मोऱ्या बापट (भाग १)

आनंद भातखंडे's picture
आनंद भातखंडे in जनातलं, मनातलं
14 Aug 2012 - 11:43 am

रोज रात्री जेवण झाल्यावर एक फेरफटका मारायची सवयच जडली होती. (घरच्यांच्या भाषेत रात्री उकिरडे फुंकायला बाहेर पडणे) कॉलेज मध्ये असताना जेंव्हा मित्र परिवार आणि इतर काही व्यासंग जोम धरू लागले तेंव्हा पासून जडलेला हा छंदच म्हणा हवं तर. लग्नाच्या बेड्या आणि बायकोच्या वेशात लाभलेला रिंगमास्टर देखील या नादापासून परावृत्त करू शकलेला नाही. “दिवसभर इतका उंडारत फिरतोस तरी रात्री अपरात्री बाहेर उकिरडे फुंकायला जायला हवंच कशाला मुळी” हे आईचे पालुपद पुढे माझ्या अर्ध्या अंगाने एखाद्या घेतलेल्या वस्याप्रमाणे चालू ठेवले होते. दिवसभर काम करून दमल्यावर जरा पाय मोकळे करायला जातो इतकंच. रात्री जेवण झाल्या झाल्या जे अजगरासारखे सुस्त होऊन लोळायला लागतात त्यांना ही ‘मोकळं’ होण्यातली मज्जा नाही कळणार. रात्री नाक्यावर जमून मित्रांमध्ये होणारी वैचारिक देवाणघेवाण या अश्या लोळकर मंडळीना नाही कळणार. राहण्याच्या २-४ जागा बदलल्या तरी रात्रीचा नाका आणि नाक्यावरचे मित्र काही सुटले नाहीत. जुने नाके लांब वाटू लागले की नवीन जवळच्या नाक्याशी सलगी करायची. तिथे येणाऱ्या माझ्या सारख्याच निशाचरांमधून कुणीतरी एखादा ‘समान शील व्यसनेषु’ असलेला सखा मिळतोच. नुकतंच घर बदललेलं होतं आणि जवळच एक नाका सापडला. मुख्य रस्त्यावर असल्याने त्या परिसरातील बरेच जण तिथे ‘पडीक’ होते. गुजराथी समाजाचे प्राबल्य असल्याने येणारे गांडाभाईच जास्त. पण त्या घोळक्यात सुत जुळणारे कुणीच नव्हतं. तसे सगळे चांगले उच्चभ्रू होते … पण जेंव्हा तोंड उघडतील तेंव्हा सगळं मुसळ केरात. बरेचदा तर ते गप्पा मारत आहेत का भांडत आहेत तेच कळायचं नाही. त्यामुळे मी बरेच वेळा एकटाच असायचो आणि त्या पानवाल्या अण्णा कडून एरीयातील खबरी काढून घ्यायचो. तसं रोज नेमाने येणाऱ्या बऱ्याच जणांशी ओळखी झाल्या पण मैत्री अशी कुणाशी झाली नाही.

एके रात्री मी नुकताच जेवण संपवून नाक्यावर आलो होतो. बायको माहेरी गेली असल्याने घड्याळाच्या काट्यान्ची तमा बाळगायची तशी काही गरज नव्हती. पानवाल्या अण्णा बरोबर मस्त गप्पा रंगात आल्या होत्या. बाजूलाच गुज्जू टोळके होतेच. तितक्यात मोबाईल वर “लाजून हासणे अन् हसून ते पहाणे” हे गाणं जोरजोरात वाजवत कुणीतरी माझ्या बाजूला येऊन उभा राहिला. या अश्या वेळी हे गाणे, ते देखील मराठी मोबाईलच्या स्पीकर वर ऐकणारा हा रसिक माणूस कोण हे बघण्यासाठी त्याच्या कडे एक कटाक्ष टाकला. बरयाच यूपी बिहार मधील भैय्यांना त्यांची भोजपुरी गाणी मोठ्या मोठ्यानं वाजवत जाताना बघितलंय. पण त्यांचा हा शौक मराठी माणसाकडे पण आलाय हे बघून आश्चर्य वाटलं, त्याचं ते एकंदरीत ध्यान बघू हसूच आलं. कानात इयरफोनची बोंडे घुसवलेली असून सुद्धा हा माणूस स्पीकर वर गाणी का ऐकतोय हा मला पडलेला प्रश्न त्याने अचूक टिपला. हळूच हसत मला म्हणाला “इअरफोन ची वायर आत्ताच तुटली … म्हणून स्पीकर वर ऐकत होतो … आणि अण्णाच्या गडबडीत बोंड कानातून काढायची राहिली” मी पण फक्त हसलो.

