चुकलेल्या पक्ष्याची गोष्ट..

माणूस चुकतो,

कधी अज्ञानाने चुकतो कधी अहंकाराने चुकतो, कधी गमतीत चुकतो तर कधी संगतीत चुकतो..

पण पक्षी, तेही चुकतात?

अशाच एका चुकलेल्या पक्षाची ही गोष्ट..

बार हेडेड गूस(पट्टकादंब) दर हिवाळ्यात मध्य आशिया किंवा त्यापलीकडून भारतात येतात. अत्यंत उंचावरून उडणारा हा देखणा पक्षी भारतात अनेक ठिकाणी आढळतो. पश्चिम महाराष्ट्रातील नेहमीची ठिकाणं म्हणजे भिगवण अन वीर जलाशय. विदर्भातही अनेक जलाशयात हा पक्षी उतरतो, साधारण 20-30 पक्षांचा एक असे अनेक थवे एकत्र असतात. अत्यंत जोमदार हालचालींसह जोरदार उड्डाण हे या पक्षाचे वैशिष्ट्य. अनेकदा एवरेस्ट ओलांडून उडताना या पक्षांना गिर्यारोहकांनी पाहिलंय असं म्हणतात.

या वर्षीही हे पक्षी भिगवणला आले अन त्यांच्या मागोमाग पक्षीप्रेमीही तिथे पोचले.भिगवण जवळच्या कुंभारगावमधे संदीप नागरे नावाचा एक पक्षीप्रेमी आहे. भिगवणाला येणाऱ्या पर्यटकांना मार्गदर्शन करणे, निवारा अन जेवणखाण, तसेच बोटीची सोय करणे हा त्याचा व्यवसाय. त्याला या पट्टकादंबाच्या घोळक्यात एक वेगळाच पक्षी 2-3 वेळा दिसला. सुरवातीला त्याला वाटलं की हा यांच्यातलाच चिखलात माखलेला एखादा पक्षी आहे,पण वारंवार त्याला पाहिल्यावर त्याचा वेगळेपणा लपून राहिला नाही, तो होता व्हाईट फ्रँटेड गूस (मराठीत श्वेतचर्या बदक म्हणूयात)...

हे पक्षी कधीतरीच चुकुन भारतात येतात, यांचा खरा अधिवास युरोप अन मध्य आशियात. पट्टकदंबाच्या घोळक्यात त्यांच्याबरोबर उडताना एखादा श्वेतचर्या त्यांच्या मागोमाग चुकून इकडे येत असावा.

ह्या पक्षाच्या आगमनाची बातमी वाऱ्यासारखी पसरली अन भिगवणला आधीच असलेली गर्दी अजून वाढली. फरक इतकाच पडला की या वेळी गर्दीचा केंद्रबिंदू कुंभारगाव होता.

माझे जेष्ठ पक्षीप्रेमी मित्र संजय कुलकर्णी यांच्याबरोबर हा पक्षी बघायला जायचं ठरलं, शनिवारी संध्याकाळी डोंबिवलीतून निघून रात्री कुंभारगाव गाठायचं, रविवारी संध्याकाळपर्यंत पक्षी बघून परत डोंबिवली.. असा फुल्ल प्रूफ प्लॅन ठरला.

शनिवारी डोम्बिवलीतून निघायला 6 30- 7 झाले, 9 30 ला पुणे ओलांडून सोलापूर रस्ता पकडला, जेवायचं कुठे हा प्रश्न होता आणि थोडं हटके खायची इच्छा होती त्यामुळे रस्त्यात दिसणाऱ्या एकेका धाब्यावर काट मारत आम्ही सुसाट पुढे गेलो. घड्याळाचा काटा पुढे सरकत होता आणि आमचा चोखंदळपणा वाढत होता. कुरकुम गेलं, चौफुला गेला तरी मनासारखं हॉटेल मिळेना आणि आमचा वेगही कमी होईना.

शेवटी एका क्षणी आमच्या लक्षात आलं की आम्ही भिगवण ओलांडून 10 km पुढे आलोय, नवीन हाय वे आणि रात्रीमुळे गोंधळ झाला होता, रात्रीचे 11 30 झाले होते आणि आता आम्हाला जेवायला हॉटेल शोधायच होतं, माज अंगाशी आला होता..
सगळे हॉटेलवाले अब मेरी बारी असं सांगत शेटर ओढून झोपले होते.

