बायपास सर्जरी की अंजिओप्लास्टी योग्य?

भारतातली आजची अ‍ॅवरेज लाइफ एक्स्पेक्टन्सी ६६.१ वर्षे आहे. यापुढचे सर्व दिवस बोनस समजावेत. ;) त्यामुळे तुमच्या माहितीतले ७०+ वयाचे काका, बायपासमुळे नव्हे, तर रिटर्न तिकीट वटवायची वेळ झाल्याने मार्गस्थ झाले असावेत, असे वाटते.

युज्वली, जितका आजार जास्त, तितकी प्लास्टी कमी उपयोगाची. ३ पेक्षा जास्त ब्लॉक असतील तर सरळ बायपास करावी.(अपवाद मा. उद्धवजी ठाकरे)

त्याच वेळी, हार्ट अ‍ॅटॅक येत असताना किंवा आल्या आल्या, लगेच प्लास्टी करण्याचे प्रमाण, व त्यातून उत्तम रिझल्ट्स मिळण्याची शक्यता आजकाल वाढीस लागली आहे.

बायपास व अँजिओप्लास्टी या दोन्ही उपचारपद्धती, पेशंटचा जीव वाचवण्यासाठी व त्याचे जीवनमान सुधारण्यासाठीच विकसित झालेल्या आहेत. प्रत्येक पेशंटसाठी व्यक्तिगतरित्या काय योग्य त्याचा सल्ला (तुमचा विश्वास असलेले) हृदयरोगतज्ज्ञ त्या-त्या वेळी देतात, व तो स्वीकारायचा किंवा कसे हे तुमच्या सद्सदविवेकबुद्धी व खिसापाकीटावर अवलंबून असते, हे ही तितकेच खरे.

आवरा आता!!!
इतरांच्या लेखांवर पण थोडे प्रतिसाद देत चला. एकाच दिवसात इतके लेख टाकू नका.

माझ्या वडीलांची ॲजिओप्लास्टी झाली आहे दोन महीण्यांपुर्वी,mid LAD 99 ℅ stenosis, RCA 85℅ stenosis.डॉकटरांनी ॲजिओप्लास्टीचा पर्याय निवडला ,दोन स्टेंट टाकले.माझं असं मत आहे की जे डॉक्टर आहेत त्यांना निर्णय घेउ द्यावा,पैशांची तयारीहि हवी.बायपासने माणुस मरतो हा गैरसमज मनातून काढून टाका,माझ्या मामांची ७० व्या वर्षी बायपास झाली ,आज ते ७८ वर्षांचे आहेत व ठणठणीत आहेत.

काहीही करा किंवा करु नका पण कोणतेही ब्लाॅक बिना सर्जरी आयुर्वदिक औषधांनी बरे करण्याच्या भूलथापांना बळी पडू नका.
साधी गोष्ट आहे.एक जागा तुंबली आहे.एकतर तिला वळसा घालुन जा किंवा आहे त्यात जागा करुन प्रवाह सुरु ठेवा.त्यासाठी प्लास्टी किंवा सर्जरी पेशंटच्या शारीरिक कुवतीप्रमाणे डाॅ सांगतातच.जास्त ब्लाॅक असतील तर बायपास सांगतात.पण आयुर्वेदिक सलाइनवाले, चिलेशनवाले हातोहात गंडवतात.पेशंटच्या घाबरलेल्या मानसिक स्थितीचा फायदा घेतात.पेपरात मोठ्या जाहिराती देऊन लोकांना आकर्षित करतात.काही सलाईनचा कोर्स लाखो रुपये लावून करुन देतात.ब्लाॅक तिथेच राहातो.पेशंट अक्षरशः विनाइलाज मरतो.हे इतक्या वेळा पाहिलेत आत्तापर्यंत.
स्टेंट टाकायची घाई नसेल तर सेकंड ओपिनियन घ्या.सिडी घ्यायची अँन्जीओग्राफीची.ती दाखवून घेता येतो ओपिनियन.
मग ठरवा.किंवा सरकारी इस्पितळात ग्राफी करुन घेतल्यास खरा निर्णय मिळण्याची शक्यता जास्त वाढते असा अनुभव आहे! थोडी धडपड करावी लागते पण सरकारी काम चोख असते!

