वरदान

भागो's picture
भागो in जनातलं, मनातलं
29 Aug 2021 - 9:32 am

वरदान

संध्याकाळचे सहा वाजले की माझी पाऊलं अपोआप हॅाटेल सवेराकडे वळतात. आज पण मी समोरचे कागद बाजूला सारून, कपडे करून बाहेर पडलो. माझ्या नेहमीच्या हॅाटेलच्या मध्ये जाऊन चहा पीत बसणे हा माझा आवडीचा टाइम पास होता. ह्या हॅाटेलची रचना मोठी सुरेख आहे. काही टेबल आंत होती तर काही बाहेर मोकळ्यावर. ज्याची जशी आवड त्याप्रमाणे लोक बसत असत. मी नेहमी बाहेर एका ठरलेल्या जागी जाऊन बसतो. ह्या जागेवरून रस्त्यावरची रहदारी अगदी सहज नजरेस पडते. मी येईपर्यंत शेट्टी त्या टेबलावर रिझर्वची पट्टी लाऊन ठेवत असे. माझ्यापासून शेट्टीच्या हॅाटेलचा खास फायदा होत असेल असे नाही. दोन किंवा तीन चहा पिणाऱ्याकडून काय फायदा? (हां, कधी कधी इडली सांबार वा सँडविच देखील ऑर्डर करत असे.) तरीसुध्धा तो माझे टेबल राखून ठेवायची काळजी घेत असे. मी आल्यावर आर्जवाने जवळ येऊन माझ्याशी इकडच्या तिकडच्या गप्पा करून पुन्हा गल्ल्यावर जाऊन बसत असे.
संध्याकाळच्या वेळी हवेत थोडा गारवा असतो, त्या हलक्या गारव्यांत गरम गरम चहाचे घुटके घेण्याची मजा काही निराळीच असते. ह्याच वेळी ह्याच ठिकाणी माझ्या कित्येक कथानायकांनी आणि खलनायकांनी माझ्या मनांत प्रवेश केला होता, कित्येक कथांची बीजे रुजली होती.
आजही मी नेहमीप्रमाणे माझ्या जागेवर जाऊन बसलो. शेट्टीने येऊन थोडे हॅल्लो बिल्लो केलं. वेटर आला आणि त्याने रिझर्वची पाटी काढून टाकली. शेट्टी आज थोडा बोलायच्या मूडमध्ये असावा.
“ आज मी खास तुमच्यासाठी लिंबू चहा बनवणार आहे,” तो हसत हसत बोलला.
“ अरे वा, काही खास?” हा शेट्टी नेहमी काहीतरी पाककलेचे प्रयोग माझ्यावर करत असतो. माझाही त्याला खास आक्षेप असतो असं नाही.
“ काही नाही. तुम्हाला आवडला तर मग मेनू मध्ये टाकून देऊ.” असे बोलून शेट्टी गल्ल्यावर बसायला निघून गेला.
मी माझ्या नवीन कथेचे कथानक मनांत घोळवत होतो. ह्या कथेंत शेवटी एक ट्विस्ट होते .ते मला प्रतीत होत होते पण लेखणीतून साकार होत नव्हते. ह्या इथे मला त्रास द्यायला कोणी येणार नव्हते. त्यामुळे माझ्या कथेचा शेवट मला शांतपणे शोधता येणार होता.
“ मी बसू का इथं? म्हणजे तुमची हरकत नसेल तर हं.” ह्या विनयपूर्वक उच्चारलेल्या शब्दांनी माझी समाधि भंग पावली. “ तुमची जणू काय समाधि लागली होती. मी आपल्याला डिस्टर्ब तर केले नाही ना? “ ती व्यक्ति अनाहूतपणे बोलली.
भल्या माणसा, तू चक्क मला डिस्टर्ब करून वर असे बोलतो आहेस. हे मी अर्थात मनांतल्या मनांत.
“ माफ करा. पण मी आपल्याला ओळखले नाही. आपण कधी भेटलेलो नाही.” मी प्रश्नार्थक चेहऱ्याने त्याच्याकडे पहात विचारलं.
“बरोबरच आहे. आपण कधी भेटलोच नाही तर तुम्ही मला कसे ओळखणार. आधी मी माझी ओळख करून देतो.मी अनिल सदाशिव पळनिटकर. माझे मित्र मला प्रेमाने पळ्या म्हणातात.”
“वा, छान” मी काहीतरी बोलायचे म्हणून बोललो.
“छान? छान काय आहे त्यांत? आईबाबांकडून मला वारसाहक्काने मिळालं ते एवढे एकच. पळनिटकर आडनाव.” तो स्वतःच्या बोलण्यावर खुश होऊन हसायला लागला. “मी आधार बॅंकेत हेड कॅशिअर म्हणून रिटायर झालो. झाली तीन वर्षे.” अनिल सदाशिव पळनिटकरने स्वतःची फुल ओळख करून दिली
