सर...सर...सर--- मराठी भाषा दिनाच्या निमीत्ताने

हल्ली ’सर’ ह्या शब्दाचा चुकीचा उपयोग होतांना दिसतो / ऐकु येतो. अनेक ठिकाणी तसेच टीव्हीवरील कार्यक्रमातुन सुद्धा हा शब्द अत्यंत चुकीच्या पद्धतीने वापरला जातो.
माझ्या माहितीप्रमाणे ’सर’ हे विशेषण ( पदवी) हे व्यक्तीच्या नावानंतर लावले जाते. ब्रिटीश काळी सर, रावबहादूर ह्या पद्व्या दिल्या जात. त्यासुद्धा नावाच्या आधी लावल्या जात. उदा. रावबहादुर अमुक तमुक, सर सोमनाथ गोमनाथ ई. इंग्लीश लोक सुद्धा सर ही पदवी नेहमी नावाच्या आधी लावतात. उदा. सर डॉन ब्रॅड्मन. डॉन ब्रॅड्मन सर असे केणीही म्हणत नाही.
हल्लीच एखाद्या व्यक्तीला आदरार्थी संबोधन करण्यासाठी सरचा वापर व्हायला लागला आहे. कधी कधी हे अत्यंत हास्यास्प्द होते. आमच्या कार्यालयात वीसेक लोक काम करतात. मी सगळ्यांचा बॉस आहे. पहिले काही दिवस फक्त दोन तीन लोक कामाला होते.त्यावेळी फ़क्त मीच ’सर’ होतो. पण जसे जसे पसारा वाढत गेला तस तसे अधिक लोक काम करु लागले. प्रत्येक नवा येणारा कर्मचारी त्याच्या आधी लागलेल्या सर्वांना ’सर’ संबोधु लागला. त्यामुळे सध्या आमच्या कार्यालयात एकोणीस ’सर’ आहेत. वीसाव्वा कर्मचारी जो शिपाई आहे आणि नुकताच काही महिन्यापूर्वी लागला आहे तोच एक बिचारा ’सर’ नाही. प्रत्येक कर्मचारी आपल्या आधीपासून काम करणाऱ्या ( तो भलेही फ़क्त एक महिन्याने ’सिनीयर’ असेल ) ईतर कर्मचाऱ्यांचा उल्लेख अमुक सर , तमुक सर असा करतो. त्यामुळे मला जेंव्हा लोक सर म्हणतात तेंम्हा मलासुद्धा एकोणीसांपैकी एक असल्यासारखे वाटते. असो.
अर्थात मुद्दा सर म्ह्णावे किंवा नाही हा नसून एखाद्या व्यक्तीस जर आदरार्थी संबोधन करायचे असेल तर मराठीतही अनेक पर्याय उपलब्ध आहेतच. साहेब हा एक पटकन सूचणारा पर्याय आहे. श्रीमान / श्रीमती किंवा नुसते श्री हा सुद्धा चांगला पर्याय आहे. फ़ारच गहिवरुन आलेले असेल तर सन्माननीय किंवा माननीय हा सुद्धा शब्द आहे. आणि ह्या शब्दांने संबोधन केल्याने व्यक्तीचा योग्य सन्मान नक्कीच होईल.
सध्या झी मराठीवर एक हवा प्रदुषणाचा कार्यक्रम चालतो. त्यात पाणचट विनोद व बालिश वाक्ये तसेच प्रसंग टाकुन प्रेक्षकांचे मनोरंजन होते असा एकुणच त्यांचा दावा आहे. त्यातील सूत्रसंचालक हाच शब्द वापरत असतो आणि कधीकधी तर निमंत्रीत पाहुणा अगदी नवखा कलाकार असला तरीही त्याचा उल्लेख ’अमुक सर आपल्याकडे आलेले आहेत’ असा केला जातो. माझ्या मते सर हा शब्द वापरणे अत्यंत चुकीचे आहे आणि मराठीमधे ईतके उत्तम पर्याय असतांना टीव्हीवरील कार्यक्रमात हे असले शब्द वापरले जाऊ नयेत.
एकुणच आपल्या रोजच्या व्यवहारात सर या शब्दाचा चुकीचा वापर होऊ नये. शक्यतोवर मराठी पर्यायच वापरले पाहिजे असे मला वाटते.