माझ्या वडीलांची २०१२ मध्ये वयाच्या ७८ व्या वर्षी प्लास्र्टी झाली आहे, प्लास्टी पण गुन्तागुतीची झाली , स्तॅन्ट जागेवर लवकर बसत नव्हता ! खबरदारी म्हणून डो़क्ट्रानी ओप्रेशन थेटर तयार ठेवेले होते, सुदैवाने गरज लागली नाही !
आता वडील ठणठणीत आहेत ! प्लास्टी केलेल्या डो.साठ्यांनीच आयुर्वेदिक काढे दिले आणि योगासनाच्या वर्गाला जायला सांगितले !~

माझ्या बहिणीला थकव्याचा फार त्रास, छातीत दुखणे व ढेकरा यांचा अतोनात त्रास होउन लागला. कार्डिओ सामान्य आल्याने अ‍ॅसिडीटीची ट्रीटमेंंट देण्यात आली. तरीही त्रास काही जाईना . पुन्हा कार्डिओ काढला असता ब्लॉकेज चे प्राथमिक शंका आली. आंजिओ ग्राफी केली असता एल ए डी ९५ टक्के व उजवी ८५ टक्के असे दिसले. मधुमेह असल्याने डो नी बायपास मधे फायदे व तोटे तसेच प्लास्टी मधील फायदे व तोटे समजावून सांगितले. माझ्या भाच्याने इन्सुरेन्स शी सम्पर्क साधून केवळ पाच मिनिटात प्लास्टीचा निर्णय सांगितला. विमा असल्याने निर्णय सोपा झाला हे खरे प्ण तो अचूक झाला का ते येता काळ तिला पुन्हा कधी व किती अडथळे निर्माण होतील हे काळच सांगेल. त्यातही व्यक्तिगणिक उत्तर वेगवेगळे असते.

मी मध्यंतरि सकाळ मुक्तपिठ मध्ये एक अनुभव वाचला होता, कि त्या व्यक्तिंना ब्लोकेज चा प्रोब्लेम होता व त्यांना शुगरचाहि त्रास होता त्यामुळे त्यांचि सर्जरि होउ शकत नव्हती, मग त्यांनी सुर्यनमस्काराचा व्यायाम चालु केला, त्यानंतर काहि महिन्यांनि चेक केल्यावर त्यांचे जिथे ब्लोकेज होते तिथे रक्त्वहिन्यांचे नविन जाळे तयार झाले होते व ह्रुदयाचे काम व्यवस्थित चालु झाले होते, व डॉक्टरांच्या म्हणण्यानुसार सर्जरिचि गरज रहिलि नव्हति.

तुमच्यासारखे खवचट बोलणे हा माझा स्वभाव नाही.
यात खवचटपणा काय झाला? एकाच दिवशी दोन तासांत दोन धागे टाकले आहेत आपण. यामुळे इतरांचे लेखन खाली जाते किंवा दुर्लक्षित होते.

इतक्या गंभीर धाग्यावर तुमची अशी प्रतिक्रिया अपेक्षित नव्हती.
हां. याबाबत मी माझी चूक मान्य करतो.

मी तुम्हाला कसलेही स्पष्टीकरण द्यायला बांधील नाही पण तरीही देणारच. कारण तुम्ही जाहीरपणे आरोप करत आहात.
मी तुम्हांला कसलं हो स्पष्टीकरण मागितलं? आणि मला एक सांगा की मी आरोप काय केला?
तुमचं लेखन चेक केलं तर स्पष्टच दिसून येतंय की दोन तासांच्या आत तुम्ही दोन धागे काढलेले आहेत. आता यात आरोप कुठला आला?

