संबंध हा विषय घेउन धागा काढला तर बरे होईल . अर्थात यावर तू नळी वर उपयुक्त असा माल बराच उपलब्ध आहे .

चहाबिस्कीट's picture

5 Jun 2018 - 9:17 am | चहाबिस्कीट

क्रोम मध्ये फॉर्म ऑटोसेव्ह करणारे Lazarus Form Recovery नावाचे एक्सटेंशन होते. फार उपयोगाचे होते ते, फॉर्म भरात असताना पेज रिफ्रेश झाले तरी जुना डेटा सेव्ह राहायचा.
पण आता हे एक्स्टेंशन वेबस्टोअर वर नाही. कोणाला दुसरे चांगले Form Recovery एक्सटेंशन माहित आहे का?

मदनबाण's picture

5 Jun 2018 - 9:30 pm | मदनबाण

मी फाफॉ आणि क्रोम बरोबरच ऑपेरा आणि एपिक ब्राउजर्र्स सुद्धा वापरतो... दोन्ही मध्ये बिल्टइन व्हीपीएन असणे हे ही ब्राउजर्स वापरण्या मागे मुख्य कारण आहे.
Opera Browser
Epic Browser
याच बरोबर टॉर ब्राउजर देखील वापरले आहे, पण ते कमालीचे स्लो असल्याने काढुन टाकले.
बाकी ब्राउजर एक्सटेन्शन्स बद्धल मी माझ्याकडुन अनेक वेगवेगळे एक्सटेन्शन्स दिलेले आहेत :- ब्राउजर एक्स्टेंशन्स

मदनबाण.....
आजची स्वाक्षरी :- नशा ये प्यार का नशा है ये मेरी बात यारों मानों नशे में यार डूब जाओ रहो ना होश में दीवानों... :- Mann

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

6 Jun 2018 - 8:15 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

मस्तं माहितीपूर्ण धागा आहे. धन्यवाद इथे त्याचा दुवा देण्यासाठी !

योगी९००'s picture

6 Jun 2018 - 8:21 am | योगी९००

माहितीपूर्ण लेख!

फक्त ते कोठला ब्राऊझर कोठल्या देशात वापरला जातो त्याचा ग्राफ पटला नाही. भारतात युसी ब्राऊझर?? आणि चीन मध्ये क्रोम? चीन मध्ये गुगलच्या प्रॉडक्टसवर सरसक्ट बंदी आहे.

तुषार काळभोर's picture

6 Jun 2018 - 7:52 pm | तुषार काळभोर

विकीवर जुलै 2017 चा नकाशा असा आहे.

विकी

चीनमधील क्रोमचा वापर मात्र तर्क सुसंगत नाहीये.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

6 Jun 2018 - 9:12 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

लेखातील उणीव दाखवून दिल्याबद्दल अनेक धन्यवाद, पैलवानसाहेब !

तो नकाशा आणि विकीवरचा नकाशा दोन्ही योग्य वस्तूस्थिती दाखवत नाहीत. त्यामानाने, gizmodo.com वरचा नकाशा जास्त योग्य वाटत आहे. त्यामुळे, लेखातल्या नकाशात तसा बदल केला आहे.

तुषार काळभोर's picture

7 Jun 2018 - 7:08 pm | तुषार काळभोर

बाय द वे, इथं दिसणारा डेटा बऱ्यापैकी खात्रीशीर वाटतोय.

काही आकडे:
१. जगभरात क्रोम 58% , सफारी 14% व युसी 8%
२. भारतात क्रोम 49%, युसी 33%, ऑपेरा 6%
२.१ भारतात डेस्कटॉपवर क्रोम 73%, फाफॉ 12%, युसी 8%(डेस्कटॉपवर!!) आणि IE फक्त 1.63%
२.२ भारतात मोबाईलवर क्रोम 43%, यूसी 40%, ऑपेरा 8%
३. चीनमध्ये क्रोम 50%, युसी 15%, सफारी 12%

काही निरीक्षणं:
१. युसी ब्राऊजर जो चिनी कंपनी अलिबाबाच्या मालकीचा आहे, तो भारतात 40% व चीनमध्ये 15% वापरला जातो.
२. जगात सफारी 14% व चीनमध्ये 12% वापरला जातो, जे अर्थातच प्रामुख्याने iphoneमुळे आहे. मॅकचं प्रमाण नगण्य आहे. भारतात सफारी 2% वापरला जातो. iphone चं हे प्रमाण जनरल आर्थिक संपन्नतेचे लक्षण मानता येईल का?
३. क्रोम चीनमध्ये भारतापेक्षा जास्त वापरला जातो. (चीनमध्ये गुगल चालत नाही, पण त्यांचा ब्राऊजर चालतो.)
४. भारतात डेस्कटॉपवरसुद्धा 8% युसी ब्राऊजर वापरला जातो!