” आपल्याला मी इथे ह्यावेळी रोज बघतो. खूप दिवसापासून म्हणत होतो ओळख द्यावी घ्यावी. आज योग आला.“
आता ओघाने आलेच की मी माझी ओळख करून द्यायला पाहिजे. मी नेहमी स्वतःची लेखक म्हणून ओळख करून द्यायचे टाळतो. मी नेहमीचीच युक्ती केली, “ मी कुमार यादव. मी सातव्या गल्लीत रहातो. पाणी प्या. चहा घेणार?” मी पाण्याचा ग्लास पुढे करत वेटरला बोलावलं आणि पाहुण्यांसाठी चहाची ऑर्डर दिली.
“ तुम्हाला वाटेल की हा माणूस किती मजेत आहे. पण आत्ता ,ह्या वेळी मी खूप टेन्शनमध्ये आहे.” तो एकदम सिरिअस होऊन बोलायला लागला. कोणी टेन्शन मध्ये आला की मला अगदी मनापासून वाईट वाटतं. त्याला सांगावासे वाटते की नको रे बाबा तू टेन्शन घेउ नकोस. जगात टेन्शन घेण्यासारखे काहीही नाही. जे होणार आहे ते टळत नाही, जे होणार नाही ते होत नाही. उगीचच आपले ब्लड प्रेशर का वाढवता.
“ माझे ब्लड प्रेशर आत्ता खूप चढले आहे. मी जस्ट डॉक्टर कडून चेक करून आलो. तो पण घाबरला. त्याने सरळ डबल गोळी दिली. आणि लांब चेहरा करून म्हणाला हॉस्पिटलमध्ये अॅडमिशन घ्या. मी थोडा वेळ तिथे बसलो आणि मग सरळ इथे आलो. वाटले होते की इथे थोड मन रमवले की बरं वाटेल. इथे आलो, बघितले तर आपण दिसलात. का कुणास ठाऊक आपल्याशी बोलण्याची तीव्र इच्छा झाली. मला कळतंय की मी तुम्हाला बोअर करतोय.” त्याने आपले डोके हलवले आणि दोन्ही हातांनी गच्च दाबून धरले, “ मला वाटतंय की खरच हॉस्पिटलमध्ये दाखल व्हावे लागणार.“
तो भडा भडा बोलत होता. बोलून बोलून त्याला दम लागला होता.
ह्या अनिल सदाशिव पळनिटकरची केस उलटी दिसत आहे. इतरेजनांचे टेन्शन वाढलं कि ब्लड प्रेशर वाढते तर ह्याचे ब्लड प्रेशर वाढल्यामुळे ह्याला टेन्शन आले होते.
“अहो, तुम्ही एवढी का काळजी करताय. होते अस कधी कधी. हे पाणी प्या. आता तो चहा आणेल तो प्या. एकदम फर्स्ट क्लास वाटेल पहा, “ मी त्याला धीर देत बोललो. त्याने माझ्याकडे आशेने बघत पाण्याचा ग्लास रिकामा केला.
“तुमच्या तोंडांत साखर पडो हो.” माझ्या बोलण्याने त्याला थोडा धीर आला असावा. समोर केलेल्या ग्लासमधून त्याने पाण्याचे दोनचार घोट घेतले. तेवढ्याने त्याच्या चेहऱ्यावर थोडी तुकतुकी आली.
“थॅंक्स, पाणी प्याल्यावर थोडं बर वाटतेय,” तो हसून बोलला. “थोडं म्हणजे काय बरच बरं वाटतंय. हा आपला जोक बर का साष्टांग नमस्कार स्टाईल.”
आता ह्यालाच साष्टांग नमस्कार घालयाची वेळ आली होती. हा एकीकडे म्हणतो आहे की हाय ब्लड प्रेशर आहे आणि मग मला असले विनोद ऐकवतो आहे. काळजी करण्यासारखी गोष्ट आहे. माझ्यासमोर ह्याला फटदिशी काही व्हायला नको. “पळनिटकर, तुम्ही माझे ऐका. तुम्ही आता घरी जा आणि शांत पडून आराम करा. मिसेस बरोबर बसून टीवी बघा. मुलांच्या बरोबर गप्पा मारा. नातवंडांना गोष्टी ऐकवा.----“
“अहो कुठली मिसेस, कुठला मुलगा आणि नातवंडं. मिसेस केव्हांच गेली. मुलगा, सूनबाई, नात सगळे तिकडे अमेरिकेंत.” दूरवर कोठेतरी --- जिकडे पळनिटकराच्या मते अमेरिका असावी तिकडे --- हात करून पळनिटकर पडलेल्या आवाजांत बोलले.
मला थोडे वाईट वाटले. बिचारा मायेसाठी भुकेला असावा.
तेव्हढ्यात वेटरने चहा आणून ठेवला.
“पळनिटकरसाहेब चहा घ्या.” मी चहाचा कप पुढे करत बोललो.