येथे लिहिणा-या प्रत्येकाची अपेक्षा असतेच की आपल्या धाग्यावर प्रतिसाद यावेत, आपल्याला महत्वपूर्ण वाटत असलेला विषय चर्चेत यावा. पण अलिकडे काही नवे आयडी केवळ येऊन स्वतःचे लेखन टाकून जातात. त्यात आपण तर एकाच दिवशी दोनच तासांत दोन धागे टाकलेत. यामुळे इतरांचे धागे दुर्लक्षित होत नाहीत का?

सर्वप्रथम मी एक गोष्ट स्पष्ट करतो की मी काही तज्ज्ञ डॉक्टर वगैरे नाही. माझ्या आईबाबत जे अनुभव आले ते नमूद करतोय.
माझी आई ७२ वर्षांची असताना तिला २००२ साली पहिला हार्ट अ‍ॅटॅक आला, सुदैवाने ते वेळीच लक्षात आले आणि गावात असूनही तिला अवघ्या अर्ध्या तासाच्या आत. तेथील हृदयरोग तज्ज्ञ डॉक्टरांच्या हॉस्पिटलमध्ये दाखल केले. त्यावेळी डॉक्टरांनी बायपासचा सल्ला दिला होता. पण, एकूणच तिची त्यासाठी नसलेली तयारी आणि तिची तोळामासा प्रकृती पाहाता आम्ही तिला औषधोपचारांवर ठेवण्याचा निर्णय घेतला. ते डॉक्टर माझ्या चांगल्या परिचयाचे असल्यामुळे त्यांनी मला औषधावर पेशंट जास्तीत जास्त सहा वर्षे काढतो हे स्पष्ट सांगितले होते. या नंतर २०१२ पर्यंत ती औषधांवर छान होती. अगदी घरातील शारीरिक कष्टाची कामे देखील करीत होती. २०१२ मध्ये तिला पुन्हा त्रास झाला म्हणून त्याच डॉक्टरांकडे दाखल केले. तेव्हा नायट्रोग्लिसरीन, लो मॉलिक्युलर वेट हिपारीन वगैरे देऊन डॉक्टरांच्या भाषेत थ्रॉम्बोलाईज करून तीन दिवसांनी घरी पाठवण्यात आले. परंतु पुन्हा चार दिवसांनी तसाच त्रास सुरू झाला. पुन्हा तशीच ट्रीटमेंट व डिस्चार्ज असेच चक्र दर चार सहा दिवसांच्या फरकाने सुरू झाले असे चार-पाच वेळा झाल्यानंतर त्या डॉक्टरांनी मला स्पष्ट सांगितले की हे काय चालले आहे ते नेमके कळत नाही. तुम्ही त्यांना आता इतरत्र मोठ्या शहरात उपचारासाठी घेऊन जा. अँजिओग्राफी करून पुढचा निर्णय घ्या. एकंदरीत लक्षणांवरून जवळपास ९९ टक्के ब्लॉक असण्याची शक्यता आहे. इजेक्शन फ्रॅक्शन अवघे २५% आहे. यानंतर तिला घरी आणले त्याच दिवशी तिला जोराचा श्वास लागला अगदी अखेरची घरघर लागते अगदी तसाच प्रकार झाला होता. आम्ही तिला तातडीने पुणे येथे आणले. त्या दिवशी तिला डॉ. डी. वाय. पाटील हॉस्पिटलमध्ये अतिदक्शता विभागात दाखल केले. पुढील चार दिवस ती तेथे होती मात्र तेथे अँजिओग्राफी व हृदयरोग विषयक शस्त्रक्रिया वगैरे सुविधा नसल्याने तिला तेथून डिस्चार्ज मिळाल्यानंतर रुबी एलकेअर च्या सेंटरमध्ये घेऊन गेलो तेव्हा तिला तपासल्यानंतर तेथील डॉक्टरांनी अँजिओग्राफी करण्यास नकार दिला. इतकी तिची तब्येत खालावलेली होती. नाईलाजाने आम्ही तिला घरी घेऊन आलो