गंडलेल्या फिटनेसची कहाणी

मस्त लिवलंय

पटतय.

मी सुद्धा ह्याच सगळ्यातुन गेलेलो. साधारण तीशीपर्यंत व्यवस्थीत चाललं होतं. पण नंतर कदा मित्रांमध्ये एकाला हायपरटेन्शनच्या गोळ्या, काहिंना पाठदुखी, ताण वगैरे वगैरे गोळ्या दिसायला लागल्या.

आमचंही बीपी हायर साईडला झुकत चाललं होत, वजनही वाढलं होत.

अन अश्याचवेळी अचानक खाडकन डोळे उघडल्यासारखे झाले अन व्यायाम अन सोबतच जीम वगैरे सुरु झाले. अर्थातच ३० वर्षांची व्यायाम नसलेली बॉडी पटकन नीट व्हायची नाही, पण आताशा रुळावर येतेय. बर्यापैकी.

अन आतातर जीम सोडायच्च नाहिच हे ठरवुन टाकलंय.

शरीर, आरोग्य ही एकमेव शाश्वत संपत्ती आपल्याकडे आहे. आता तिला गोळीसारखं मानून झाडून द्यायचं आयुष्यावर आदळण्यासाठी की बंदुकीसारखं मानून आपली पकड तिच्यावर मजबूत ठेवायची, जेणेकरून येणार्‍या अडचणींचा वेध घेता येईल, हा आपापला निर्णय आहे.

+७

+७ यासाठी की ते पिळलेल्या दंडासारखे दिसतात!

अता मात्र चाललेच पाहिजे प्रत्यक्षात.

छान लिहिलंय. नेमकं आणि मुद्देसुद.

+१ नेमक लिहिलय!

सहमत ....
हल्ली व्यायामाचा संबंध फक्त वजन कमी कारण्याची जोडतात तेंव्हा खरंच वाईट वाटते..

मस्त लिहिलंय.
त्यामुळेच वजन अगदी नियंत्रणात असूनदेखील मी लहानपणापासूनच नियमित व्यायाम करत आलोय.
त्यात बरेच फायदे असतात...जे दिसत नाही पण जाणवतात मात्र नक्की.

छान लिहीलंयत. कोणाचा नाही चालू राहिला तरी आपल्या हेल्थ फ्रीकांचा व्यायाम उत्तरोत्तर चालू राहो हीच प्रार्थना. ;)

भारी लिहिलंय वेल्ला भटा .. व्यायामाची धर -सोड वृत्ती अतिशय घटक आहे (तुला पण लागू आहे हं :) )

योग्य व्यायाम + योग्य आहार + योग्य राहणीमान हि निरोगी आयुष्याची खरी गुरु-किल्ली आहे :)

उत्तम लेख. व्यायाम म्हणजे काय हे जर नीट लक्षात घेतले, तर त्यासाठी सुरुवात म्हणून अनेक गोष्टी करता येण्यासारख्या आहेत.

व्यायाम म्हणजे जाणीवपूर्वक केली जाणारी अशी शारीरिक हालचाल (वा हालचाली) जिच्यातून रोजचे प्रापंचिक व्यवहार करताना जेवढा ताण स्नायुंवर/शरीरावर पडत असतो, त्यापेक्षा थोडा जास्त ताण मुद्दाम देण्यातून (नवीन, जास्त कठीण आव्हान निर्माण करण्यातून) विविध शरीरावयवांची शक्ती/क्षमता वाढीस लागून चयापचय (अन्न आणि पेयपदार्थांचे उर्जेत रूपांतर होणे) जास्त परिणामकारकरित्या घडून येते. जास्तीची ऊर्जा मिळत राहण्याने शरीरात नवीन पेशी तयार होणे आणि विषारी घटकांचे नियंत्रण यांना हातभार लागून संपूर्ण जीवनावर त्याचे शुभ परिणाम दिसून येतात.