शाली's picture

7 Jun 2018 - 1:35 pm | शाली

माहितीपुर्ण लेख.
मला सफारी उत्तम वाटते. ऑफीस पेक्षा पेजेस, नंबर्स जास्त जास्त छान वाटतात वापरायला. आणि डाटा स्टोअर करायला (जो फारसा नसतो) iCloud व G-Drive (गुगल ड्राईव्ह नाही) वापरतो. गेल्या काही वर्षात एकदाही त्रास नाही.

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

9 Jun 2018 - 2:14 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

जीमेलची नवीन आवृत्ती

मी हा धागा इथे टाकला हे गुगलला कसे समजले कळत नाही. पण तो लेख वाचून गुगलचे धाबे दणालले असे दिसते ! अन्यथा, इथे सांगितलेल्या अ‍ॅप्स आणि एस्कटेन्शन्समध्ये असलेल्या अनेक उपयोगी सोयी असलेली एक नवीन आवृत्ती (व्हर्शन), गुगलने काल-परवाच घाईघाईने का बरे प्रसिद्ध केली असती ?! =)) =)) =)) ;)

असो. नव्या आवृत्तीत असलेल्या काही उपयोगी सोयी अश्या...

१. Organize emails from your inbox: संदेशावर पॉइंटर नेला की लगेच; Archive, Delete, Mark as unread Unread / Read आणि Snooze हे पर्याय दिसू लागतात. त्यांच्यावरच्या एकाच टिचकीने जागेवरच हवे ते काम साधता येते.

२. Smart Reply उर्फ Use suggested replies & follow-ups: याने निवडलेल्या संदेशातील मजकूर ध्यानात घेऊन त्याला साजेशे उत्तर जीमेल तयार करते. ते तसेच अथवा हवे ते बदल करून पुढे पाठवता येतात.

३. Expand or shrink your inbox : "सेटिंग्ज --> डिस्प्ले डेन्सिटी" वापरून इनबॉक्समध्ये दिसणार्‍या संदेशांची मांडणी बदलता येते.

४. Show or hide the menu : खिडकिच्या डाव्या बाजूच्या, स्क्रिनची जागा खाणार्‍या, मेन्युची जाडी कमी/जास्त करता येते.

५. View Calendar, Tasks, Keep & Add-ons : खिडकीच्या उजव्या बाजूवरील नव्या उभ्या टूलबारमध्ये नेहमीच्या वापरातल्या उपप्रणाल्या ठेवून त्यांना एका टिचकीने सहजपणे वापरता येते.

६. Send emails & attachments confidentially : संदेशांना (अ) मुदतीची तारीख (expiration date), (आ) परवलीचा शब्द (passcode) आणि
(इ) Prevent forwarding, downloading, copying, व pasting; इत्यादी अटी लावून पाठवता येतात.

७. Themes : या आधीपासून असणार्‍या सोयीत जास्त पर्याय दिलेले आहेत.

वरच्या मूळ सचित्र माहितीचा स्त्रोत इथे दिसेल.

आगाऊ म्हादया......'s picture

18 Jun 2018 - 6:15 pm | आगाऊ म्हादया......

फार उपयुक्त धागा आहे, मी माझ्या परीने भर घालतो. मी वापरलेली सर्व एक्स्टेन्शन आठवतील तशी इथे टाकत राहीन.
१. Gorgias- वारंवार लागणाऱ्या Email template पुनःपुन्हा टाइप करायला लागू नयेत म्हणून हे अत्यंत उपयुक्त आहे. उदा. rs असं लिहून Tab दाबलं कि त्वरित Respected sir अशी अक्षरे इमेल मध्ये येतील. PFA असं लिहिल्यावर Please find attachment असं येईल. हे फक्त जीमेल साठी वापरता येईल. Outlook version असेल तर मला कल्पना नाही.

२. Auto BCC- मला मी केलेल्या प्रत्येक इमेल मध्ये माझ्या manager ला cc मध्ये ठेवावं लागतं. हे extension, cc आणि bcc मध्ये जो नियम लावला आहे त्याप्रमाणे स्वत:हून add करून टाकेल. एकापेक्षा अनेक इमेल वरून Login असाल तरी घोळ होत नाही कारण आपण नियमचं तसा सेट केलेला आहे की ह्या इमेल वरून मेल गेला तर हा व्यक्ती cc मध्ये आणि त्या इमेल वरून गेला तर तो व्यक्ती cc मध्ये.