औषधे सुरूच होती आता किती दिवस निघतात ते बघायचे एव्हढेच बघणे हाती होते. या दरम्यान औषधांच्या परिणामांमुळे तिला भ्रम सादृष्य त्रास सुरू झाला. रात्री उठून काहीतरी करायचा प्रयत्न करणे हवेतल्या हवेत काही वस्तू पकडल्यासारखे करणे असे सुरू झाले या बरोबरच ढेकर येणेही मोठ्या प्रमाणात वाढले. म्हणून आम्ही तिला परत हॉस्पिटलमध्ये दाखल केले तेव्हा पोटॅशियमची लेव्हल वाढल्याचे दिसून आले त्यावर उपचार करून तिला घरी आणले मात्र ढेकर येणे तोंड कडू असणे व अन्नावर अजिबात वासना नसणे असे दुखणे सुरू झाले. पॅन डी व तत्सम गोळ्या सुरू होत्याच मात्र परिणाम शून्य! हॉस्पिटलच्या डॉक्टरांनी आता यापेक्शा वेगळी ट्रीटमेंट नाही असे सांगितले त्यावेळी मी मि.पा. वरही मदत मागितली होती, व येथील सदस्यांनीही आपुलकीने सल्ले दिले होते हे ही आवर्जून नमूद करतो. शेवटी उपचारांसाठी अन्य पॅथींचा उपयोग करण्याचे ठरवले व त्या प्रमाणे माझ्या एका डॉक्टर मित्रांचा सल्ला घेतला त्यांनी पाषाण येथील एका आयुर्वेदिक डॉक्टरबाईंचा क्रमांक दिला मी त्यांच्याशी बोलून अपॉईंटमेंट घेतली व त्यांनी आईला तपासून उपचार सुरू केले. हळूहळू फरक दिसू लागला. मात्र गेल्या वर्षी उन्हाळ्याच्या दिवसातच अचानक बी.पी. लो झाल्यामुळे तिला हॉस्पिटलमध्ये दाखल करावे लागले होते. यापूर्वी तिच्या सुरू असलेल्या आयुर्वेदिक औषधात दीर्घ खंड पडला होता. हॉस्पिटलमध्ये पुन्हा तिच्या पोटॅशियम लेव्हलची समस्या उद्भवली त्यावर झालेले उपचार नीट न झाल्यामुळे तिची तब्येत अगदी गंभीर बनली. डॉक्टरांनी माझ्याकडून अखेरचे डिक्लेरेशन वगैरे लिहूनही घेतले परंतु सुदैवाने ती त्यातून वाचली. मग आम्ही अधिक हॉस्पिटलच्या वाटेस न जाता तिला घरी आणले त्या डॉक्टरबाईंची ट्रीटमेंट सुरू ठेवली.साधारण सहा महिन्यात चांगलाच फरक पडला अशक्तपणाही बर्‍यापैकी कमी झाला आहे. हृदयाचीस्थिती सुधारली आहे हे कळते आहे. स्वत:ची सर्व कामे स्वतःच करून अन्य कामात सहभागी होण्याइतपत उत्साह वाढला आहे. सध्या वय वर्षे ८४ आहे. हल्ली फक्त इकोस्प्रिन गोल्ड एव्हढीच एक अ‍ॅलोपाथीची गोळी प्रिकॉशन म्हणून सुरू आहे. बाकी आयुर्वेदिक औषधे सुरू आहेत. खाण्यापिण्याची पथ्ये व वेळा कटाक्षाने पाळल्या जातात. या सर्व अनुभवावरून आयुर्वेदाने हृद्रोगाला प्रतिबंध करता येतो असे माझे मत बनले. आहे.

पण यावर खफवर चर्चा होऊ शकते.
आणि धाग्यावेताळपणा करने बरोबर नाही.
असो आपल्या धाग्याशिवाय इतर कुठल्याच धाग्यावर या आई डी ने प्रतिसाद दिल्याचे आठवत नाही.
तत्सम विजयजी आपल्याशी सहमत आणि आपला पास!