“आता मला बरं वाटतय,” चहाचे घुटके घेत घेत पळनिटकर उद्गारले,” अगदी नार्मल वाटतं आहे. काय चमत्कार आहे पहा. आता अस वाटतेय की आयुष्यांत कधी ब्लड प्रेशरचा त्रासच नव्हता इतक छान वाटतं आहे. मला वाटल तसच झाले. तुमच्याशी पाच मिनिटे बोललो काय आणि ब्लड प्रेशर गायब! चला आपण बागेत जाऊन भेळपुरी आणि आईस्क्रीम खाऊया.” त्यांचा चेहरा लहान मुलासारखा उत्साहाने भरून गेला होता.
“तुम्हाला तो डॉक्टरने डबल डोस दिला ना त्याचा इफेक्ट आहे हा.” मी मला जे वाटले ते सांगितले.
“ त्या गोळीने प्रेशर उतरायला एक फुल दिवस लागतो. मला माहीत आहेत ना ब्लड प्रेशरची नाटके.” पळनिटकराचे अनुभवाचे बोल.
पळनिटकर एकदम उठले आणि जायला निघाले.
“पळनिटकर, अहो चहा तरी पिऊन जा.” इति मी.
“मी आता तडक डॉक्टरकडे जातो आणि एकदा खात्री करून घेतो. सांगतो त्याला कर लेका चेक.” पळनिटकर मोठ्या आत्मविश्वासाने बोलत होते आणि चहा न पिताच तरातरा निघून गेले.
मी आता थरली बोअर झालो होतो. माझ्या अपुऱ्या कथेचा विचार काराण्याचा मूडही गेला होता. तेवढ्यात शेट्टी आला. “कोण होते हे गृहस्थ?” त्यालाही आश्चर्य वाटले असणार.
“ कोणी पळनिटकर नावाचे होते. मलाही जास्त माहिती नाही.” मी उत्तरलो.
“तुम्ही बोअर झालेले दिसता.” शेट्टीने सहानुभूतीच्या सुरांत विचारलं.
“ हो.” एवढेच बोलून मी हॉटेलच्या बाहेर पडलो.
दुसऱ्या दिवशी संध्याकाळी मी नेहमीप्रमाणे हॉटेल सवेरा मध्ये गेलो. चहाचा एक घोट घेतो न घेतो तेवढ्यात पळनिटकर दत्त म्हणून हजार!
“कस काय पळनिटकर, काय म्हणते आहे तुमचे ब्लड प्रेशर आज?” मी त्यांना विचारले.
“गुरु काय सांगू तुम्हाला. काल इथून जो सुटलो तो थेट डॉक्टर कडे. त्याला सागितले कर लेका चेक,” पळनिटकर उत्साहाने सांगू लागले, “त्याने प्रथम उजव्या हातावर चेक केले. त्या फिगर बघून त्याला विश्वासच बसेना. म्हणून मग त्याने डाव्या दंडावर मशीन लाऊन बघितले. रीडिंग तेच आले. आता मला म्हणतो कसा तो, “ पळनिटकर तुमचे ब्लड प्रेशर एखाद्या न्यू बॉर्न बेबी सारखे आहे ११०।८०. काय जादू केलीत ती आम्हाला सांगा तरी. तुम्ही आता तासभर इथे थांबा प्रिकॉशन म्हणून .” एका तासानंतर त्याने पुन्हा चेक केले. पण पुन्हा रीडिंग तेंच. मी सुद्धा विचार करत बसलो. आणि मला एकदम स्ट्राइक झाले. महाराज आपल्या हस्तस्पर्शाने दिलेल्या पाण्याचा हा प्रताप! स्वामीजी आपण महान आहात. काय आश्चर्य पहा, स्वामी तिन्ही जगाचा हॉटेलमध्ये चहा पीत बसला आहे.”
गुरु, महाराज, स्वामीजी? काय चालले आहे काय ?---- हा पळनिटकर स्वतः वेडा झाला आहे आणि आता मला वेडा करणार आहे. त्याने फुले, हार-तुरे, ऊदबत्ती, नारळ आदी सामान आणून माझी पूजा बांधली नाही हे माझ नशीब.
“मी येताना आपल्यासाठी हार आणणार होतो पण विचार केला की आपल्याला राग तर येणार नाही? पण प्रसाद मात्र आणला आहे बर का.” त्याने पिशवीतून एक पुडा काढला आणि माझ्यासमोर उघडा केला. “घ्या गुरुमाउली नैवेद्य घ्या आणि अशीच माझ्यावर कृपादृष्टी ठेवा.” त्याने गद्गदून विनंती केली. तो पेढ्यांचा पुडा तसाच माझ्यापुढे ठेऊन, मला बोलण्याची संधी न देताच पळनिटकर नमस्कार करून हॉटेलमधून बाहेर पडला.
शेट्टी माझ्याकडे हसत हसत आला आणि म्हणाला , “काय तुम्हा लोकांचे काय चालले होतं?” इतक्यात त्याचं लक्ष पेढ्याच्या बॉक्सकडे गेले. “ओहो पेढे,” एक पेढा तोंडात टाकून तो उद्गारला “वा, सातारी कंदी पेढे. पण कशासाठी?”

