सोने : गुंतवणूक की सुरक्षा ? की यापैकी काहीच नाही ?

चिनार साहेब
गुंतवणूक हि शारीरिक( प्रत्यक्ष)असते तशीच भावनिक सुद्धा असते. आपल्या मुलांच्या लहानपणी रुपये १०,०००/- (दहा हजार)ला घेतलेला फिल्मचा कॅमेरा आजच्या डिजिटल युगात अक्षरशः कवडीमोलाचा आहे. पण मुलांच्या लहानपणीचे फोटो आज आपण घालवलेल्या अमुल्य क्षणांच्या आठवणींची किंमत काय आहे?
आपले आई वडील किंवा आपण आपल्या पत्नीच्या अंगावर जे दागिने घालाल त्याची प्रत्यक्ष किंमत ५ % ने वाढेल पण त्यात असलेली आपल्या पत्नीची भावनिक गुंतवणूक याची किंमत कशी करणार. आजपासून ५० -६० वर्षांनी आपले आई वडील कदाचित हयात नसतील पण त्यांनी बनविलेले हेच दागिने आपल्या पत्नीला त्यांच्या प्रेमाची साक्ष देत राहतील. त्याची किंमत काय करणार?
लग्नानंतरच्या पहिल्या वर्षात आपले जेवढे सण वार होतात तेंव्हा आपली पत्नी लंकेची पार्वती म्हणून उभी राहणार आहे काय. चार दागिने अंगावर घातल्यावर आणी सुंदर साडी नेसल्यावर पत्नी किती सुंदर दिसते हे मी आपल्याला सांगायची गरज नाही. याची आठवण म्हणून काढलेले फोटो नंतर आपल्याला किती आनंद देतील तो आनंद आपल्या मुदत ठेवीच्या पावत्या देतील काय?
पैसा हे सुखाचे साधन आहे. साध्य नव्हे. शिवाय जर आपल्या आईवडिलांना आपल्यामुळे आपल्या सुनेचे स्त्रीधन चोरीस गेले आहे याची खंत राहणार असेल तर त्यांना त्याची भरपाई करण्यात मिळणाऱ्या आनंदापासून आपण वंचित करू इच्छिता काय?
राहिली गोष्ट- निव्वळ व्यवहाराची- सोने हे कदाचित मुदत ठेवीपेक्षा कमी व्याज देईल परंतु अर्ध्या रात्री सुद्धा सोने गहाण ठेवून आपल्याला पैसे अगदी खेड्यातही मिळू शकतात. आणी शहरात त्यःक सोन्याला तरणा ठेवून आपल्याला एक दिवसात सुवर्ण कर्ज सुद्धा मिळू शकते. असे कर्ज घेऊन व्यवसाय करून भरभराटीस आलेले कितीतरी व्यावसायिक माझ्या पाहण्यात आहेत. शिवाय पत्नीचे सोने गहन ठेवून व्यवसाय सुरु केला आहे म्हणून तेवढ्याच जबाबदारीने ते कर्ज सुद्धा फेडले जाते असा अनुभव आहे.
माझे वैयक्तिक मत असे आहे कि आपल्या बचती तील काही भाग म्हणून सोने जरूर असावे. मग ते घेणार असाल तर ते हौसे मौजेच्या दिवसात का नको?

मी अर्थत्द्न्य नसलो तरी काही मुद्दे मला नेहेमी जाणवतात :
>>१ किलो सोने बाळगून असलेला माणूस गेले ५०० वर्षे 'सुखवस्तू' धरला गेलेला आहे ... हे दुसर्या कुठल्याही गुंतवणुकीला लाभलेले नाही (अगदी रोकड सुद्धा नाही )
>> खरे साहेब वर म्हणतात त्याप्रमाणे त्यात भावनिक मूल्य आहे तसेच ती जगभरात मिड नाईट करन्सी म्हणून धरली जाते (कित्येक शतके)
>> बडे बडे अर्थतज्ञ जरी सोन्याला मृतवत गुंतवणूक म्हणत असले तरी बऱ्याच आर्थिक व्यवहारांमध्ये सोने गृहीत धरले जातेच .
>> बहुतेक प्रगत राष्ट्रे सोन्याचा प्रचंड साठा बाळगून असतात आणि तो सहसा वापरत नसतात असे दिसते ..
...असो ...मिपा वरील अर्थतज्ञ ह्यावर आपली मते मांडतील तेव्हा अजून मुद्दे विचारात घेऊ....