तोंडात असलेल्या पानाची एक लाल भडक पिंक टाकून त्याने अण्णाला अजून एक पण बनवायची ऑर्डर दिली. एकी कडे अण्णाची खेचता खेचता मधूनच तो गुजराथी टोळक्याकडे बघून कुणाला तरी गांडाभाई म्हणाला तर कुणाची तरी केम छो म्हणून आदबीने चौकशी केली. त्या कळपातील त्याचे गुज्जू मित्र पण म्हणाले “काय रे भटा …. कुठे होता इतके दिस? कुठे झाऊन आला की काय?” अशी सगळी टवाळकी चालू होती. हा एकटा त्या सगळ्यांना आणि त्यांच्या आवाजाला पुरून उरत होता. हा मस्त अवलिया आसामी कोण, कुठला हे काहीच कळलं नाही पण बहुतेक या नाक्यावर मला मित्र मिळाला होता.

माझं येणं चालूच होतं पण नंतर हा इसम काही परत दिसला नाही. अण्णा कडे एक दोन वेळा सहजच चौकशी केली. अण्णा आपल्या टिपिकल मेंग्लोरीयन हेल काढून म्हणाला “वो? मोऱ्या? पता नई … अकेला है कहा जाता है बोलके नाही जाता. वैसे वो मोऱ्या एक नंबर का सटकेला है. घर में कोई नाही इसलिये भटकता रेहेता है. उसका कोई भरोसा नाही. कभीभी आता है और कभीभी जाता है. हमेशा बोलके जाता है लेकिन ये टाईम कुच बोला नई.” मी उगाच त्याला उकसवत होतो “क्या करता क्या है” “कुच नाही …. खुदाका बिजनेस है … मशीन और इलेक्ट्रिक का काम करता है. आदमी सिधा है तो अच्छा है. इन गुजराथी मारवाडी से तो सौ गुना अच्छा है. एक पैसे का उधारी नाही राखता है.” अण्णा पानाला चुना फासावा तशी माहिती पुरवत होता. इतक्यात दुसरं गिऱ्हाईक आलं आणि माझी सुटका झाली. थोडक्यात काय तर या ब्रह्मसमंधाचा पिंपळ फिक्स नसल्याने याचे बुड एकाच बुंध्यावर सापडणे कर्म कठीण. त्यामुळे पुढील भेटीसाठी वाट पहावी लागणार.

माझा रोजचा नेम तसाच अविरत चालू होता. पण ही वल्ली काही भेटत नव्हती. अण्णाला पण एक दोन वेळा विचारून बघितलं. अण्णा फणकारतच “नही” म्हणाला आणि तोंडातल्या तोंडात काहीतरी बडबडत होता. कदाचित कधीही उधारी न ठेवणाऱ्या मोऱ्या ने या वेळेस पैसे दिले नसावेत. इतक्यात समोरून ही स्वारी कुणाच्या तरी खांद्यावर हात टाकून डुलत डुलत येत होती. त्याच्या बरोबर असलेली व्यक्ती बहुतेक माझ्या ओळखीची होती. हो, शाम्याच तो, माझ्या असंख्य नाक्यांवरील असंख्य मित्रांपैकी एक. शाम्याला गाणी बजावण्याची भारी हौस …. बरीच वाद्ये पण वाजवता येत होती त्याला …. मोठा हरहुन्नरी कलाकार. मला तिथे बघून तो आश्चर्य चकितच झाला. मग इकडतिकडच्या गप्पा झाल्यावर शाम्या म्हणाला “थांब तुझी ओळख करून देतो … तुझ्या उपयोगाचा माणूस आहे …. सॉलिड कलेक्शन आहे याच्याकडे जुन्या गाण्यांचं.” असं म्हणून अण्णाला चिकटलेल्या मोऱ्याला शाम्याने हाक मारली. “थांब रे जरा … चायला या अण्णाला जरा बघतो … साला पहिल्यांदा १० रुपये द्यायचे राहून गेले तर गांडू जाम नाटकं करतोय” अण्णाशी मांडवली करून मोऱ्या आमच्या जवळ आला.

