पूर्वग्रहासंबंधीत विस्कळीत विचार

अच्छा अच्छा . मला वाटले की पूर्वग्रह नावाचा कुणी नवीन ग्रह निघून आमचे काम वाढले की काय ? :)
कृ.प्र. ह.घे. बाकी लेखातील विचार आवडले हे वेगळे सांगायला नको

अमोल केळकर

शुचि शी अगदी सहमत आहे! रोज 'जज' करणे टाळता येणार नाही. म्हणजे, निदान मला तरी असे नाहीच करता येणार. बरेचदा प्रयत्न करुन पाहिला, पण जमलेच नाही. शेवटी सुरुच ठेवले.. 'जज' करणे.. ;)

ढोबळमानाने पटले. पण बारीकात गेल्यास टिकत नाही. एक टिप्पणी करावीशी वाटते.

शून्यातून ग्रह आधी उभे राहतात का ते अनुभवातून डेव्हलप होतात हे नीट पहावे लागेल.

पूर्वग्रह : "क" हा उर्मट वाटतो.... (मनात : कारण मागच्या दोन्ही वेळी तो तसा वागला...किंवा अशा कपाळावर आठ्या घेतलेली लोकं नेहमीच उर्मट निघतात्..इ.इ.इ. दहा पॉईंट्स..)

व्यक्तीविषयी जे अनुभव येतात त्याला पूर्वग्रह जास्त प्रमाणात म्हटलं जातं आणि इतर अनुभवांना मात्र अनुभवच म्हटलं जातं.

"व्यक्ती" नसलेल्या एन्टिटीजविषयी असलेल्या ग्रहांना अनुभवसिद्ध ज्ञान म्हणण्याची प्रथा आहे..

उदा. आगीत हात घातला की चटका बसतो असा माझा आगीविषयी पूर्वग्रह आहे हे बरोबर वाटत नाही. (खरं तर ती आग वेगळी होती. ही वेगळी आहे.. इथे स्वच्छ मनाने नव्याने हात घालून अनुभव घेतल्याशिवाय पूर्वग्रहदूषित होऊ नये.)

इथे मात्र अनुभवाचे बोल, पुढच्यास ठेच वगैरे गोष्टी येतात.

आपण ज्याला "पूर्वग्रह" म्हणतो आणि त्याचा प्रादुर्भाव रोगाप्रमाणे होत आहे असे समजून "दूषित" हे विशेषण वापरतो, त्यालाच अनुभव म्हटले की समीकरण बदलते.

अनुभवातून शिकणे ही मनुष्यच नव्हे तर सर्वच प्राण्यांची एक मोठी जमेची बाजू आपण समजतो आणि तेच जिवंत राहण्याचे महत्वाचे हत्यारही आहे. जिवंत म्हणजे स्वतःही आणि स्वतःची स्पेसीजही.

जर पूर्वग्रहातून... , सॉरी, पुर्वानुभवातून, काही लक्षात ठेवायचे / धडा घ्यायचा/ शिकायचे नसेल तर हे मूळ अनुभवाने जगण्याच्या कन्सेप्टशी विसंगत नाही का?

मिपाला प्रगल्भ करायचा हा कुटील डाव शुचिकाकुंनी मांडलाय असा माझा ग्रह झाला आहे, तर मी त्याचा अप्रगल्भ निषेध करतो. ;-)

तसेच आता पश्चीमग्रहासंबंधीपण लीहता येइल काय ? नंतर ऊत्तर व दक्षीण पण येऊद्यात.