३. Adblock Plus- बऱ्याच जणांना माहीत असेल. सर्व ठिकाणच्या सर्व जाहिराती बंद करण्यासाठी उत्तम extension . युट्युब वरील सर्व जाहिराती सुद्धा बंद होतात.

४. Ghostery- सर्व वेबसाईट वर अनेक tracker असतात जे सतत आपल्या क्लिक करण्याकडे डोळे लावून असतात आणि आपल्या त्या अनुशंगाने जाहिराती पाठवतात. ह्या extension मुळेहे सर्व बंद होऊन जाईल. तुमची माहिती, तुम्ही वापरलेलं इंटरनेट व इतर माहिती कुणाकडे जाणार नाही. हे आणि adblock मी कायम वापरतो.

५. Todoist- आपल्या जीमेल ने लॉगीन करा. फोन वर पण हे app टाका. मग ह्यात तुम्ही लिहून ठेवलेली सर्व कामांची तुम्हाला त्या त्या दिवशी सकाळी आठवण करून दिली जाईल. तसेच कामे प्राधान्य क्रमाने पण लिहून ठेवता येतात.

६. Hola VPN- काही दुष्ट लोक, महत्वाच्या वेबसाईट ब्लॉक करून ठेवतात, तेव्हा, आपली एक वेगळीच लोकेशन सेट करून हव्या त्या वेब साईट उघडण्यासाठी उत्तम extension. तसेच भारतासाठी न बनलेली वेबसाईट उघडायची असेल तरी ह्याचा उपयोग करून आपली सध्याची जागा virtually बदलून त्या देशातली दर्शवू शकता. (ही माहिती आहे फक्त. वापरकर्त्यांनी आपल्या विवेकाने उपयोग करावा.)

७. Video Downloader Pro- अनेक साईट्सवर डाउनलोड होऊ न शकणारे पण प्ले होणारे जे व्हिडीओ असतात ते डाउनलोड करून घेण्यासाठी एक उत्तम पर्याय.

८. Session Buddy- अनेकदा असं होतं कि आपल्याल laptop बंद करायचा असतो पण अनेक tab उघड्या असतात, किंवा त्या नंतर लागणार असतात. अशा वेळी सेशन बडी वापरून सध्या उघड्या असलेल्या सर्व tab सेव्ह करून ठेवता येतील. नंतर फक्त त्या सेशन वर क्लिक केलं कि हव्या असलेल्या सर्व tab क्षणार्धात उघडतील. (हे एक्सटेंशन ऑफलाईन काम करणार नाही.)

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

25 Jun 2018 - 1:24 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

सुंदर उपयोगी माहिती !

भुमन्यु's picture

25 Jun 2018 - 7:23 pm | भुमन्यु

वन टॅब सेशन बडी सारखच काम करतं.

charming atheist's picture

25 Jun 2018 - 12:26 pm | charming atheist

Tapatalk नावाचे ॲप आहे त्यावरुन १ लाखापेक्षा जास्त फोरम्स ॲक्सेस करता येतात.मिपा त्यात आहे की नाही ठाऊक नाही.पण अनेक मोठे फोरम्स ॲक्सेस करायला ते एक चांगके ॲप आहे.

भुमन्यु's picture

25 Jun 2018 - 7:34 pm | भुमन्यु

show Highlights: गुगल मध्ये सर्च केलेले शब्द अधोरेखित करण्यासाठी

Kindle Cloud reader: किंडल वर सेव्ह केलेली पुस्तके लॅपटॉप वर वाचण्यासाठी

Amazon assistant: एखादी गोष्ट गुगल वर सर्च केली आणि ती वस्तू जर अ‍ॅमेझॉनवर उपलब्ध असेल तर, तुम्हाला अअ‍ॅमेझॉनचा लिंक बार येतो

Multi highlighter

Jayant Naik's picture

24 Jul 2018 - 10:38 am | Jayant Naik

इतक्या वेगवेगळ्या गोष्टींवर तुम्ही प्रकाश टाकला आहे कि ...याचा आवाका पाहून दचकायलाच झाले. कसे काय जमवता हे सर्व ?

आशु जोग's picture

3 Sep 2018 - 12:15 am | आशु जोग

चांगली माहिती दिलीत म्हात्रेजी