शिकणे आणि शिकविणे

शिकायचंच नाही त्याला शिकवता येत नाही.

१) गाडी न्यूट्रल ला असताना क्लच दाबून ठेवला तर इंधन जास्त जळत नाही. हातावर ताण येतो हे बरोबर.

२) माझ्या एका मित्राचा ट्रकचा व्यवसाय आहे.त्याचे टाटा टॉरस नावाचे तीन ऍक्सलचे ट्रक आहेत. सुरुवातीला त्याचे चालक त्याला शेंड्या लावत असत. तो पण अनुभवातून शिकला याचे एक उदाहरण. माझ्या समोरच त्याला त्याच्या एका चालकाचा फोन आला साहेब ट्रक चा ऍक्सल मोडला त्याचे १५००० रुपये होतील. याने त्याला विचारले तू कुठे आहेस? तो म्हणाला खंडाळा घाटाच्या सुरुवातीला. हा म्हणाला तू तिथेच थांब मी येतो २ तासात.
आणि हा शांत पणे माझ्याशी गप्पा मारू लागला. मी त्याला विचारले अरे तुला जायचे नाही का? तो म्हणाल थांब जरा काय घाई आहे?
दहा पंधरा मिनिटात त्या चालकाचा फोन आला साहेब ते मेकॅनिकने अड्जस्ट केले आहे ८०० रुपये होतील. हा म्हणाला करून घे.
मित्र मला म्हणाला सुरुवातीला हे चालक लोक मला शेंडी लावायचे आता मी पण शिकलो आहे. मी तिथे येतो म्हणल्यावर त्याने सारवासारव केली.

लोक तुम्हाला शेंड्या लावायला टपलेले आहेत अशा अनेक सुरस आणि चमत्कारिक कथा आहेत
पुन्हा केंव्हा तरी.

ट्रकचा मालक, गंडवणारा पगारी नोकर हा फार्मुला सरदार लोक अजिबात वापरत नाहीत. कारण स्वत:ची वस्तू म्हटली की ती व्यक्ती अगदी जपून वापरते, दुसऱ्याची वापरताना बेपर्वा राहते .

जी फुकट शिकायला लागते/ मिळते त्याला अहंकार दुखावला जाण्याची हलकीशी झालर असतेच असते त्यामुळे मी शिकवायच्या फँदात न पडता समोरच्याची फजिती करणे हाच हेतू अधून मधून ठेवतो.

पोजिटिव्ह थापेबाजीपेक्षा निगेटिव्ह सुस्पष्टतेल सामोरे जाणे मला जास्त पसंत आहे( हे विधान राजकीय अर्थाने केलेले नाही याची सुज्ञ नसणार्यांनी कृपया नोंद घ्यावीच)

जॉन : अहंकाराचा मुद्दा विचार करण्याजोगा.

कारण जो पर्यंत चुकीची भरपाई करायची
वेळ येत नाही तोपर्यंत दुसर्याने दिलेले ज्ञान अहंकार दुखावते म्हणूनच रिक्षावाल्याने आपली सूचना योग्य असूनही गांभीर्याने घेतली नाही.

हेच जर पेट्रोल संपत आले असते आणी जवळपास पंपही नाही अशी स्थिती असती तर आपला सल्ला नक्कीच मानला गेला असता. किंबहुना मिपावर या मानवी स्वभावाचे उथळ आणी ओंगळवाणे प्रदर्शन विना न्यूनगंड करणाऱ्या अशा बऱ्याच स्त्री व काही पुरुष सदस्यही आहेत असे निरीक्षण आहे. अर्थात सगळेच प्रदर्शन करतील असे नाही.

पण एका साध्या प्रश्नाचे न्रागावता प्रामाणिक उत्तर द्याल?

आपण इंजिनचलित दुचाकी चालवतांना शिरस्त्राण वापरता का?

पुढे माझा एक अनुभव देत आहे.
तीसेक वर्षांपूर्वीची गोष्ट. एकदा कार्यालयात जेवणासाठी डबा उघडून जेवायला सुरुवात केली. भाजीत मीठच नव्हते. तिथे कामाला बाई होत्या. मीठ मागवले.
त्यांनी एक मोठ्ठी बशी आणली. म्हणाल्या मीठ संपले तरी हे आहे ते देते. आणि दोनतीन चमचे होतील एवढे जाडे मीठ वाढले.
मी खेकसलो. हे एवढे जाडे मीठ भाजीत घालू?
बाईंना हसू फुटले. पाच मिनिटे.
बाई हसल्यावर मला आपण कुठेतरी चुकतो आहोत असे वाटले आणि धोरणीपणाने चूप बसलो.
बाईंनी आतून रिकामी वाटी आणली आणि मीठ वाटीने रगडून बारीक करून दिले.
बाईंनी रिकाम्या वाटीतून अक्कलच वाढली होती.