“त्याचे ब्लड प्रेशर वाढले होते ते कमी झाले म्हणून. शेट्टी, एक चहा पाठव ना प्लीज.” शेट्टीला इशारा समजला. तो आत निघून गेला. थोड्या वेळाने वेटर चहा घेऊन आला. पेढ्यांची बॉक्स त्याच्या हातांत देत मी त्याला सांगितले, “ जा आंत सगळ्यांना वाट.”

त्यानंतर दोन तीन दिवस हॉटेलकडे फिरकलोच नाही. उगाच कशाला. तीन दिवसांनतर हॉटेल मध्ये गेलो. आशा होती की पळनिटकर येऊन झपाटणार नाही. शेट्टी गल्ल्यावरून माझ्या स्वागतासाठी पुढे आला. त्याने सहजच विचारले, “बाहेरगावी गेला होता काय?”

मी पण सहजच उत्तर दिलं, “होय जवळ जवळ तसच म्हण.” शेट्टीने जवळ जवळ म्हणजे काय हे विचारले नाही हे माझे नशीब.

“तो तुमचा मित्र, तो पण आला नव्हता. मला वाटले की तुम्ही दोघेजण मिळून बाहेरगावी गेला असाल.”

“शेट्टी, तो माणूस माझा मित्र नाहीये. तू उगाच कुणाला माझा मित्र बनवू नकोस. त्यापेक्षा माझ्यासाठी चहाची ऑर्डर दे.”

असे सहा सात दिवस शांततेत गेले. मी पळनिटकरला पार विसरून गेलो होतो. त्या शांततेमुळे माझी कथा पण लिहून झाली. आता पुढे काय ह्याचा विचार करत असताना पळनिटकर पुन्हा माझ्या जीवनात प्रवेश करता झाला.

त्याच अस झाले. मी संध्याकाळी बाहेर चहा पिण्यासाठी बाहेर पडलो इतक्यात पळनिटकर रस्त्यांत आडवा आला. “पहा कसा योगायोग आहे. मी आपल्यालाच भेटायला चाललो होतो तर तुम्ही इथेच भेटलात. पहा, देवाला नेहमी भक्तांची काळजी असते. त्यांना भेटायला धावतात.”

हे त्याचे बोलणे ऐकून मला काय वाटले ते इथे लिहिणे बरोबर ठरणार नाही. पण अहिंसा परमो धर्मः असे कुणीतरी म्हटले आहे त्याची आठवण येऊन मी स्वतःला सावरले.

“हे पहा पळनिटकर तुम्ही कृपा करून असे काहीबाही बोलत जाऊ नका. मी आपला साधासुधा निवृत्त झालेला कारकून आहे. उगाच दगडावर देवपण लादू नका.” मी सौम्य शब्दांत माझी नाराजगी प्रकट केली.

“अहो सर्व देव प्रथम दगडच होते. ते स्वतःच्या करणीने देव झाले. पण ते जाउद्या. माझे आपल्याकडे एक काम होते. आता नाही म्हणू नका. चला माझ्याबरोबर. शुभ कार्याला कुठे, काय, कशासाठी असे प्रश्न करायचे नसतात.”

मी खरेतर द्विधा मनस्थितीत पडलो. हा मला कुठल्यातरी अडचणीत टाकणार नाहीना. माझ्या मनातले विचार त्याला समजले असणार. एकदम हात जोडून तो बोलायला लागला. “प्लीज म्हणतो ना मी. माझी एवढी विनंती मानणार नाही आपण? देवा, मी कसा आपल्याला आळवू?”

आजूबाजूला जाणारे येणारे काहीजण थांबून आमच्याकडे बघू लागले. झाले तेव्हडे पुरे असे म्हणून मी चुपचाप त्याच्या मागे चालायला लागलो. काहीतरी बोलायचे म्हणून मी बोललो, “पळनिटकरसाहेब तुमचे ब्लड प्रेशर कसे आहे?” त्याच क्षणी मला समजले की जे बोलायला नको होते ते मी बोललो. तो विषय मी टाळायला पाहिजे होता.

“माझे ब्लड प्रेशर? अहो ते केव्हाच गायब झालं. आपला वरदहस्त डोक्यावर असताना ब्लड प्रेशरची काय बिशाद आहे? मी आता विसरूनच गेलो आहे की कधी मला ब्लड प्रेशरचा त्रास होता. त्या गोळ्या बंद. ते चेकिंग बंद. आता मी चक्क साखरेचा चहा प्यायला लागलो आहे.” पळनिटकर उत्साहाने माहिती पुरवत होता. मी कानाला खडा लावला की आता पुन्हा ह्याच्या समोर ब्लड प्रेशरचा विषय काढायचा नाही.

बोलता बोलता आम्ही दोघे एका सोसायटीत येऊन पोहोचलो. एका फ्लॅट समोर उभे राहून पळनिटकरने बेलचे बटन दाबले.

“या. ते तुमचीच केव्हापासून वाट पहात आहेत.” एका चाळीशीतल्या बाईंनी दरवाजा उघडून आमचे स्वागत केले. त्यांच्या चेहेऱ्यावर काळजीचे सावट स्पष्ट दिसत होते.

आम्ही आत प्रवेश केला. उभ्या उभ्याच पळनिटकरने प्रश्न केला, “आता साहेबांची तब्येत कशी आहे?”

“नाही हो पळनिटकर. अजिबात आराम नाही. आताच डॉक्टर येऊन गेले चेक करून, तीन दिवस झाले पण अजून हाय आहे ते आहेच.”

“वहिनी, तुम्ही आता मुळीच काळजी करू नका. मी आलो आहे ना. आत्ता साठेसाहेबांना आराम पडेल.”

वहिनी आम्हाला आत बेडरूम मध्ये घेउन गेल्या. तिथे साठे आराम करत होता. समोरच्या दोन खुर्चीवर आम्ही स्थानापन्न झालो.

“चहा घेणार ना.” वहिनींनी विचारले.

“ऑफ कोर्स. ही काय विच्रायाची गोष्ट आहे? चांगली चमचाभरून साखर टाका. पण प्रथम पाणी द्या प्यायला.” पळनिटकर अगदी घरातल्या सारखा मोकळेपणाने बोलत होता. वहिनी किचनमध्ये गेल्या आहेत हे बघून तो साठ्याला म्हणाला, “लेका अंत्या, किती रड्या आहेस तू. थोडं ब्लड प्रेशर वाढले तर वहिनींना किती घाबरवून सोडलस.”

