दुराभिमान की आत्मसन्मान?

थोडा विचार करू द्या.

क आल्यावर सगळे ठीक होते हो.

जागा पकडुन ठेवली आहे..

लग्नातच नाही, तर मैत्रीतही हे घडतं...

लेख वाचून, प्रथमदर्शनी माझ्या मनात असा विचार येतोय की, सौ. ब ने स्वतःसाठीसुद्धा ( स्वतःपुरते नव्हे) जगावे.

आजचा मेनू :
दिल मेरा, मुझसे है कह रहा, तू.... ख्वाब सजा, तू.... जिले जरा,
है तुझे भी इजाजत, करले तू भी मुहोबत्त.....
बेरंगसि है बड़ी झिंदगी, कुछ रंग तो भरू....
में आपनी तन्हाईके वास्ते, अब कुछ तो करू....
जब मिले थोड़ी फुरसत, खुद से करले मुहोबत्त
है तुझे भी इजाजत......

असेल तर अशी शक्यता कमी कराता येते. स्वता ह्या अनुभवातुन गेलो असल्यामुळे बरेच काही शिकता आले. मुळात कोणीही पुर्णपणे चान्गले किन्वा वाईट नसते. पण कोणी तरी एकाने सुसन्वाद साधन्याची तयारी ठेवाली तर पुढ्यच्या अडचणी टळू शकतात.

जरा इस्कटून सांगा ...
उगीच अल्जेब्रा नको अ ब क वगैरे ..

म्हाळसा आणि भानू मुळे खंडोबाच्या आयुष्यात किती रंगत आली आहे पहा. एक दुसरे लग्न करतो आणि पहिल्या बायकोने ते सहन करावे ही अपेक्षा ही धरतो. मजेदार गोष्ट कधी सेरीअल न पाहणारे खंडोबाच्या दुसर्या लग्नाची कथा चव घेत पाहत आहे. प्रत्येक पुरुषाच्या मनात एक वो असतेच. (केस पांढरे झाले, अजून तरी भेटली नाही) असो.

त्याच्या मते तो कायमच बरोबर आहे

ह्याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे ऑफिस मधील बॉस

साधं उत्तर आहे....

आपला तो आत्मसन्मान, दुस-याचा तो दुराभिमान !

एक वर्षापूर्वी लग्न झाल्यापासून हेच सर्व अनुभवतोय. आधी आईला न सांगता कुठेही, कधीही रात्री-अपरात्री हुंदडण्याची सवय होती. आईच ती, बिचारी करून करून काय करणार, चार उपदेशाच्या गोष्टी सांगेल. लग्न झाल्यानंतरही हा माझा हक्कच आहे असाच माझा समज होता. बायकोला जणू त्यात गृहीतच धरल्यासारख केलं आणि तिने मला अजिबात आडकाठी करू नये अशीच माझी अपेक्षा होती (अहंगंड) .
मग मी घरी नसताना ती सुद्धा माहेरी जायची. यावरून सारखे खटके उडत होते.

पण सुदैवाने एका मित्राबरोबर नेहमीप्रमाणे मनमोकळेपणाने गप्पा मारीत असताना मी माझी 'व्यथा' त्याला सांगितली. उलट त्याने माझीच चांगली तासली. खरंच, मी तिला वेळच कुठे देत होतो, मी माझ्याच गोतावळ्यात.

फारच गहन प्रश्न आहे बुआ..मानवी स्वभाव अजुन काय??

माझ्या मते ज्याला ज्या भाषेत समाजाते त्या भाषेतच उत्तर दिले तर लवकर समजेल. किंवा अ ला धडा
शिकवण्यासाठी खंडोबा सारखे धक्का तन्त्र वापरावे. बानुला खरे खुरे घरी न आणता नुसती हुल देणे किंवा संपूर्णअसहकार पुकारणे. थोडा त्रास होइल पण फायदा नक्की होइल.

शब्दच्छल का बोच?

माप, उत्तर तूच दिलं आहेस.

या सगळ्यांची सीमारेषा खूप धुसर आहे आणि ती काही केल्या शब्दात पकडता येत नाहीये.

कुठल्याही व्यक्तीची कुठल्याही गोष्टीबद्दल लहानपणापासून स्वतःच्या अशा धारणा तयार झालेली असतात*. यास त्या व्यक्तीचा पिंड (Nature: genetics/temperament), त्या व्यक्तीची जडणघडण (Nurture: Upbringing/Environmental & Cultural Influence) आणि या दोन्हींचा परस्परांवरील परीणाम (fit of two) या तीन बाबी कारणीभूत असतात.