ढोबळ मानाने साम्गायचे तर पूर्वग्रह हे बर्‍याचदा समोरील व्यक्तीची बॉडीलँग्वेज आणि आपला कम्फर्ट झोन यावर अवलंबून असतात. शहरातील व्यक्तींचा कंफर्ट झोन एरीया थोडा कमी असतो. खेड्यातील व्यक्तीचा त्यामानाने अधीक असतो.
( कम्फर्ट झोन =आपल्याला एखादी अनोळखी व्यक्ती आपल्या किती अंतरापर्यन्त जवळ आलेली खुपत नाही ही मर्यादा)
काही वेळा आपल्या वर जाणतेअजाणतेपणी झालेली संस्कार हे देखील त्याला कारणीभूत असतात. उदा: बिडी पिणारी व्यक्ती /दारूचा पिल्याचा वास येत असलेली व्यक्ती हे आपल्याला विश्वासपात्र नसतील असे उगाचच वाटते.
दाढी ठेवणार्‍या व्यक्ती रागीट असतात. सुंदर स्त्रीया मठ्ठ असतात. दिल्लीतले लोक लबाड असतात इत्यादी.
अर्थात कोणालाही जज केल्याशिवाय आपले व्यवहार होणारच नाहीत.
जज करण्यासाठी त्यासाठी पूर्वग्रह हे मदत करत असतात. ( परदेशात आपली मातृभाषा बोलणारी अधीक व्यक्ती विश्वासार्ह वाटते ) त्यामुळे निर्णय घेण्याची प्रक्रीया लवकर होते.
कदाचित यामुळे अन्याय होत असेलही. ( आयसीसी बोर्डाने पॉन्टिंग हा गोरा असल्याने फक्त सामन्याची अर्धी फी कापून घेणे इतकीच शिक्षा दिली. त्याजागी एखादा अशियाई खेळाडू असता तर त्याला काही सामन्यांची बंदी घातली असती.)
पण या गोष्ती होत रहातात.
पूर्चग्रह संपूर्ण नाहीसे करणे शक्य नाही.
पुर्वग्रह वाईटच असतात असे नाही. ते चांगले देखील असू शकतात. ते नेहमी इतरांबद्दलच असतील असेही नाही ते स्वतःबद्दल देखील असू शकतात. उदा: मुले एखादे काम सहज करू शकतात. / ही गाडी गाडी चालवता येईलच . अशा चांगल्या पूर्वग्रहांमुळे एखाद्या कामाबद्दलचा आत्मविश्वास वाढवण्यास मदतच होते

ढोबळ मानाने साम्गायचे तर पूर्वग्रह हे बर्‍याचदा समोरील व्यक्तीची बॉडीलँग्वेज आणि आपला कम्फर्ट झोन यावर अवलंबून असतात. शहरातील व्यक्तींचा कंफर्ट झोन एरीया थोडा कमी असतो. खेड्यातील व्यक्तीचा त्यामानाने अधीक असतो.
( कम्फर्ट झोन =आपल्याला एखादी अनोळखी व्यक्ती आपल्या किती अंतरापर्यन्त जवळ आलेली खुपत नाही ही मर्यादा)
काही वेळा आपल्या वर जाणतेअजाणतेपणी झालेली संस्कार हे देखील त्याला कारणीभूत असतात. उदा: बिडी पिणारी व्यक्ती /दारूचा पिल्याचा वास येत असलेली व्यक्ती हे आपल्याला विश्वासपात्र नसतील असे उगाचच वाटते.
दाढी ठेवणार्‍या व्यक्ती रागीट असतात. सुंदर स्त्रीया मठ्ठ असतात. दिल्लीतले लोक लबाड असतात इत्यादी.
अर्थात कोणालाही जज केल्याशिवाय आपले व्यवहार होणारच नाहीत.
जज करण्यासाठी त्यासाठी पूर्वग्रह हे मदत करत असतात. ( परदेशात आपली मातृभाषा बोलणारी अधीक व्यक्ती विश्वासार्ह वाटते ) त्यामुळे निर्णय घेण्याची प्रक्रीया लवकर होते.
कदाचित यामुळे अन्याय होत असेलही. ( आयसीसी बोर्डाने पॉन्टिंग हा गोरा असल्याने फक्त सामन्याची अर्धी फी कापून घेणे इतकीच शिक्षा दिली. त्याजागी एखादा अशियाई खेळाडू असता तर त्याला काही सामन्यांची बंदी घातली असती.)
पण या गोष्ती होत रहातात.
पूर्चग्रह संपूर्ण नाहीसे करणे शक्य नाही.
पुर्वग्रह वाईटच असतात असे नाही. ते चांगले देखील असू शकतात. ते नेहमी इतरांबद्दलच असतील असेही नाही ते स्वतःबद्दल देखील असू शकतात. उदा: मुले एखादे काम सहज करू शकतात. / ही गाडी गाडी चालवता येईलच . अशा चांगल्या पूर्वग्रहांमुळे एखाद्या कामाबद्दलचा आत्मविश्वास वाढवण्यास मदतच होते