“थोडं? अरे डॉक्टरांनी तर हॉस्पिटलचे नाव काढले. त्यामुळे ती काय मी पण घाबरालो. तुला काय तू आता ब्लड प्रेशर मधून मोकळा झाला आहेस. तुझं जेव्हा वाढले होते तेव्हा? जरा आठव. मी त्या शहा डॉक्टरला रात्री जाऊन उठवून बोलावून आणले होते तुझ्यासाठी. काय अवस्था झाली होती तेव्हा तुझी.” अनंतराव साठेंनी पळनिटकरला ऐकवले.

इतक्यांत पाणी आणि चहा घेऊन वहिनी आल्या. समोर टीपाय वर ट्रे ठेऊन निघून गेल्या. पाण्याचा ग्लास माझ्या हातांत देऊन पळनिटकर बोलला, “ तुमच्याच हातांनी त्याला पाणी पाजा—आय मीन द्या.” आपल्या ह्या असल्या भुक्कड विनोदावर पळनिटकर ह्या ह्या करून हसत राहिला. इतर कोणी हसत नाही हे लक्षांत येऊन तो चूप झाला. साठेंनी भक्तिभावाने पाणी प्राशन केले. मला ह्या सर्व प्रकाराने उद्वेग आला. करणार काय मी पुरता पळनिटकरच्या मुठीत सापडलो होतो.

साठे झटकन उठून बसले आणि म्हणाले, “ मला एकदम निरोगी वाटायला लागले आहे. डोके गरगरायचे थांबले आहे आणि हातापायाला मुंग्या यायचे देखील बंद झाले आहे. चल एक रमीचा डाव टाकू.”

“तुम्ही खेळा रमी. मला जायला पाहिजे, मला जरा महत्वाचं काम आहे,” मी त्यांचा निरोप घेणार होतो तोच पळनिटकर पण उठले, “मी गुरुजींना बाहेर सोडून आलोच मग आपण रमीचा डाव टाकू.”

रस्त्यावर आल्यानंतर मी पळनिटकरवर उखडलो, “काय चाललंय काय पळनिटकर. नाकांत वेसण घालून मदारी अस्वलाला फिरवतात तसे तुम्ही माझे प्रदर्शन करत आहात. तुम्ही पुन्हा माझ्या वाटेला आलात तर पहाच. मी आतापर्यंत ऐकून घेतले पण आता नाही. आता सरळ माझे आणि तुमचे भांडण होईल.” मी आयुष्यांत इतका काही कोणावर रागावलो नव्हतो. एवढे बोलून तोंड फिरवून मी चालायला लागलो. पळनिटकरचे थोबाड देखील बघायची माझी इच्छा नव्हती.
घरी परत आल्यावर पहिली गोष्ट कोणती केली म्हणजे जीवूला हाक मारली. ड्रॉईंग रूमच्या उजव्या भिंतीतून जीवू बाहेर आला. “क्या हुक्म है मेरे आका?” खोट्या विनयाने त्याने मला सलाम केला.

“जीवू नाटक बंद कर आणि मला सरळ उत्तर दे. हा काय फाजीलपणा चालवला आहेस?” मी जरा जोरांत विचारले. उत्तर द्यायच्या ऐवजी जीवूने गायला सुरवात केली, “ मैने पत्थर से जिनको तराशा सनम वो खुदा हो गये देखते देखते.”

“कुठला, कुठे काय, कोणी फाजीलपणा चालवला आहे.?” जीवूने आपण त्या गावचेच नाहीत असे नाटक सुरु केले.

“हेच ते की माझ्या हातचे पाणी प्याले की ब्लड प्रेशरचा आजार बरा होतो.” मी प्रश्न केला.

“त्या आधी एक गुड न्यूज ऐका. त्या साठेचे ब्लड प्रेशर नॉर्मल झाले आहे आणि ते व पळनिटकर मजेत रमी खेळत बसले आहेत.” जीवूने माहिती पुरवली.

“जीवू तू उगाच विषय बदलू नकोस. माझ्या प्रश्नाचे उत्तर दे.”

“अहो गरीब बिचारे लोक त्यांच्या व्याधीतून मुक्त झाले तर त्यात एवढे रागवायाचे कशासाठी?” जीवू मला समजावयाचा प्रयत्न करू लागला.

“हे बघ जीवू देवाने जे ज्यांच्या नशिबी दिले असते ते त्याने तक्रार न करता सहन करायला पाहिजे. त्या मध्ये देवाची काहीतरी योजना असते. आपण त्यांत ढवळाढवळ करणे हे पाप आहे.” मी माझे तत्वज्ञान त्याला शिकवायला सुरवात केली.

“अगदी लहान बिचारी अर्भके आजारी पडतात ही पण देवाचीच योजना असते का? असे बघितले तर औषधे घेणे हे देखील पाप. ज्या शास्त्रज्ञांनी कष्ट करून औषधे शोधून काढली त्यांना ही थिअरी माहीत नव्हती का? असा विचार करा ना आका, की तुमच्या हातून पळनिटकर अन साठे बरे व्हावेत ही देखील त्या परमेश्वराचीच इच्छा असावी.” जीवू मला शिकवायला लागला. जीवूच्या पुढे मला नेहमीसारखी माघार घ्यावी लागली.