उदाहरणार्थ, सोफ्यावर आरामात बसणे हा व्यायाम नाही, पण पाठ सरळ ठेऊन ताठ बसण्यात व्यायाम घडून येत असतो. सामान्य श्वासोच्छ्वास हा व्यायाम नाही परंतु साधे दीर्घ श्वसन किंवा कपालभाति इत्यादी नियंत्रित श्वसन हा व्यायाम होय. (याच न्यायाने 'जप' हा मानसिक व्यायाम होय, असे म्हणता येईल) वॉशिंग मशीन इत्यादी साधने घरात असूनही मुद्दाम हाताने कपडे धुताना वाकणे, कपडे पिळणे, झटकणे, हात उंच करून वाळत टाकणे, यातून व्यायाम होऊ शकतो. लिफ्ट ऐवजी जिने चढणे हा उत्तम व्यायाम आहे. ऑफिसमधे बसल्या बसल्या पाय सरळ करणे/गुडघ्यातून वाकवणे, तळपाय चक्राकार फिरवणे, मान फिरवणे, खांदे फिरवणे-पुढे मागे करणे, पोट आत-बाहेर करणे, दूर अंतरावरील वस्तुंवर डोळे फोकस करणे, हाता-पायांच्या बोटांची उघडझाप करणे, मनगटे वळवणे, पाठ मागे-पुढे, डावी-उजवीकडे झुकवणे, वाकून बुटांचे बंद बांधणे, अश्या हालचालीतून व्यायाम केला जाऊ शकतो. एवढे केले तरी खूप चांगले परिणाम दिसून येतात. हे सर्व "जाणीवपूर्वक" करणे हा भाग महत्वाचा आहे.
घरी असताना बसून राहण्याऐवजी सर्व स्नायु आणि सांधे यांची काहीतरी हालचाल करत रहाणे हे तर प्रत्येकाला करता येण्यासारखे आहे. हे सुरू केले की आपोआपच शरीरात चपलता निर्माण होऊन वेळेच्या उपलब्धतेप्रप्रमाणे अन्य व्यायाम करण्यास उत्साह वाटेल.

मी मागे 'शरीरशुद्धी, सपाट पोट, योग्य वजन आणि संपूर्ण आरोग्य मी कसे मिळवले ?' या लेखात लिहील्यप्रंमाणे जास्तीचे वजन, सुटलेले पोट, मूळव्याध, फिस्टुला यातून मुक्ती मिळवली, त्यानंतर हलका व्यायाम, सायकलिंग तसेच दिवसातून एकदा तरी ताजे जूस, स्मूदी इ. पीणे चालू ठेवले आहे, ब्रेड वगैरे मैद्याचे पदार्थ वर्ज्य, गव्हाच्या पोळी ऐवजी भाकरी, थालीपीठ..इ.मुळे वजन आणि सर्व काही ठीक आहे.

स्वतःपुरते बोलायचे झाले तर, जेव्हा मी काही वर्षांपूर्वी सुरुवात केली तेव्हा सर्वात मोठा अडथळा "आळस" हाच होता - जसे रविवारी पहाटे थंडीत पळायला उठणे (म्हणजे अक्षरशः उबदार पांघरूणातून बाहेर येणे) हीच एक प्रचंड मोठी अचिव्ह्मेंट होती - स्वतःच्या मनाशी केलेला लढाच म्हणाना. आळसाशी, अजूनही प्रत्येक वेळा व्यायाम करायच्या आधी सामना करायला लागतोच पण हल्ली तो सामना लुटुपुटीचा असतो. शिवाय, मी वर्कआउट कधीतरी (म्हणजे वर्षातून एखाद-दोन वेळा) चक्क बुडवतो पण आताशा मला चांगलंच ठावुक असते की त्या दांड्या मारण्याने माझा व्यायाम थांबणार नाहीच - उलट एखादी सुट्टी घेतल्यावर पुढच्या वेळेस दुप्प्ट जोमाने व्यायाम होईल.
लेखात सांगितल्या प्रमाणे व्यायामाला सुरुवात करण्यासाठी "ट्रिगर" काहीही असो पण तो व्यायाम कायम चालू ठेवण्यासाठी सातत्य, पुरेसे आव्हान (progressive overload) आणि (वैविध्यातून आलेली) शरीराची सर्वांगीण प्रगती ही त्रिसूत्री अत्यंत महत्वाची आहे.

