छायाचित्रणकला स्पर्धा क्र. १६: फूल: निकाल

नमस्कार मंडळी,

यंदाच्या छायाचित्रणकला स्पर्धेला दिलेल्या प्रतिसादाबद्दल खूप धन्यवाद. ज्या निकालाच्या धाग्याची तुम्ही आतुरतेने वाट पाहत होता तो प्रकाशित करताना आम्हाला आनंद होत आहे.

निकाल जाणून घेऊया, स्पर्धेचे परीक्षक श्री सर्वसाक्षी यांच्या शब्दांत.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
सप्रेम नमस्कार,
मी तांत्रिक बाबींपेक्षा चित्राच्या एकंदर परिणामाला, नैसर्गिक दिसण्याला आणि आपण फूल जसे प्रत्यक्ष पाहिल्यावर दिसेल तसे दिसण्याला अधिक प्राधान्य दिले आहे. फुलाचे चित्र हे चांगलेच असते आणि इथेही तशीच आहेत. अर्थात तांत्रिक बाबींकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. डिजीटल चित्रण जमान्यात टिपण्याइतके महत्त्व चित्र सादर करण्याला आहे. अगदी नामांकित स्पर्धांमध्येही संस्करणाला प्रत्यवाय नाही, मात्र संस्करण हे सुधारणांसाठी मर्यादित ठेवलेले असते. मूळ चित्रात मोठे फेरफार म्हणजे मूळ रंग बदलणे, पार्श्वभूमी बदलणे - काढून टाकणे - निर्माण करणे - कृत्रिम प्रकाश निर्माण करणे हे संमत नसते. चित्र अधिक उठावदार होण्यासाठी आवश्यक ते बदल म्हणजे एक्सपोजर, कॉन्ट्रास्ट, सॅच्युरेशन हे संमत आहे.
चित्र टिपताना आपला विषय त्या चौकटीत उठून दिसेल/ प्रामुख्याने असेल हे पाहणे आवश्यक आहे. चौकटीच्या मानाने अगदी लहान असलेले चित्र कधी कधी चांगले असूनही हरवून जाते, प्रभावी ठरत नाही. तसेच चित्र टिपताना पार्श्वभूमीवर नजर ठेवणे अगत्याचे आहे. असंबद्ध वा अनभिप्रेत पार्श्वभूमी विषयाला वा चित्राला मारक ठरू शकते. फुला सारखा विषय टिपताना सुस्पष्टता अत्यंत महत्त्वाची. रंग, गंध, पोत, आकार, रचना यापैकी गंध तर टिपता येत नाही; रंग टिपण्याचे काम कॅमेरा बर्‍यापैकी स्वतःहून करतो. पोत दाखविणे सर्वस्वी चित्रकाराच्या हाती. फुलाच्या पाकळीची तलमता, नाजूकपणा, पोत, सूक्ष्म रेषा, फुलाचा गाभा, परागकण, बिया हे सर्व जितके सुस्पष्ट टिपले जाईल तितके चित्र अधिक प्रभावी. फुलाची चित्रे टिपताना विशेषतः पांढरी वा फिक्या रंगाची फुले टिपताना प्रकाश नियंत्रण अत्यंत महत्त्वाचे. प्रकाश योजताना सर्व लक्ष्य फुलाच्या पाकळीवर केंद्रित असावे. संपूर्ण चित्र प्रकाशमान ठेवण्याच्या नादात अनेकदा उजळ भाग म्हणजे पाकळ्या थोड्या भगभगीत वा अतिप्रकाशित टिपल्या जातात आणि तपशील लुप्त होतो. तलम फूल टिपताना पाकळी मागून येणारा प्रकाश विलक्षण उठाव देतो. अनेकदा अर्धा विषय प्रकाशमान आणि अर्धा सावलीत असे चित्र टिपताना फसगत होते, विशेषतः पांढरे फूल टिपताना. शक्यतो विषमप्रकाशित चित्र घेऊ नये. फुलेच कशाला, अनेकदा माणसांची समूहचित्रे टिपताना माणसे उन्हात उभी केली जातात आणि मग चित्र पाहताना डोळ्यांचा तपशील दिसत नाही तर कपाळाखाली काळे दिसते, टोपी घातली असेल तर टोपीच्या झापाच्या सावलीतला सर्व तपशील नष्ट झालेला दिसतो.
सर्व स्पर्धकांचे आणि प्रदर्शकांचे आभार आणि अभिनंदन.
माझ्या पसंतीस आलेली चित्रे
३) हिरवळीवर पडलेले चाफ्याचे फूल. रचना, रंगसंगती चांगली आहे आणि साधे असूनही हे चित्र आकर्षक आहे. या चित्रात जर थोडे बदल केले असते तर ते अधिक प्रभावी ठरले असते - मी माझा आवडीनुसार अल्पसे बदल केल्यावर हे चित्र असे दिसते.