“माणसे आजारी का पडतात त्याचे खरे कारण असे आहे की ते आपल्या शरीराचे गुलाम होतात. आपुला आपण वैरी. खरं तर माणसाने आपल्या शरीराचे मास्टर व्हायला पाहिजे. हे वायरस, बॅक्टेरिया हे आपल्या शरीरांत नेहमीच असतात. आपण मनाने दुर्बल झालो की ते डोकी वर काढतात. आपण लिवर, किडनी, हृदय ह्यांना दम भरायला पाहिजे लेकांनो नीट वागा नाहीतर माझ्याबरोबर तुम्ही पण मराल. लोकांचा स्वतःचा स्वतःवर विश्वास नसतो. म्हणून ते तुमच्या सारख्यावर विश्वास टाकतात आणि लगेच बरे होतात. मी ही तुमची गाडी धक्का स्टार्ट करून दिली आहे. ती आता पेट्रोलशिवाय चालत राहणार.”

“पण हे सगळे कशासाठी जीवू?”

“आपल्या सारख्या माणसाला समाजांत कोणी विचारत नाही याचे मला मोठे वैषम्य वाटायचं. म्हणून हा सगळा खटाटोप. आता पहा उद्यापासून---- ”

तो दिवस तसाच निघून गेला. दुसऱ्या दिवशीपासून मात्र माझ्या घराची बेल सारखी वाजायला लागली. लोक येऊन चुपचाप पाया पडायचे, मिनरल वॉटरची बाटली समोर ठेवायचे नमस्कार करायचे. पाणी घेऊन जायचे. काही लोक फुले, ऊदबत्ती, हार, नारळ आणायचे. माझी चक्क पूजा करायचे. मला पेढे नाहीतर बर्फीचा नैवेद्य दाखवायला लागले. हे सर्व असह्य होत चालले होते. मला लेखनासाठी लागणारी शांतता एकाग्रता सर्व लयाला गेली.

रात्री वेळ मिळाला तेव्हा मी जीवूला बोलावून त्याच्यावर माझा राग काढला.
“आका, तुम्ही लेखनांत वेळ का वाया घालवता? एवढ्यासाठीच की थोडे पैसे मिळाले तर महिन्याच्या उत्पन्नात तेवढीच मदत. कशाला उगीच लिहित बसता? मी तुम्हाला पाहिजे तेवढ्या पैशाची व्यवस्था करून देतो ना.”

आता ह्याला कसे समजाऊन सांगू? मी का लिहितो? जेव्हा कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला तेव्हा शेक्सपिअर, डिकन्स अश्या अतिरथी महारथींची ओळख झाली. केव्हातरी आपणही त्यांच्यासारखे लिहू अशी वेडी आशा होती. जेव्हा थोडे लिहायचा प्रयत्न केला तेव्हा स्वतःचीच कीव वाटली. लेखनाचा विचार सोडावा असे वाटू लागले. मग केव्हातरी ज्ञानेश्वरीच्या पहिल्या पहिल्या ओव्या वाचनांत आल्या. त्याने मनाला धीर दिला. पुन्हा नव्या उत्साहाने लिखाणाला सुरवात केली ते आजतागायत. मुक्कामापर्यंत पोहोचणे अशक्य दिसत होते. पण चालण्यातील मजा काही औरच होती. कुणा लेकाला मुक्कामाला पोहोचायचे आहे? आता हे सर्व जीवूला कसं समजाऊन सांगणार

“जीवू, कोंबडीने जरी ठरवलं की उद्यापासून अंडी देणे बंद. अस करणे तिला शक्य आहे का? मी पैशासाठी नाही लिहीत, लेखनाशिवाय जगणं अशक्य आहे म्हणून लिहितो. तुझ्या जादूमुळे माझे मनःस्वास्थ्य बिघडून गेले आहे. कळलं तुला? म्हणून म्हणतो ह्यातून सोडव मला तू.”

“तुम्ही मोठे विचित्र अहात. मला वाटले होते की तुम्ही खूष व्हाल. पण झालं उलटच.” जीवू वैतागून बोलला, “मी जातो आता पण पुन्हा मग माझी आठवण काढू नका.” एवढे बोलून जीवू भिंतीत नाहीसा झाला.

मला वाईट वाटले. एवढा जिवाभावाचा माझा साथी, माझा जुनापुराणा जिवलग माझ्यावर रागावून निघून गेला होता. येईल माघारी डोकं शांत झाल्यावर अशी मनाची समजूत घालून आता पुढे काय ह्याचा विचार करत बसलो. ह्या इथून पळून जाणे हा साधा सोपा मार्ग माझ्या लक्षांत आला तेव्हा जरा हलके वाटले. ही जागा सोडून शहराच्या दुसऱ्या टोकाला एखादी आटोपशीर लहान जागा घेऊन शांततेत निदान काही महिने काढावेत ही कल्पना काही वाईट नव्हती. मनाचा निश्चय झाला. शुभस्य शीघ्रम्! शुभ काममे देरी क्यू! असा विचार करून कामाला लागलो.
जागा मिळाली पण लगेच. मात्र एक समस्या उभी राहिली. घरमालकाला पन्नास हजाराचे डिपॉझिट पाहिजे होतं. माझ्यासारखा गरीब मराठी लेखक इतके पैसे कोठून आणणार? आठवण न करतांच जीवू हजार झाला.

“मला तुमचा संदेश मिळाला. पन्नास हजारच पाहिजेत ना. हुकुम करा. लगेच तुमच्यासमोर हजर करतो.” जीवू कपाटाखालून बाहेर येत नाटकी मुजरा करून म्हणाला.

खोटे कशाला बोलू? मला खरोखरच जीवूची आठवण झाली होती. पण तो रागावलेला --- येईल अशी खात्री नव्हती. पण आला, भक्तांच्या संकटकाळी धावून येणाऱ्या देवासारखा आला.