अर्थात ह्या दृष्टीकोनात बदल होण्यासाठी मला एखादे वर्ष लागले. आणि त्या सुरुवातीच्या वर्षात ३ मुख्य गोष्टी मला अतिशय उपयोगी पडल्या - त्या चढत्या क्रमाने खाली देतो आहे. कदाचित इतरांना त्याचा फायदा होईल
१. एखादे लक्ष ठेवा - हे लक्ष कसे असावे तर
अ. लक्षपूर्तीसाठी ठरवलेली तारीख, वार आणि वेळ असावी.
ब. लक्ष साधण्यायोग्य असावे - म्हणजे आयुष्यात कधी १ मैल सलग चालायची सवय नसताना, पुढच्या २ महिन्यात मॅरॅथॉन धावीन असे ठरवणे म्हणजे वेडेपणा आहे कारण अशाने लक्ष तर साधणार नाहीच पण वर निराशा पोटी येईल
क. लक्ष पुरेसे आव्हानात्मक असावे - म्हणजे तुम्हाला ते साधायला जाणीवपूर्वक आणि सलग कष्ट करावे लागतील.
उदा तुमच्या शहरातील जवळच्या ५ किमी/१०-किमी/हाफ मॅरेथॉन इ. शर्यतीसाठी नोंदणी करणे हे उत्तम लक्ष होय.

२. लक्षपूर्ती साठी एक वेळापत्रक बनवा (आणि ते आवर्जून पाळा). त्याहून मह्त्वाचे म्हणजे या वेळापत्रकाची आखणी स्वतःच्या/कुटुंबाच्या दैनंदिन जबाददार्‍यांचा विचार करूनच करा ज्याने व्यायामच्या वेळांमधे पुरेश्या पर्यायी वेळांचा अंतर्भाव असेल (flexibility in schedule) म्हणजे काही कारणामुळे एखाद्या दिवशी व्यायाम जमला नाही तर त्या खाड्याची परिणीती पूर्ण वेळापत्रक बारगळण्यात होणार नाही - काय आहे, की मला असं जाणवलं की सुरुवातीच्या दिवसांतला उत्साह ओसरला की व्यायामात खंड पडायाला फुसुकले कारणसुध्दा पुरते. विचार पूर्वक केलेले वेळापत्रक (आणि रग्गड इच्छा शक्ती) तेव्हा मदतीला येते.

३. उत्साहाच्या भरात (आरंभशूर) लक्षपूर्तीसाठी सुरू केलेला व्यायाम पुढे जिवन शैली म्हणून स्विकारा !!

असो.

व्यायाम कायम ठेवण्याबद्दल माझं मत वरती मांडलेच आहे. पण आयुष्यात मोठेपणी व्यायाम गंडायला शालेय जीवनात असलेला अभ्यास/शिकवण्यांवर भर - आणि पर्यायाने मैदानी खेळांवरून उडालेला सर्वसामान्य मध्यमवर्गीय पालकांचा फोकस बर्‍याच अंशी कारणीभूत आहे असं मला वाटतं. अर्थात त्यामागे - "खो-खो खेळून/मंल्लखांब करून तू मोठेपणी पोट भरु शकणार नाहीस त्यामुळे तू खेळायला जायच्या ऐवजी क्लासला जा आणि इंजिनअर/डॉक्टर हो" हा विचार असतोच.
< हिरवा मोड ऑन>
पाश्च्यात्य देशांमधे कॉलेजीय शिक्षणाशी व्यावसायिक खेलजगताची घट्ट जोडलेली नाळ बर्‍यांच अंशी तेथील पालंकाना त्यांच्या मुलांना व्यायाम्/खेळांमधे प्राविण्य मिळवण्यासाठी मैदानात ढकलण्यासाठी भाग पाडते. त्यातून व्यायामाची आवड लागू शकते (शकते!!) पाशाच्यात्त देशात असलेला "लाईफ स्टाईल डिसिजेस" चा धुमाकूळ वरील विधानातील विरोधाभास दाखवतो पण तो मुद्दा इथे अप्रस्तूत आहे त्यामुळे नम्र पणे फाट्यावर मारण्यात आला आहे ;-))

लेख आवडला.. छान लिहिलंय.