कुठलीही व्यक्ती सहसा आपल्या धारणा चुकीच्या आहे असं मानत नाही. मात्र ज्या व्यक्ती स्वभावाच्या बाबतीत लवचिक असतात त्या नातं जपण्यासाठी आपल्या मतांची धार बोथट करतात. मात्र ज्या व्यक्ती स्वभावाने आढ्यतेखोर (rigid) असतात त्यांना "त्यांचा विजय होणे" जास्त महत्वाचे असते, मग त्यासाठी नातं तुटलं तरी त्यांना त्याची पर्वा नसते.

*टोकाच्या अपवादात्मक परिस्थितीमध्ये या धारणा बदलू शकतात.

अशा परिस्थितीत नक्की ब ने अ बरोबर कसं वागावं जेणेकरून त्याला त्याच्या गैरवागणुकीची जाणीव होऊ शकेल ?

ब ने अ ला विवाह समुपदेशकाकडे नेण्यास राजी करण्याचा प्रयत्न करावा. तसे झाल्यास विवाह समुपदेशक अ आणि ब दोघांनाही कसे वागावे हे सांगतील. त्याने कदाचित फायदा होऊ शकेल.

तसे न झाल्यास ब कसाही वागला तरीही अला त्याच्या गैरवागणुकीची जाणीव होण्याची शक्यता नाही म्हणण्याईतपत कमी आहे. बच्या वर्तनातील बदलाने गैरवागणुकीची जाणीव होण्याईतपत भान अला असतं तर ही वेळ आलीच नसतं. I feel bad for ब.

दुराभिमान विरुद्ध अभिमान होइल आत्मसन्मान नाही.

आणि अ ला ब नकोच असेल तर?

शिक्षण, स्वातंत्र्य, लोकशाही, सुबत्ता यासारख्या बाबी चूक की बरोबर हा विचाराला चालना देतात. खरंच चूक/बरोबर असं काही असतं का? की नुसतं असं समजुन (आपल्या तुटपुंज्या बुद्धिची मोजपट्टी लावुन सोक्षमोक्ष लावणे (हल्ली न्यायालयात / खोलात न जाता आपणंच ठरवुन मोकळे होतो). काळा ते धवल यात जेवढ्या छटा असतिल तेवढे सुक्ष्म पदर चूक/बरोबर मध्ये असतात. तेव्हा अ च्या दृष्टिकोनातुन "ब" ला चूक ठरवताना "अ" उपलब्ध संकल्पना, संकेत व समाज यांचा आधार घेऊन "ब" ला माघार/हार मानन्यास भाग पाडु शकतो.
आता जर यात भावनात्मक विरुद्ध व्यवहारीक असे अधिष्ठान प्राप्त असेल तर संघर्ष दोन धृवांवर जाणारा ठरतोच.
फक्त प्रेमाचा ओलावा ही नात्यांची माती घट्ट धरुन ठेवू शकतो, पण ओलावा टिकवुन ठेवणे ही फिरुन "अ"/ब" ची संयुक्त जबाबदारी असते याचे भान अति आवश्यक.
आयुष्यात कुठल्या टप्प्यावर (वय) यावरही बरंच काही अवलंबुन असते. मला वाटतं जो प्रामाणिक आहे त्याला यातना.

उदाहरणासाठी जो प्रसंग दिलेला आहे त्याला एवढे सूक्ष्म फरक असणारे शब्द वापरणे म्हणजे घाई होय. वादाला निकटचा किंवा दूरचा इतिहास असू शकतो ज्यात एखादा असा प्रसंग फक्त ( बहुतंशावेळी ) निमित्तमात्र असतो. एखादा महत्त्वाचा निर्णय स्वतः घ्यायचा आहे ( ज्याचा परिणाम आणि जबाबदारी नंतर स्वत: घ्यायची तयारी आहे ) अशावेळी उपयोगी पडतो तो अभिमान. दुराभिमान ही एक दृष्टीकोनात्मक व दुसऱ्याला वापरली जाणारी संज्ञा होय . आत्मसम्मान हा प्रतिक्रियात्मक भावनेचा तात्कालिक आवेग आहे.