२) उटी येथे टिपलेले गुलाबाचे फूल. या फुलाची रचना टिपताना शोधलेला कोन चांगला आहे. तपशील चांगला आला आहे आणि रंग फिका असूनही प्रकाशाची हाताळणी चांगली आहे व त्यामुळे तपशील हरवला नाही. प्रदर्शनात बहुधा अनेक दिवस राहिल्याने फुल थोडे उतरणीला लागले आहे पण चित्रण छान आहे. योग्य एक्स्पोजर या चित्राला अधिक आकर्षक करू शकले असते. माझा सुधारणेचा एक प्रयत्न

१) सर्वाधिक पसंतीस आलेले लेक जिनेवा येथे टिपलेले पिवळे फूल. किंबहुना अत्यंत साधेपणा पण अत्यंत प्रभावी चित्रण यामुळेच हे चित्र मला आवडले. टिपण्याची दृष्टी, सुस्पष्टता, उत्तम प्रकाशयोजना हे तर आहेच पण या चित्रात विलक्षण जिवंतपणा आहे. केंद्रकापासून दूर जाणार्‍या पाकळ्या, पाकळ्या व गाभा यातील विरोधी रंगसंगती आणि मुख्य म्हणजे चित्रातला प्रसन्न भाव मला भावला. पाकळ्यांच्या रेषा, पोत अतिशय सुरेख उमटला आहे आणि पाकळ्यांची रचना प्रभावीपणे टिपल्याने त्याला एक लय आलेली आहे. चित्राचा विषय पार्श्वभूमी पासून पूर्णपणे अलग केलेला आहे.

अनेक चित्रे थोड्या संस्करणामुळे अधिक प्रभावी झाली असती हे प्रकर्षाने जाणवून देणारे चित्र जंगलात टिपलेल्या पांढर्‍या फुलाचे. थोड्या सुधारणांनंतर हे चित्र निश्चितच अधिक प्रभावी झाले असते.

अबोली हे चित्र तांत्रिक दृष्ट्या उत्कृष्ट आहे यात वादच नाही. रचना, सुस्पष्टता, प्रकाश योजना सर्वच बाबतीत उत्तम आहे परंतु हे चित्र पाहताना मला फुलापेक्षा फुलाचे चित्र असलेल्या भेटपत्राचा वा पुस्तकाच्या मुखपृष्ठाचा भास झाला. काळ्या पार्श्वभूमीच्या केलेल्या समावेशामुळे चित्राला कृत्रिमता आली आहे असे मला वाटते, मुळात सुरेख टिपलेली प्रतिमा काळ्या पार्श्वभूमीमुळे सपाट झाल्यासारखी वाटते. अर्थात हे माझे मत.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

विजेत्या स्पर्धकांची नावे

• तृतीय क्रमांक - कोवळा संन्यास - संदीप डांगे
• द्वितीय क्रमांक - उटीच्या रोझ गार्डन मधल्या २८०० प्रकारच्या गुलाबांपैकी एक - मृत्युन्जय
• प्रथम क्रमांक - लेक जिनिवा येथील एक फूल - श्रीरंग_जोशी

विजेत्यांचे हार्दिक अभिनंदन. सर्व स्पर्धकांचे, अवांतर छायाचित्रे प्रकाशित करणार्‍यांचे व या दोहोंचा उत्साह वाढवणार्‍या प्रतिसादकांचे मनःपूर्वक आभार.

यापुढील स्पर्धांसाठी आपल्या सुचवण्यांचे स्वागत आहे. यासाठी कृपया साहित्य संपादकांना संदेश पाठवावा.