मी आजवर कधी जीवूकडे पैशाची मागणी केली नव्हती. खरतर काहीही मागितले नव्हते. जीवू कधीतरी मधेच यायचा, थोडा वेळ गप्पा मारायचा आणि निघून जायचा. हां, बराच वेळा त्याने मला माझ्या कथांचे कथानक सुचवले होते तर काही वेळा माझ्या कथांसाठी फँटॅस्टिक शेवट! पण आता मात्र वेळ आली होती खरी. जीवूनेच माझ्यावर ही पाळी आणली होती. आता ह्या पेचातून मला सोडवण्याची जबाबदारी त्याचीच होती. जीवू माझ्या परवानगीची वाट पहात थोडाच थांबणार होता. तो बेसिनमधून बाहेर आला तेव्हा त्याच्या हातांत दोन हजाराच्या पंचवीस कोऱ्या करकरीत नोटा होत्या. नोटा समोर टेबलावर ठेऊन तो म्हणाला, “जेव्हा पैशाची निकड भासते तेव्हांच त्याची किंमत समजते, लेखक महाशय.”

“जीवू कुठून आणल्यास नोटा? कुठल्या बॅंकेच्या तिजोरीवर डल्ला मारलास की कुणा बिचाऱ्याने बिल्डरला फ्लॅटसाठी देण्यासाठी जमवलेल्या रकमेवर हात मारलास?” मी घाबरून विचारले.

“घाबरू नका. ह्या नोटा मी नाशिकच्या सिक्युरिटी प्रेस मधून अलगद उचलून आणलेल्या आहेत. हात लावलात तर छपाईची शाई हाताला लागेल. अजून वाळल्या नसतील. त्यांना काय फरक पडतोय? पत्ता पण लागणार नाही.” जीवूने मला आश्वस्त केले.

“थँक्स मेरे दोस्त. माझे पैसे जमले की परत करीन.” मी भावनाविवश झालो की हिंदीचा आधार घेतो.

“केव्हा? अजून वीस वर्षे लिहून लिहून हात थकले तरी जमणार नाहीत. तुम्ही दिले तरी मी कुणाला परत करणार?” जीवूने कटू सत्य मला ऐकवले.

त्या पैशाने माझे काम झाले.

नवीन जागेत जाऊन मी सामान लावायला सुरवात केली. सामान मुख्य म्हणजे माझी पुस्तके. कार्डबोर्डच्या बॉक्स मध्ये पॅक केली होती. एकेक बॉक्स उघडून मी पुस्तके लावायला सुरवात केली. इतक्यात दरवाज्यावर थाप पडली. दरवाजा उघडला. समोर खांद्यावर पुस्तकांनी भरलेली थैली, दोन्ही हातांत पुस्तकांनी भरलेल्या दोन पिशव्या घेऊन एक तरुण उभा होता.

` “?” मी प्रश्नार्थक चेहरा केला, “ आपण कोण?”

हातातल्या पिशव्या खाली ठेऊन , रुमालाने कपाळावरचा घाम पुसत तो म्हणाला, “ मी ' बाय, रीड, अँड एन्जॉय ' कंपनीचा सेल्समन आहे. आपल्यासाठी पुस्तकांचा खजिना घेऊन आलो आहे. त्या खजिन्याचे स्वागत करा.”

मी कुठल्याही खजिन्याचे स्वागत करायच्या मनस्थितीत नव्हतो, “ हे पहा -----“
मला बोलायची संधी न देताच त्याने सुरवात केली. “ही पहा विज्ञान प्रकाश मंडळाने संशोधित केलेली ‘इंग्लिश –मराठी- इंग्लिश’ डिक्शनरी. फादर थॉमस स्टीफन्स हीच डिक्शनरी वापरून मराठी शिकले. शाळेत जाण्याऱ्या मुला मुलींसाठी अप्रतिम!”

“इथे शाळेत जाणारा कोणी नाहीये,” मी त्याचा पॉइंट खोडून काढायचा प्रयत्न केला.

“साहेब, सकाळपासून एवढा फिरलो पण अजूनपर्यंत एक पण पुस्तक खपले नाही. आजकल लोकांना पुस्तक विकत घेऊन वाचायची इच्छाच नाही. तुम्ही वाचणारे दिसता. साहेब, तुम्ही डेथ ऑफ अ सेल्समन वाचलं आहे का? वाचा. काहीतरी घ्या. भोवनी करा.” माझ्या पुस्तकांच्या ढिगाऱ्याकडे बघून आशेने तो म्हणाला.

आता मला त्याची कणव आली. सेल्समन मला रेकमेंड करतो आहे. ‘डेथ ऑफ अ सेल्समन!’

“अरे बाबा, ही आहेत तीच पुस्तक ठेवायला जागा नाही. एक सांग तुला पुस्तकं विकून काय मिळतं?” मी सहज म्हणून कुतूहलाने विचारले.

“मला दहा टक्के कमिशन मिळते. म्हणजे ही डिक्शनरी – हिची किंमत शंभर रुपये आहे -- मी तुम्हाला विकली तर मला दहा रुपये मिळतील. घ्या ना प्लीज.” तो अगदी अजिजीने म्हणाला.

“हे घे तुझे दहा रुपये. समज की तुझी एक डिक्शनरी खपली. ओ के?” मी त्याची समजूत घालत म्हणालो.

