म्हणी व वाकप्रचार यांचा उगम.

मला म्हणी माहित आहेत पण त्या मागची स्टोरी ना बॉ सा॑गु शकत. :(

आता म्हणींची ष्टोरी म्हणजे लै झाला बॉ!!! 8|

"भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरी" ही म्हण कशावरुन आली असेल याचे मला नेहमी कुतुहल आहे.
( यात काहीही जातिवाचक नाही )
वागायला भट असणारा विजुभाऊ

उंटावरच्या शहाण्याची ष्टोरी आवडली रे गणप्या! मस्त आहे! :)

बाकी, म्हणींच्या उगमकथा हा काथ्याकुटाचा धागा छान आहे...

आपला,
उंटावरचा तात्या!

एक पुजारी असतो.
त्याची बायको त्याला तेल आणायला सांगते. पण तेल घेऊन येण्यासाठी एक धुपाटणं देते. (पुजारी नेहमी गरीब असतात. :) )
पुजारी दुकानात जातो आणि तेल घेतो तो दुकानदार त्याला सांगतो की तुप सुध्दा छान आहे.
पण त्याच्याकडे तुप न्यायला दुसरं भांड नसतं.

तेंव्हा तो दुकानदार त्याला सांगतो की धुपाटण्याची खालची बाजु वर करुन त्यात तुप घ्या.
आणि कसलाही विचार न करता पुजारी धुपाटणं उलटं करतो.

आणि घरी गेल्यावर बायको तेल मागते. तेंव्हा तो परत धुपाटणं सरळ करतो.

त्यामुळे तेल जातं तुप जातं आणि त्याच्याक्डे उरत धुपाटणं.

:) :)

छान धागा गणपाराव. दोन्ही गोष्टी आवडल्या.
बाकी आमच्या शरुबाबाची "मि नहि त्यतलि कडि घाल आतलि" ही अत्यंत प्रिय म्हण आहे, तो सांगेल त्याची श्टोरी :))

ह्याच काहीतरी लिवा :)

टांगा पलटी, घोडे फरार
या आशयाची म्हणं संस्कृत मध्ये होती - 'नष्टाश्वदग्धरथन्यास'- घोडा हरवलेला आणि रथ जळालेला.
तमोदीपन्याय - अंधार बधायला दिवा.

भटाच्या बायकोला स्वयंपाक करताना घरातली तुरीची डाळ संपल्याचे लक्षात आले. तीने भटाला बाजारातून डाळ आणायला सांगीतले. त्यावर भटाने तिला विचारले काय करणार ? ती म्हणाली आमटी, भट म्हणाला वरण. या वरुन दोधात जोरात भांडण झालं अगदी मारा-मारी पर्यंत....आणिम्हणं पडली - बाजारात तुरी भट भटीणीला मारी

परोपदेशे पांडित्यं सर्वेषां सुकरं नॄणाम् धर्मे स्वीयमनुष्ठानं कस्यचित् सुमहात्मन:
- लोका सांगी ब्रह्मज्ञान आपण कोरडे पाषाण.

न भूतपूर्व न कदापि वार्ता हेम्न: कुरङ्ग: न कदापि दॄष्ट: ।
तथापि तॄष्णा रघुनन्दनस्य विनाशकाले विपरीतबुद्धि ॥

न कूपखननं युक्तं प्रदीप्ते वह्निना गृहे
आग लागल्यावर विहीर खणणे

मस्त धागा सुरु केला आहे.

ब-याच म्हणींची स्टोरी आपल्याला माहित नसते, या निमित्ताने ब-याच म्हणींचा उलगडा होईल असे वाटते.
'गोसाव्याशी झगडा आणि राखाडीशी भेट' याची स्टोरी कोणास माहित आहे का ?