शाम्या: “हा माझा खास मित्र मोऱ्या …. मोऱ्या बापट. आपल्याला संगीताची आवड याच्यामुळेच लागली … अगदी लहानपणा पासूनची मैत्री. आणि मोऱ्या हा आनंद …. माझा नाक्यावरचा मित्र.”

एखाद्या आपल्यापेक्षा मोठ्या व्यक्तीला पहिल्यांदा भेटल्यावर निदान दोन्ही हात जोडून नमस्कार करण्याचे आपले जुने संस्कार आहेत. या जुन्या संस्कारांच्या झोळीतील काही संस्कार अजून तरी माझ्यात शिल्लक असल्याने मी रीतसर नमस्कार केला. ते बघून हस्तांदोलनासाठी पुढे केलेला हात तसाच मागे नेत मोऱ्याने पण नमस्कार केला. शाम्या कडे एक जळजळीत कटाक्ष टाकत म्हणाला “मी मोरेश्वर चिंतामणी बापट. वय वर्ष ४५, एकटाच असतो … बायको ४ वर्षांपूर्वी वारली …. धंद्यानिमित्त सगळी कडे फिरत असतो. डोंबिवलीत असलो तर रात्री ११ नंतर हमखास या नाक्यावर पडीक” खरं तर इतक्या विस्तृत ओळख परेडची अपेक्षा पण नव्हती. पण याच बाबतीत मोऱ्या कदाचित वेगळा वाटला…. पाण्याच्या झऱ्या सारखा ओघवता. आता मोऱ्या ची स्वारी शाम्याकडे वळली. “काय रे भि.चो. …. ओळख तरी निट करून दे. चायला मोऱ्या काय मोऱ्या. पहिल्यांदाच भेटतोय ना? समोरच्या अनोळखी माणसाला काय वाटेल?” शाम्या अजून चावायला लागला … “साल्या उद्या हा तुला मोऱ्याच म्हणणार ना? तुझा बाप पण तुला मोरेश्वर या नावाने ओळखत नसेल.” या वर मोऱ्याने त्याच्याकडे दुर्लक्ष करून मला म्हणाला “या शाम्या सारखे जवळचे आणि अडाणचोट मित्र मला मोऱ्या म्हणतात … काही जण मोची पण म्हणतात”. मी म्हटलं “मोची??” त्यावर मोऱ्या म्हणाला “अरे मी इतकी विस्तृत माहिती दिली तरी तुला कळलं नाही. मोची म्हणजे मोरेश्वर चा ‘मो’ आणि चिंतामणी चा ‘चि’ … म्हणून मोची”. असा खुलासा करून मोऱ्या पोट गदगदे पर्यंत हसला. शाम्यामुळे का होईना या मोऱ्याची आणि माझी तोंड ओळख झाली होती.

(क्रमशः)

कथाविनोदराहणीमौजमजारेखाटनप्रकटनविचारलेखप्रतिभाविरंगुळा

प्रतिक्रिया

मुक्त विहारि's picture

14 Aug 2012 - 12:25 pm | मुक्त विहारि

झक्कास...

स्मिता शितूत's picture

14 Aug 2012 - 12:58 pm | स्मिता शितूत

खुप छान......

किसन शिंदे's picture

14 Aug 2012 - 1:50 pm | किसन शिंदे

मस्तच!

तात्यांची शैली आठवली.