तो त्या दहा रुपयांकडे विचित्र नजरेने बघत राहिला. “मी असले पैसे घेत नसतो. तुम्हाला पुस्तक घ्यायचं नसेल तर नका घेऊ पण असा अपमान करू नका.”

मला खरोखर वाईट वाटले. “माफ कर दोस्त. माझ्या मनांत तुझा अपमान करण्याची काडीमात्र इच्छा नव्हती.” पैसे पाकीटांत ठेवत मी म्हणालो.

“ठीक आहे. मला समजले. बरं मला थोडे गार पाणी प्यायला मिळेल काय? सकाळ पासून उन्हांत फिरतो आहे. खूप तहान लागली आहे.”

बिचारा. मी त्याला फ्रीजमधून गार पाण्याची बाटली काढून दिली. “आंत या. बसा. आणि शांतपणे पाणी प्या.”

पाणी पिऊन आणि आभार मानून तो चालता झाला.

त्या नंतर सात आठ दिवस मोठ्या मजेत गेले. मला डिस्टर्ब करायला कोणीही येत नव्हते. रोज रडके आणि रोगिष्ट चेहेरे पाहण्याचे पण टळले. दोन तीन दिवस तर मी नुसते झोपून काढले. जीवू मधून मधून येऊन गप्पा मारून जात होता. कोपऱ्यावरचे एक हॉटेलही मी शोधून काढले होते. तेथेच मी संध्याकाळच्या पेपरमध्ये बातमी वाचली. “उच्चभ्रू सोसायटीत बुवाबाजी करणाऱ्या आणि मंतरलेले पाणी देऊन रक्तदाब उतरवण्याची हमी देण्याऱ्या भोंदू स्वामीचे पलायन.” बातमी वाचून माझी खूप करमणूक झाली.

आठ दिवसांनंतर पुन्हा तो सेल्समन आला. आता त्याच्या चेहऱ्यावर अमाप उत्साह होता. त्याच्या अंगाखांद्यावर पुस्तकांचे ओझं नव्हतं. ( मनावर पुस्तक विकायचं वजन नव्हते.)

“आता काय?” माझा चेहरा प्रश्नार्थक झाला.

“एक गुड न्युज द्यायला आलो आहे. तुमच्याकडून पाणी पिऊन मी त्या दिवशी बाहेर पडलो आणि काय आश्चर्य माझ्या मोबाईलमध्ये मेसज आला होता. मी कधीकाळी एका कंपनीत ऑफिस अॅसिस्टंटच्या पोस्टसाठी अप्लाय केला होता. त्याचा इंटरव्ह्यू कॉल आला होता. शनिवारी इंटरव्ह्यू झाला. ते माझ्यावर इतके खूष झाले की मला तिथल्या तिथ त्यांनी अपॉइंटमेंट लेटर दिल. मी उद्या तिकडे जॉईन होणार आहे. हे घ्या गुड न्युजचे पेढे.” असे म्हणुन त्याने पेढ्यांची बॉक्स पुढे केली, “आता दारोदार पायपीट करायची कटकट नाही.” असे म्हणून मला समजायच्या आधीच माझ्या पायाला स्पर्श करून त्याने मला नमस्कर केला, “ही सर्व तुम्ही प्यायला दिलेल्या पाण्याची कृपा. अशीच माझ्यावर कृपादृष्टी ठेवा.”

“नोकरी मिळाल्याबद्दल अभिनंदन! भल्या माणसा, हे सर्व ठीक आहे पण प्लीज हे तू कुणालाही सांगणार नाहीस, झाल्या गोष्टीची कुठेही वाच्यता करणार नाहीस असे वचन दे मला.” मी काकुळतीने त्याला विनंती केली.

त्याचा चेहरा एकदम पडला. “माफ करा. रागाऊ नका. कसे सांगू पण माझ्या दोन तीन मित्रांना माझा हा अनुभव सांगितला. आपण रागाऊ नका. चूक झाली.”

माझा राग गगनाला भिडला. त्याच्या तोंडावर धाडकन दरवाजा बंद करून मी ओरडलो, “ चालता हो माझ्या नजरेसमोरून. यु रास्कल गेट लॉस्ट!!!”

टेबलाच्या ड्रॉवर मधून जीवू हळूच बाहेर आला. मिश्किलपणे हसून म्हणाला, “आता काय करणार तुम्ही?”

आता काही नाही. आता सरळ मुंबईला जाऊन सेटल व्हाव असा विचार आहे. त्या महानगरांत माणसं हरवतात असं ऐकलं.

कथा

प्रतिक्रिया

प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे's picture

29 Aug 2021 - 10:55 am | प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे

मधे मधे जरासं कंटाळल्यासारखं झालं पण संपूर्ण वाचून काढायचं असं ठरवलं.
कथा, रंगवली छान. लिहिते राहा.

-दिलीप बिरुटे

गॉडजिला's picture

29 Aug 2021 - 11:28 am | गॉडजिला

विशेष काही च नाही.

तुमची लेखन शैली आवडली पण कथानकात दम वाटला नाही

कंजूस's picture

29 Aug 2021 - 5:39 pm | कंजूस

उगाचच वपुकाळे आठवत होते.

कंजूस's picture

29 Aug 2021 - 5:39 pm | कंजूस

उगाचच वपुकाळे आठवत होते.

अपूर्व कात्रे's picture

29 Aug 2021 - 11:32 pm | अपूर्व कात्रे

शेवट अपेक्षित झाला. तरीही कथा आवडली.