ढोबळ मानाने साम्गायचे तर पूर्वग्रह हे बर्‍याचदा समोरील व्यक्तीची बॉडीलँग्वेज आणि आपला कम्फर्ट झोन यावर अवलंबून असतात. शहरातील व्यक्तींचा कंफर्ट झोन एरीया थोडा कमी असतो. खेड्यातील व्यक्तीचा त्यामानाने अधीक असतो.
( कम्फर्ट झोन =आपल्याला एखादी अनोळखी व्यक्ती आपल्या किती अंतरापर्यन्त जवळ आलेली खुपत नाही ही मर्यादा)
काही वेळा आपल्या वर जाणतेअजाणतेपणी झालेली संस्कार हे देखील त्याला कारणीभूत असतात. उदा: बिडी पिणारी व्यक्ती /दारूचा पिल्याचा वास येत असलेली व्यक्ती हे आपल्याला विश्वासपात्र नसतील असे उगाचच वाटते.
दाढी ठेवणार्‍या व्यक्ती रागीट असतात. सुंदर स्त्रीया मठ्ठ असतात. दिल्लीतले लोक लबाड असतात इत्यादी.
अर्थात कोणालाही जज केल्याशिवाय आपले व्यवहार होणारच नाहीत.
जज करण्यासाठी त्यासाठी पूर्वग्रह हे मदत करत असतात. ( परदेशात आपली मातृभाषा बोलणारी अधीक व्यक्ती विश्वासार्ह वाटते ) त्यामुळे निर्णय घेण्याची प्रक्रीया लवकर होते.
कदाचित यामुळे अन्याय होत असेलही. ( आयसीसी बोर्डाने पॉन्टिंग हा गोरा असल्याने फक्त सामन्याची अर्धी फी कापून घेणे इतकीच शिक्षा दिली. त्याजागी एखादा अशियाई खेळाडू असता तर त्याला काही सामन्यांची बंदी घातली असती.)
पण या गोष्ती होत रहातात.
पूर्चग्रह संपूर्ण नाहीसे करणे शक्य नाही.
पुर्वग्रह वाईटच असतात असे नाही. ते चांगले देखील असू शकतात. ते नेहमी इतरांबद्दलच असतील असेही नाही ते स्वतःबद्दल देखील असू शकतात. उदा: मुले एखादे काम सहज करू शकतात. / ही गाडी गाडी चालवता येईलच . अशा चांगल्या पूर्वग्रहांमुळे एखाद्या कामाबद्दलचा आत्मविश्वास वाढवण्यास मदतच होते

आपल्याविषयी लोकांचे पुर्वग्रह काय असतील असा मजेदार विचार मनात येतो.
आम्ही ब ८ मधे मोडतो. त्याचा त्रास पण होतो चालायचच

विचार करायला लावणारा लेख . मी शुचिताईंशी सहमत आहे. मी सुध्दा 'अ' पर्यायच निवडला असता. कारण आजपर्यंतच्या अनुभवावरुन ९९% लोकांच्या बाबतीतला माझा पूर्वग्रह (प्रत्यक्ष भेटीनंतरच) हा खरा ठरला आहे.
बाकी फोनवरच्या बोलण्यावरुन वा लेखन वाचून ठरवणे कठीण आहे.

रोजच्या जीवनात हे "जज" करणे टाळता येत नाही = ग्रह करून घेणे, तदनुसार वागणे टाळू शकत नाही = अन्याय टाळू शकत नाही.

हे पटले नाही. तिहार तुरुंगात किरण बेदीने कैद्यांसाठी केलेल्या कामाबद्दल लेखिकेचे काय विचार आहेत?

जाणण्यास उत्सुक....

लेखातील मते पटली .
आता आभासी जगाचा एक पर्याय असल्याने त्या जगतातील पूर्वग्रह ह्या विषयावर वाचायला आवडेल ..