उल्का ताई,
माझी मेडिकल history: माझी २००८ मध्ये दिल्लीच्या माता चानन देवी इस्पितळात अंजिओप्लास्टी झाली होती. RCA १०० टक्के ब्लॉक होती. या शिवाय ओम 1 होती. RCA मध्ये stant लावला. २०१० पुन्हा अन्जिओग्राफि सफरजंग इस्पिताळात झाली.OM 1 हि. ८५% होती. तिथल्या HODच्या हिशोबाने औषधावर काम भागेल. २९ june २०१४ ला रस्त्यावर बेशुद्ध होऊन पडलो RML अन्जिओग्राफि झाली. ४ ब्लोकेज होते. बाय पासचा सल्ला दिला.

३ जुलै ला एस्कॉर्ट हॉस्पिटल, ओखला येथे डॉक्टर मेहरवाल यांनी सर्जरी केली. दोन्ही पायातून नसा काढाव्या लागल्या. ७ दिवसांत सुट्टी मिळाली. काही त्रास झाला नाही. दुसर्या दिवशी पासून उठून चालू लागलो होतो. तिथे अधिकांश रोगी मधुमेह इत्यादीने पिडीत होते. (एस्कॉर्ट हॉस्पिटल हृदय रोगा साठी प्रसिद्ध आहे). अश्या लोकांच्या जखमा ठीक व्हायला थोडा जास्ती वेळ लागतो. बाकी ऑपरेशन च्या आधी मला एवढीच कल्पना होती थोडा चिरा वैगरे लागेल. पायातून हि नसा काढल्या जातील माहिती नव्हते. अगदी हसत हसत ऑपरेशन साठी गेलो होतो. गेल्या दीड वर्षांपासून मला काही विशेष त्रास नाही आहे, थोडी थकावट लवकर येते एवढेच. बाकी माझा अनुभव आहे, अधिकांश रोगींना stant लावल्या नंतर काही वर्षांनी बायपास करावी लागते. पंतप्रधान मनमोहन सिंह यांना हि करावी लागली होती. कारण जिथे stant लागले आहे, त्याच्या मागे ब्लोकेज होण्याची संभावना असतेच.

माफ करा डॉक्टर पण माझ्या शेजारचेच उदाहरण आहे.
४५ वर्षाचा डायबेटिक पेशन्ट , डिसे. २०१४ मध्ये ३ दिवस सिव्हियर चेस्ट्पेन होते. शेवटी तिसर्या दिवशी अतिशय अस्वस्थ वाटू लागल्याने रत्नागिरीला अ‍ॅड्मिट केले.हार्ट अटॅक होता. इमर्जन्सी टीपीए इन्जेक्शन दिले. डॉक्टर्स नी सांगितले अँजिओप्लास्टी ला पर्याय नाही.
मग जवळच्या नातेवाइकानी खूप विचार विनिमय केला . पेशन्ट ची आर्थिक कुवत नव्हती . त्यामुळे नाइलाजास्तव चिलेशन थेरपी चा पर्याय निवडला. सहा महिन्यात दहा प्रायमरी व मग तीस इतर इन्जेक्शन्स चिलेशन थेरपी केली. आज दीड वर्ष होवून गेले. पेशन्ट ठणठणीत बरा असून सर्व कामे करतो.

त्यामुळे सरसकट चिलेशन थेरपी थोथान्ड आहे असे म्हणता येत नाही.

मझ्या एका मित्राच्या वडीलांचे बाय पास चे ऑपरेशन १९८५ चे सुमारास झाले. त्याचा फायदा साधारण २०१२ पर्यंत झाला . पुन्हा बायपास झाले. ते आज ही हयात व बर्यापैकी हालचाल राखून आहेत. असेही उदाहरण असते.