खाई त्याला खवखवे
सुंठेवाचून खोकला गेला
अवघड जागी दुखणे आणि जावई वैद्य
आपलं ठेवायचं झाकून आणि दुसऱ्याचं बघायचं वाकून
कशात काय अन फाटक्यात पाय
घरचं झालं थोडं अन् व्याह्यांनी धाडलं घोडं
ज्याचं जळतं त्यालाच कळतं
तरण्या झाल्या बरण्या आणि म्हातार्‍या झाल्या हरण्या
पुराला न्हाणीत बोळा अणि दरवाजा मोकळा
पाटलाचं घोडं महाराला भुषण
पादऱ्याला पावट्याचे निमित्त

पुराला न्हाणीत बोळा अणि दरवाजा मोकळा

म्हणजे काय?
जरा अर्थ तरी सांगा. :W

बरं
कळाले.. #:S
धन्यवाद आनंदयात्री,गणपा .

अजुन कही म्हणी.

बैल गेला नी झोपा केला.
लाकडाच्या वखारीत माकडाचा दवाखाना तिथे येती रोगी नाना
नाव सोनुबाई हाती कथिलाचा वाळा

कथा दिल्याबद्दल धन्यवाद...
चला आता म्हणींचे नेमके अर्थ ही कळतील :)

पोटाला नाई आटा आन म्हन चोटाला उटन वाटा
ज्याच्यासाठी लुगडं त्येच उघडं
मी नाई बाई त्यातली अन कडी लाव आतली
शुभ बोल रे नार्‍या त म्हन मांडवाला लागली आग
ढवळ्या शेजारी बांधला पवळा वान नाई पन गुन लाग्ला.

प्रकाश घाटपांडे

आधीच उल्हास अन् त्यात फाल्गून मास
आंधळं दळतं आणि कुत्र पिठ खातं
बायकोचा भाऊ आणि लोण्याहून मऊ
काही नवीन.....
बायकोनी दिली झोळी अन् मेव्हणी दळण दळी
आयडिया केली आणि वाया गेली
ह्त्यार भारी तर गि-हाइक दारी
:)
- डोम

अशीच १ फार टुकार म्हण आहे आमच्या कोकणात..

हागलं नाही पोट गेलं

अर्थ माहीत नाही :/

म्हणी बर्‍याच माहिती आहेत पण त्यामागच्या गोष्टी मात्र सगळ्याच माहित नव्हत्या,त्या वाचायला मजा येते आहे..
स्वाती

"म्हणीच्या गोष्टी "असे अनमोल प्रकाशनचे पुस्तक आहे यात खुपगोष्टी आहेत म्हणीवरुन.

बैलगाडीच्या चाकांच्या आंसावर ल्युब्रिकेशन साठी वंगण( तेल)लागते. ते ठेवण्यासाठी एक बांबूची ( किंवा पत्र्याची) नळी व त्यांत ,तेल लावण्यासाठी चिंधी बांधलेली तार
( किंवा काडी)असते. गाड्याबरोबर त्या नळ्याची पण यात्रा होत असते.
तसेच एखाद्या महत्वाच्या व्यक्तीबरोबर साधारण माणसाला आवश्यक नसतांना यात्रा घडणे वा मान मिळणे, म्हणजे "गाड्या बरोबर नळ्याची यात्रा."

माझ्या घरी माझ्या लहानपणी उद्गमकथा नावाचं पुस्तक होतं. त्यात अशा बर्‍याचशा म्हणींचे अर्थ दिले होते. आता जसे आठवतील तसे ते इथे लिहिते.

१. घोडं पेंड खातं..
ही पेंड नाही, तो पेण या शब्दाचा अपभ्रंश आहे. पेण म्हणजे टप्पा. जुन्या काळी साधारणपणे तळकोकणातून मुंबईला बैलगाडीने थवा मुख्यतः घोड्यावरून येणार्‍या लोकांना टप्पा घ्यावा लागे. कधी कधी काही कारणाने हा टप्पा इतका लांबे की प्रवास लवकर संपतच नसे. म्हणून एखादं काम अडलं की "अरे काय करू, तिथंच तर माझं घोडं पेण(टप्पा) खातंय" असं म्हणण्याची पद्धत रूढ झाली. त्या पेणचाही अपभ्रंश होऊन आणि घोडा प्राणी आहे तर तो काहीतरी खाण्याचीच वस्तू खाणार म्हणून त्या पेणचं पेंड झालं. पेण हे गाव मुंबई आणि कोकणास सोयीस्कर पडत असल्याने त्या ठिकाणी आधी असे टप्पे घेतले जात, यावरूनच त्याचं नांव पेण असं पडलं असावं.. (असं त्या पुस्तकात लिहिलं होतं :-) )
असो, पेंड खाणारा घोडा अजूनतरी माझ्या ऐकण्यात नाही.