मस्त लिहिलंय ...

डोळे उघडवणारा लेख! अगदी नेमका.

आरसा दाखवणारा लेख!
उत्तम लेख. बरेच प्रतिसाद सुद्धा मार्गदर्शक आहेत.

पटण्याशिवाय काही पर्यायच नव्हता. ती चीट डेची गंमत वगळता हे आपलंच लिहिलंय असं वाटत होतं वाचताना.

व्यायामाच्या बाबतीत मी लहानपणापासूनच खूप हौशी आहे. सातवी आठवी ला असल्यापासून सिक्स पॅक माहित असल्यामुळे ते मिळवण्याचे एक स्वप्न मी उराशी बाळगले आणि व्यायाम सुरु केला. दर दोन दिवसांनी मी माझी बॉडी आरशासमोर उभे राहून बघत असे ते आजपर्यंत तेच रुटीन चालू आहे. एवढ्या दिवसांपासून व्यायाम करतोय म्हटल्यावर तुम्हाला वाटत असेल कि मस्त ८ पॅक झाले असतील ...डोंबल माझं ..एवढा व्यायाम करतो पण शरीराला फक्त थोडासा आकार आलाय पॅक बिक काही नाही आलं.
असं म्हणतात कि व्यायामाबरोबर तसा खुराक म्हणजेच डाएट असायला हवं म्हणजे ३०% व्यायाम आणि ७०% डाएट ..इकडे मेस च्या चपात्यांवर कसलं डाएट करतोय मी. त्यामुळे लहानपणापासून आहे असाच आहे नाही म्हणायला १ -२ मित्र बोलतात जरा तब्येत झालीये वाटत आणि घरी आल्यावर आई बोलते वाळत चाललंय गं माझं लेकरू ..असो
जिम बीम च्या नादाला आपण कधी लागलीच नाही. जिम ची बॉडी पावडर खाऊन असते आणि ती जिम सोडल्यावर उतरते पण ह्याच्यावर आमचा विश्वास. त्यामुळे घरच्या घरी जे व्यायाम प्रकार जमतील तेच नित्यनेमाने करतो. आता एवढ्या वर्षाच्या व्यायामाने शरीरात एकवेगळी ऊर्जा निर्माण झाली आणि अंगात खुमखुमी आल्यासारखी वाटते. त्याचीच परिणीती (चोप्रा नव्हे ) म्हणून ट्रेन मध्ये एकाचे नाक तोडले आणि स्वतःचे ओठ फोडून घेतले.
तरीपण मला आजही हेच वाटते कि व्यायाम करणे हे अति उत्तम च आहे.
एवढे बोलून मी माझे लिखाण संपवतो.
जय हिंद जय महाराष्ट्र

समर्थांच्या मूर्खाम्च्या लक्षणासारखे सगळी लक्षणे मला लागु पडताहेत असे वाटतेय

हा विचार योग्यच.
पण वजन धोकादायक पातळीवर असेल आणि कमी करायचे असेल तर डायेटला खरोखर पर्याय नाही.

चौफेर वेध घेणारा वास्तवदर्शी लेख आवडला.
केवळ..

लोकं व्यायाम, आहार, आराम यांची आपापली तर्कहीन त्रिसूत्री मांडताना बघितली की फार उद्विग्न व्हायला होतं.

प्रत्येकाचं शरीर, आचार विचार राहणीमान सगळं वेगळं आणि त्याला काय लागू पडेल हे सांगणं तितकच अवघड. त्यामुळे यात कुणी एक एक्सपर्ट आहे किंवा एकच फॉर्म्युला/तर्क सगळ्यांना चालतो असे नाहीच. त्यामुळे उद्विग्न वगैरे व्हायची गरज नाही. :)

तसेच, निरोगी शरीर मिळवण्याआधी स्थिर आणि निरोगी मन असणे आवश्यक असते असे मला वाटते. चित्त थार्‍यावर असलं की शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी आपोआपच प्रेरणा मिळते.