आपले माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंह यांची दोन वेळेस बायपास शल्यक्रिया झाली आहे.
पहिली १९९० साली झाली तेंव्हा ते ५८ वर्षांचे होते. त्यानंतर ते १८ वर्षे व्यवस्थित निरोगी अवस्थेत होते. या कालावधीत ते रिझर्व्ह बँकेचे गव्हर्नर, वित्त मंत्री आणी नंतर पंतप्रधान होते. इतकी तणावाची पदे त्यांनी हाताळली.२००९ साली दुसर्या वेळेस पंतप्रधान असताना त्यांची दुसरी बायपास शल्यक्रिया झाली तेंव्हा ते ७६ वर्षांचे होते आणी ते २०१४ पर्यंत पंतप्रधान पदावर होते.आता ते ८३ वर्षांचे असून त्यांना कोणताही त्रास नाही.
https://web.archive.org/web/20090414041423/http://www.hindu.com:80/thehi...
वयाच्या कितव्या वर्षी बायपास शल्यक्रिया करावी हे प्रत्येक व्यक्तीच्या आरोग्यावर अवलंबून आहे. मी ९१ वर्षाच्या माणसाची शल्यक्रिया होताना पाहिली आहे आणी ती व्यक्ति आपल्या पायाने चालत घरी गेलेलीहि पाहिली आहे.
याबाबत अनेक लोकांनी ९१ वयाला शल्यक्रिया करायची काय गरज आहे हा प्रश्न विचारला. यावर माझे उत्तर असे आहे. जर एखाद्या माणसाची आयुर्मर्यादा ९५ वर्षे असेल तर शेवटची चार वर्षे अंथरुणावर खितपत पडण्यापेक्षा जर माणूस चालता फिरता असेल तर त्या शल्यक्रियेचा खर्च वसूल झाला असे म्हणावे लागेल. मुंबईत नायर ( सरकारी )रुग्णालयात हा खर्च सव्वा लाख आहे.( दारिद्र्य रेषेच्या खाली असणार्या लोकांना ती फुकट आहे हिरवे कि पिवळे रेशन कार्ड असणार्यांना). एशियन हार्ट रुग्णालयात वरील माणसाने त्यासाठी साडे तीन लाख रुपये भरले होते.
माणसे युरोपची एक सहल करून येतात तेंव्हा "माणशी सव्वा ते दीड लाख रुपये दहा दिवसांसाठी" खर्च होतात मग चार वर्षांसाठी साडे तीन लाख रुपये विशेषतः जर त्या माणसाच्या "स्वकमाईचे" असतील तर खर्च करण्यात काय चूक आहे?
असो.
हा हिशेब ज्याचा त्याने करायचा आहे.

atheronova आणि cardionova नावाच्या दोन कंपण्यांचा टाय अप झाला आहे ,त्यांचे एक औषध सध्या फेज २ ट्रायलमध्ये आहे.हे औषध ईतके परिणामकारी आहे की कोणताही ब्लॉक विरघळुण जाते .अजुन मार्केटमध्ये यायला अवकाश आहे ,पण जेव्हा हे औषध येईल तेव्हा प्लास्टी ,बायपासची गरजही उरनार नाही.interventional cardiologist बेकार होणार हे निश्चित.

बायपास किंवा प्लास्टी शिवाय हृदयरोगाला पर्यायच नाही असे मत असेल तर डॉ. अभय बंग यांचे ‘माझा साक्षात्कारी हृदयरोग’ हे पुस्तक अवश्य वाचावे. त्यावरून असा निष्कर्ष काढता येतो की बायपास किंवा प्लास्टी हे तात्पुरते उपाय असून त्यायोगे हृदयरोगातून पूर्ण मुक्तता होऊ शकत नाही. मात्र जीवनशैली, योग्य आहार, पुरेसा व्यायाम आणि नियमित ध्यान यांच्या सहाय्याने हृदयरोग पूर्णपणे बरा होतो.
विशेष म्हणजे हे मत पूर्णपणे वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून प्रत्येक गोष्ट जोखणाऱ्या एका डॉक्टरचे आहे.