२. रिकामा न्हावी, भिंतीला तुंबड्या लावी..
इथे वरती दिलेली गोष्ट माझ्यासाठी नवीन आहे. मी वाचलेली कथा अशी की, तुंबडा/ड्या हे तुंबा=गडूचं अपभ्रंशित रूप. एका गावच्या न्हाव्याला सतत काही काम हवं असे. तेव्हा तो रिकामा असेल तर कुडाच्या भिंतींना भोपळ्याचे केलेले तुंबडे सतत अडकवत व काढत बसे..

३. तू तांडेल, मी तांडेल, तर घमत कोण सांडेल?
ही म्हण मी फक्त त्या पुस्तकातच वाचली.. पण मानवीस्वभावास लागू पडेल अशीच आहे.
तांडेल म्हणजे छोट्या नावेचा कप्तान. आणि घमत म्हणजे समुद्राचं नावेत झिरपून येणारं पाणी. हे पाणी काही काळानं काढून टाकावं लागतं, नाहीतर घमत साठून साठून नाव बुडण्याची वेळ यायची. घमत काढण्याचं काम खलाशी/तत्सम खालच्या दर्जाचे लोक करतात.
तर काही कारणांनी दोन बुडित तांडेलांनी एकत्र येऊन एक नाव घेतली व व्यवसाय सुरू केला. बाकी सगळं ठीक चालं होतं, पण नावेत घमत साठणं चालूच होतं. नावेवर दोघेच असल्याने दोघांचीही "मी तांडेल आहे, घमत काढणार नाही" अशी जुंपली. परिणामी नाव समुद्रात बुडाली.
खोट्या प्रतिष्टेच्या कल्पनांना बळी जाऊन लोक स्वतःचा र्‍हास होत असेल तरी त्यांना त्याची पर्वा कशी नसते, यासाठी हे म्हण अगदी चपखल उदाहरण आहे.

असो, आतापुरतं इतकंच... संध्याकाळी आणखी काही भर घालेन.

नाचता येईना अंगण वाकडे, चूल पेटेना ओली लाकडे.
का गं बाई रोड, तर हिला सासरची ओढ.
अगं अगं म्हशी, मला कुठं नेशी.
छप्पन लुगडी अन भागाबाई उघडी.
हातच्या काकणाला आरसा कशाला ?
दिवस गेला रेटारेटी अन चांदण्यात कापूस पेटी.
काखेत कळसा अन गावाला वळसा.

मस्त धागा गणपा भाऊ .....

माहीती मिळाली ,,, आणी म्हणीच्या मागची पार्श्वभूमी कळाली...

सही... वाचतोय आम्ही,,, आणखी येऊद्यात. :)

मराठी म्हणींचे एक अगदी वर्गीकरणासहित खंप्लीट कलेक्शन एका इंग्रजाने केलेले इथे बघा. अजून एक कलेक्शन कुणी भिडेशास्त्र्यांनी केलेले ऐसी/उपक्रमावरती वाचले होते, ते आठवले की टाकतो.

'गावंढ्या गावात गाढवी सवाशीण' या म्हणीचा उगम काय असावा ?

वासरात लंगडी गाय शहाणी.. ! काय अर्थ आहे याचा?

कानामागून आली अन् तिखट झाली-
गाई-म्हशींना जन्मत: कान असतात आणि ते शेवटपर्यंत नरम राहतात. शिंगे मात्र कानामागून येतात अन् तिखट होतात!
-इतरांच्या नंतर येऊन शिरजोर होणार्‍या व्यक्तींचे वर्णन