आनंद भातखंडे's picture

14 Aug 2012 - 6:09 pm | आनंद भातखंडे

तात्या म्हणजे कोण ब्वा? विसोबा???? अभ्यंकर साहेब??
अरे तात्या .... फोकलीच्या आहेस कुठे?? किसन दादा तुमची आठवण काढत आहेत. उचकी लागली असेल बघ तुला. ;)

अंदु डोंबिवलीकर ;)

आनंद भातखंडे's picture

14 Aug 2012 - 6:12 pm | आनंद भातखंडे

तात्या अभ्यंकर उर्फ विसोबा खेचर ... आमचे उत्तम मित्र .... वंदनीय आणि आम्हास गुरुस्थानी आहेत. उपमर्द झाला असेल तर आपल्या भारदस्त तनाने आणि मनाने क्षमा करा.

श्रावण मोडक's picture

14 Aug 2012 - 7:45 pm | श्रावण मोडक

ते क्षमाशील आहेत, तेव्हा काळजी नको. :-)

पक पक पक's picture

14 Aug 2012 - 1:51 pm | पक पक पक

'माण्देशी माणस 'ची आठ्वण झाली.छान व्यक्ती चित्र... :)

५० फक्त's picture

14 Aug 2012 - 2:05 pm | ५० फक्त

मस्त सुरुवात... धन्यवाद.

पुष्करिणी's picture

14 Aug 2012 - 2:15 pm | पुष्करिणी

मस्त, वाचतेय..पुढील भाग लौकर येउदेत

मी_आहे_ना's picture

14 Aug 2012 - 2:30 pm | मी_आहे_ना

वाचतोय, लवकर येऊद्या पुढील भाग.

sagarpdy's picture

14 Aug 2012 - 5:01 pm | sagarpdy

पु. भा. प्र.

बिपिन कार्यकर्ते's picture

14 Aug 2012 - 5:13 pm | बिपिन कार्यकर्ते

अपेक्षा निर्माण झाली आहे.

श्रावण मोडक's picture

14 Aug 2012 - 7:45 pm | श्रावण मोडक

सहमत!

पिवळा डांबिस's picture

14 Aug 2012 - 11:05 pm | पिवळा डांबिस

बिका आणि श्रामोंशी सहमत.
व्यक्तिचित्र चांगलं उतरतंय, अजून येऊ द्या...

बाकी त्या क्रमशः: बद्दल हार्दिक अभिनंदन!!!!!
;)

नंदन's picture

16 Aug 2012 - 9:39 am | नंदन

बिका आणि श्रामोंशी सहमत.
व्यक्तिचित्र चांगलं उतरतंय, अजून येऊ द्या...
बाकी त्या क्रमशः: बद्दल हार्दिक अभिनंदन!!!!!

तंतोतंत!

मदनबाण's picture

14 Aug 2012 - 6:58 pm | मदनबाण

वाचतोय !

मन१'s picture

14 Aug 2012 - 7:00 pm | मन१

वाचतोय.

जाई.'s picture

14 Aug 2012 - 7:04 pm | जाई.

वाचत आहे

पैसा's picture

14 Aug 2012 - 7:31 pm | पैसा

पुढचा भाग लवकर येऊ द्या!

आनंदा, पुढचा भाग कुठे आहे?

- (मोरया मोरया म्हणायची घाई झालेला) सोकाजी

संजय क्षीरसागर's picture

14 Aug 2012 - 10:59 pm | संजय क्षीरसागर

बजाते रहो, मजा आ गया. पुढचा भाग लगेच टाका.

(मोर्‍या (moRya) असं टाइप करा)

मस्त!
काहीतरी ताजं आणि छान वाचायला मिळालं!

सख्या's picture

15 Aug 2012 - 9:15 am | सख्या

मस्त , पुढचा भाग लवकर येऊ द्या!

शैलेन्द्र's picture

15 Aug 2012 - 1:03 pm | शैलेन्द्र

सुंदर.. वाचत आहे, पुढचे येवुद्या..

टुकुल's picture

15 Aug 2012 - 11:55 pm | टुकुल

एकदम सुंदर सुरुवात, आता पुढच्या भागाला जास्त वेळ घेवु नका (विनंती)

--टुकुल

विकाल's picture

17 Aug 2012 - 11:44 am | विकाल

झ का स..!!