मला आवडलेले संगीतकार भाग ४ - सज्जाद हुसैन

मला आवडलेले संगीतकार :- १ मदनमोहन
मला आवडलेले संगीतकार :- २ सी रामचंद्र
मला आवडलेले संगीतकार :- ३ अनिल बिश्वास

संगीत काही लोकांच्या शरीरातून रक्तासोबत मिसळून वाहत असते. त्यांचा प्रत्येक श्वास संगीताने भारलेला असतो. त्यांच्या प्रत्येक शब्दात, कृतीत संगीत वसते. पण अशा लोकांना तापटपणा, हेकेखोर वागण्याचा एक शापित स्वभाव पण जन्मजात असतो. अशीच एक व्यक्ती हिंदी चित्रपटसृष्टीत होऊन गेली. आपल्या 34 वर्षांच्या प्रदीर्घ कारकिर्दीत फक्त 17 चित्रपट करणारे पहिले मि. पर्फेक्षनिस्ट संगीतकार ...... सज्जाद हुसेन ..........

पुरू राजाची गोष्ट आठवते का ? जेव्हा युद्धात हरल्यानंतर पुरू राजाला बंदी बनवून सिकंदर समोर आणले गेले तेव्हा सिकंदरने त्याला विचारले की हे पुरू, तू सांग मी तुला कशी वागणूक देऊ? तेव्हा पुरू राजा सिकंदरच्या डोळ्याला डोळा भिडवून उत्तरला होता की जशी एका राजाने दुसऱ्या राजाला द्यावी तशी वागणूक तू मला दे. ही गोष्ट आठवण्याचे कारण म्हणजे परिस्थितीने आयुष्यात संपूर्णपणे पराभव करून ही सज्जाद हुसेन हे शेवटपर्यंत ठाम होते. कोणत्याही गोष्टीवर त्यांनी कधीच तडजोड केली नाही. याचे एक उदाहरण द्यायचे तर त्यांना वीस वर्षांच्या प्रदीर्घ प्रतीक्षेनंतर एक चित्रपट 1983 साली मिळाला. त्यांनी मन लावून तो पूर्ण ही केला. पण त्या प्रोड्युसरने सज्जाद यांच्या नकळत एक दुय्यम दर्जाचे गाणे दुसऱ्या संगीतकाराकडून बनवून घेऊन त्या चित्रपटात घुसडले होते. चित्रपटाच्या प्रदर्शनापूर्वी जेव्हा सज्जाद यांना ही गोष्ट कळाली त्यांनी त्याक्षणी प्रोड्युसरची कडक शब्दात कानउघडणी केली. पुढे काही कारणास्तव तो चित्रपट प्रदर्शित होऊ शकला नाही.

सज्जाद हुसेन हे चित्रपटसंगीताचे बेताज बादशाह होते. जरी त्यांनी मोजकेच चित्रपट केले तरी त्यांच्या दर्जाच्या जवळपास ही कुणी फिरकू शकत नसे. मुठभर हिरे हे ट्रकभर लोखंडापेक्षा मौल्यवान असतात. सज्जाद हुसेन यांच्या रचलेल्या चाली ऐकायला खूप सोप्या असत. पण त्यांची नक्कल करायचा जेव्हा प्रयत्न होई तेव्हा त्या संगीतकाराला त्या सोप्या चालीमागची अवघड वाट दिसायची आणि त्यांची तारांबळ उडत असे. त्यातच सज्जाद हुसेन यांना गाण्याची एक ही मात्रा कमी जास्त झालेली चालत नसे. तशी झाल्याबद्दल त्यांनी प्रसंगी लताबाई तर कधी नूरजहाँ यांना सुध्दा सुनावले होते. त्यांच्या या स्वभावामुळेच त्यांना अतिशय कमी चित्रपटांचे संगीत द्यायचे काम मिळाले. त्यातून अर्धे अधिक त्यांनी आपल्या शीघ्रकोपी स्वभाव आणि इतरांची ढवळाढवळ या कारणास्तव सोडले. मुगल-ए-आझम सुध्दा त्यांनी सोडलेला आणि मग नौशादसाहेबांनी जो इतिहास घडवला तो तर सर्वश्रुत आहेच. हलचल हा सुध्दा त्यांनी तीन गाण्यानंतर प्रोड्युसर के आसिफ यांच्या ढवळाढवळीमुळे सोडला. तीच कथा पुढे मग्रूर, रूपलेखा आणि इतर ही काही चित्रपटांची झाली.

1917 साली जन्मलेले सज्जाद हुसेन यांना बालपणापासून संगीताची आवड होती. त्यांनी लहान वयातच सतार, व्हायोलीन, वीणा, बासरी, पियानो सारख्या वाद्ये शिकून घेतली. मेंडोलीन हे त्यांचे अतिशय आवडते वाद्य होते. त्यांनी आपल्या संगीतात मेंडोलीनचा सढळ वापर केलेला आढळून येतो. 1963 च्या “रुस्तम सोहराब” या चित्रपटानंतर त्यांना अनेक वर्षे वाट पहावी लागली. त्या काळात त्यांनी आपल्या बाणेदार स्वभावानुसार कुणाकडे काम मागण्याऐवजी आपल्या मेंडोलीनवर अनेक प्रयोग करणे पसंत केले.

सज्जाद हुसेन यांच्या कारकिर्दीची जेव्हा चर्चा होते तेव्हा त्यांच्या कामापेक्षा त्यांच्या स्वभावाविषयी जास्त बोलले जाते. पण त्यांच्या संगीताबद्दल असलेल्या तळमळीविषयी आणि उत्कृष्टतेच्या ध्यासाविषयी बोलले जात नाही. पण कुणी त्यांचे कौतुक केले किंवा निंदा केली त्यांना त्याचा कधीच काही फरक पडला नाही. आपल्याच मस्तीत आपल्या संगीताच्या दुनियेत बेधुंद होऊन जगणाऱ्या बादशाहप्रमाणे ते जगले. आणि एखाद्या सर्वसामान्य माणसाप्रमाणे त्यांनी जगाचा निरोप घेतला तेव्हा त्यांच्या मृत्यूची दखल सुध्दा कुणी घेतली नाही या गोष्टीची खंत वाटते.

सज्जाद हुसेन यांची काही गाजलेली व काही अप्रतिम गाणी खाली देत आहे.

1. बदनाम मोहब्बत कौन करे (नूरजहाँ – दोस्त)()
2. वो रात दिन वो शाम की गुजरी हुई कहानिया (लता – सैय्या)
3. खयालोमे तुम हो नजारोमे तुम हो (लता – सैय्या)
4. ए दिलरुबा ... नजरे मिला (लता – रुस्तम सोहराब)
5. ये कैसी अजब दास्तान हो गई ही (सुरैय्या - रुस्तम सोहराब)
6. लुटा दिल मेरा हाय आबाद हो कर (लता – हलचल)
7. जाते हो तो जाओ हम भी यहां (लता – खेल)
8. तुम्हें बागोमें (शमशाद बेगम – मग्रूर)
9. तुझे क्या सुनाऊ (रफी – संगदिल)

मला आवडलेले संगीतकार :- ५ गुलाम मोहम्मद