बऱ्याच प्रयत्नांनी एक मच्छी खानावळ उघडी मिळाली, चीलापी नावाचा मासा मिळतो भिगवनच्या जलाशयात , खानावळवाल्याने बनवलाहि चांगला होता, भूकही चांगली लागली होती, थंडीही चांगलीच होती, एकंदर सगळ चांगल झालं ..
जेवून कुंभारगावाच्या दिशेने निघालो , दोन्ही बाजूला दाट उसाची शेती, मधून संपूर्ण निर्मनुष्य रस्ता, जवळ जवळ पायवाटच..

आणि अचानक हा दिसला , मराठीत रातवा , इंग्रजीत NIGHT JAR

गाडीच्या दिव्याला बुजून एका ठिकाणी शांत बसला, मग काय, टिपला क्यामेरयाने

तिथून निघालो, कुंभार गावात पोचलो , २ वाजले होते, आता आला झोपायचा प्रश्न , संदीप नागरेला इतक्या रात्री उठवणे प्रशस्त वाटत नव्हते, गावच मंदिर सुरेख वाटलं, मोकळा स्वच्छ सभामंडप, स्लीपिंग ब्येग काढली आणि नीट झोपून घेतलं.

पहाटे ४-४ ३० पासूनच मंदिरात एक दोन जण यायला सुरवात झाली, मग उठलो आणि एक चक्कर मारली, प्रसन्न पहात होती, नुकताच सूर्य उजवीकडे वर चढायला लागला होता.

संदीपच्या घरी गेलो चहा घेतला, फ्रेश झालो.

आता मिशन पक्षीदर्शन

तळ्याकाठी गेलो आणी एकेक पक्षी टिपायला सुरवात केली..

इतर सगळे होते, मागावर आलो होतो त्याचा पत्ता नव्हता .. त्याला शोधायला पट्टकादंबांचा थवा शोधायला हवा, संदीपची नाव घेतली आणी निघालो त्याच्या मागावर , पाण्याने वेढलेल्या एकेका बेटाला देत..

थोड्याच वेळात एक वाईट बातमी कळली, काही अतिउत्साही पर्यटक नेमके हा थवा उतरला होता त्या बेटावर गेले आणि बावचळून सगळे पक्षी उडाले. बरं हा काही कबुतरांचा थवा नव्हे की या गच्चीतुन उडाला आणि तिकडे जावून बसला, एकदा उडाले कि काही किलोमीटर लांब जातात हे पक्षी.. थोडक्यात सकाळ वाया गेली होती, डिक्सळच्या बाजूला चक्कर मारायची ठरवली.

गाडी काढली, भिगवण गाठलं, डिझेल टाकलं, थोडी पोटपूजा केली, डिक्सळच्या बाजूला गेलो..

पक्षी तर नाही पण दुष्काळ दिसला, उजनी जलाशय 50% रिकामा आहे, उन्हाळा कसा निघणार काय माहीत.

परत आलो, झोप येत होती, स्लीपिंग बॅग अंथरून सरळ झाडाखाली ताणून दिली, साडेतीन वाजता परत जलाशयाकडे गेलो आणि बोटीत बसलो, सकाळच्याच बेटावर पुन्हा आलो

आणि तो दिसला..

मला तो फारच केविलवाणा वाटला, आपल्या जोडीदारापासून हजारो किमी दूर, एकटा.
अचानक मनावर एक मळभ आले .

मग पट्टकादंबांचेही मनोसोक्त फोटो घेतले

पलीकडच्या बाजूला पेंटेड स्टोर्क गोळा होते

अचानक आमच्या नावाड्याला फोन आला की ऒस्प्रे त्याच्या नेहमीच्या जागी विश्रांतीला आलाय, मग निघालो तिकडे

परतीच्या प्रवासाला लागलो,

सुर्य बुडत होता, पाण्यात वितळत होता

काही छान आठवणी घेवून डोम्बिवलीचा रस्ता पकडला..