आपल्याला अनेक वेळा असे आढळते की चवदा पन्धरा वर्षाची मुले दुचाकी च्या गराज वर काम करतात व ज्ञानाच्या बाबतीत आप्ल्या पेक्शाही पोचलेली असतात. भारत रत्न पं भीमसेनही जोशी यान्ची मर्सिर्डीस कार होती व तिचे खडा न खडा रिपेरिगचे त्यान अनुभवाने ज्ञान होते. खरे तर आपण कन्वेन्शनल शिक्षणातच फार तो़कडे ज्ञान घेतो.बोलघेवडे पणा जास्त असलेले. माझ्या एका अर्किटेकट मित्राला विचारले " ४० वर्षाच्या प्रॅक्टीस मध्ये तू ट्रिगॉनॉमेट्री किती वेळा वापरली त्याचे उत्तर होते एकदाही नाही ! आपल्याला वाहन चालकाचा परवाना घेताना ८ चा आकडा काढायला सांगातात ,असा प्रसंग आयुष्यात परत कधीही येत नाही कारण आपण सुरक्षा म्हणून खाली पाय टेकूनच गाडी वर जर घ्यायचा झाला तर तितका जवळचा टर्न घेतो.
आपल्या इथे मिपावर काही लोक असे आहेत की त्यांनी नक्की कोणते औपचारिक शिक्षण घेतले असा पेच पडावा . माणसाने गुरू व्हायच्या ऐवजी आयुष्यभर विद्यार्थी राहायचा छंद करावा असे मी तरी मानतो .

+१

कायदा झाल्यापासून ISI वाले आणले आहे !

छान..

शिकविल्यामुळे गृहीते आणि गृहीतके पुन्हा नव्याने तपासता येतात. त्यातल्या खाचा खोचा, कळीचे शब्द, मुद्दे वगैरे नव्याने कळतात.

एका शिकवणीत मी जडत्त्वाचा नियम शिकवत होतो. नवे बदल तपासण्यासाठी त्याचे पाठ्यपुस्तक वाचले. त्या नवीन अभ्यासक्रमात 'अनलेस अ‍ॅन एक्स्टर्नलल फोर्स इस अ‍ॅप्लाईड' हे नवे शब्द होते जे आमच्या वेळच्या अभ्यासक्रमात नव्हते.

त्याचप्रमाणे विद्यार्थ्यांच्या प्रश्नातूनही काही नवे निघते.

प्रख्यात वैज्ञानिक कोपर्निकस विद्यापीठात शिकवीत असतांना एका विद्यार्थ्याने प्रश्न विचारला की फक्त बाह्यग्रहच का वक्री मार्गाने फिरतात. म्हणजे पूर्वोदयानंतर बाह्यग्रह क्षितीजापासून उंच ऊंच दिसूं लागतांना जाता अचानक काही दिवस खाली खाली का जातांना दिसतात?

तेव्हाचे गृहीतक असे होते की अंतर्ग्रह वर्तुळाकार कक्षेत तर बाह्यग्रह पेरीसर्कलाकार (हे केवळ चित्राने स्पष्ट करता येईल) कक्षेत फिरतात. या प्रश्नाचे उत्तर मिळाले नाही म्हणून कोपर्निकसने राजीनामा दिला. आर्थिक दुरवस्था आली तरी विश्लेषण, चर्चा सुरू ठेवल्या. त्यानंतर सर्व ग्रहांच्या कक्षा दीर्घवर्तुळाकार असतात हे त्याच्या ध्यानात आले. नंतर त्याने त्याचा सुप्रसिद्ध सूर्यकेंद्री विश्वाचा सिद्धान्त शोधून काढला. केवळ एका विद्यार्थ्याच्या शंकेमुळे या संशोधनाला चालना मिळाली.

मुम्बई मेट्रो च्या सर व्यवस्थापक अश्विनी भिडे यांची मेट्रो ची तांत्रिक माहिती ज्या तपशील वार दिली आहे एका मुलखतीत त्यावरून आपला हा विश्वास बसणार नाही ही या बाई मराठी साहित्य हा विषय घेऊन पदवी व नंतर आय ए एस झाल्या आहेत !

'सूर्योदय' व 'सूर्यास्त' हे शब्द आता शास्त्रीय दृष्ट्या बरोबर नाहीत.

हे विधान पटले नाही. उदय आणि अस्त यांच्या व्याख्या बदलल्या की हे शब्द बरोबर ठरतील.

यातील पोह्याचे उदाहरण ही सहज शिक्षण ( informal)यात समाविष्ट होतात.
औपचारिक (formal) साचेबंद
अनौपचारिक (non-formal) साचेबंद नसते,वातावरण सापेक्ष