आपणांस जर सोन्यांत गुंतवणुक करावयाचीच असेल तर एक्चेंज ट्रेडेड फंडातुन सोने ईलेक्ट्रॉनिक स्वरुपात घेणे अधिक चांगले असे मी सुचवेन. अर्थात या पर्यायात होणारे अनेकविध फायदे (खरेदी/विक्रीस सुलभ, स्वस्त मिळणे, शुद्ध्तेची खात्री, सांभळण्याचा खर्च नाही, अधीक सुरक्षीत, कमी दराने कर आकारणी ई.) विरुद्ध सोने दृश्य स्वरुपात नसल्याने होणारे मानसिक/ सामाजिक परिणाम याबद्दल आपण जरुर विचार करावा

सोने ही गुंतवणूक ही नाही आणि सुरक्षा ही नाही. सोने हे चलन आहे. सोने तुम्हाला काहीही नवीन बनवून देवू शकत नाही (जसे शेअर्स). म्हणून ती सुरक्षा नाही. सोने तुम्हाला दर महिन्याला (किंवा वर्षाला) ठराविक प्रमाणाचा परतावा देवू शकत नाही. म्हणून ती गुंतवणूक नाही. सोन्याचा भाव हा फक्त स्पेक्युलेशनने (याला म्हराटीत काय म्हंतात राव?) वाढत जातो. ते एक स्पेक्युलेशनचे उपकरण आहे. सोने घ्या पण तुमच्या गुंतवणुकीच्या पैकी ५% पेक्षा जास्त सोन्यावर खर्च करू नका. आणि तो खर्च बुडीत खात्यात जमा करा.

सोनं आपण शक्यतो कधीच विकत नाही.
योग्यवेळी विकलेच पाहिजे.
२००७ साली नोकारीला लागल्यापासून (त्यावेलेचा दर १२०००) जमा केलेले सोने मी २०१२ मध्ये फ्लॅट घेताना ३०००० ने विकले. आज ३ वर्षानंतरही २७००० पेक्षा कमी दर आहे.
सध्या फ़क्त ६ महिन्यांच्या अन्तराने ५ gram gold ETF घेतोय.

सोन्यातली गुंतवणूक...

गुंतवणूक अश्याच वेळेस होते जेव्हा एखादी गोष्ट तुम्ही केवळ फायदा-तोटा (आणि फारतर गरज पाहून) कोणत्याही भावनिक अडथळ्यांशिवाय खरेदीविक्री करू शकता. (एखादी गोष्ट आपण विकणारच नसलो तर तिची किंमत आणि फायदा-तोटा केवळ पुस्तकी राहतात, तिला गुंतवणूक म्हणणे योग्य नाही. मात्र अश्या गोष्टी मानसिक समाधान मात्र जरूर देतात.)

वरच्या व्याख्येप्रमाणे...

१. स्त्रीधन / इतर घरातले दागीने / राहते घर / इ गुंतवणूक नसतात.

२. शुद्ध सोन्याची नाणी अथवा बिस्कीटे गुंतवणुक असतात. यांची चोरी होण्याची शक्यता असते. ती बँकेच्या लॉकरमध्ये ठेवणे हा यावर एक उपाय होऊ शकतो.

भविष्यात योग्य किंमत आल्यास विकायचे आहे असे ठरवलेले असेल तर त्या सोन्याचे दागीने बनवणे अनावश्यक आणि गुंतवणूकीतला फायदा घटवणारे असते. याचबरोबर, २४ कॅरट सोने अत्यंत मऊ असते, त्याचे दागिने सहज वाकतात आणि त्याची सहजपणे झीज होते. यासाठी दागिने बनवताना ते मजबूत व्हावे यासाठी सोन्यात तांबे अथवा इतर धातूंची भेसळ केली जाते. दागिन्यांची विक्री करताना ही भेसळ, ती किती आहे याबाबतीतील मतभेद आणि वापराने होणारी दागिन्यांची झीज दोन्हीही तोटा वाढवतात. त्याविरुद्ध, ९९.९९ किंवा अधिक ठसा असलेल्या सोन्याच्या बिस्कीटांची बाजारभावाने खरेदी-विक्री होऊ शकते.

३. चोरीपासून सर्वात सुरक्षित सोन्यातील गुंतवणूक सोन्याची सर्टिफिकेट्स / रोखे / ETF / इ स्वरूपात करता येते... यात अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. अधिक माहिती तुमच्या गुंतवणूक सल्लागाराकडून व बँकेकडून मिळू शकेल.

====

* सोने हा एक "विक्रीयोग्य जिन्नस (commodity)" प्रकारचा गुंतवणूकीचा पर्याय आहे. अर्थात त्याच्या बाजारभावात (कधीकधी बेभरवश्याचे) चढ-उतार होतात, त्यासाठी गुंतवणूकदाराची तयारी असणे जरूर आहे हे वेगळे सांगायला नकोच.

सोन्यावर नियमीत व्याज मिळण्याची सोय पण सोनारांकडे असते. ( माझ्या वरवरच्या माहीतीत पुण्यात गाडगीळांकडे आहे ). त्यांच्या कडुन सोने घेउन त्यांच्या कडेच FD सारखे ठेवायचे. ते वर्षाला ५-६ टक्के व्याज देतात ( सोन्याच्या रुपात ). आणि परत घेताना सोनेच देतात.

प्रसाद भागवत, काळा पहाड, आजानुकर्ण व इस्पीकचा एक्का यांच्याशी सहमत.

गुंतवणूक अश्याच वेळेस होते जेव्हा एखादी गोष्ट तुम्ही केवळ फायदा-तोटा (आणि फारतर गरज पाहून) कोणत्याही भावनिक अडथळ्यांशिवाय खरेदीविक्री करू शकता. ह्या हॉलमार्क वाक्याशी प्रचंड सहमत.
ज्याकाळी गुंतवणूकीचे सुरक्षीत पर्याय नव्हते त्याकाळी सोन्यात/सोन्याच्या दागिन्यात गुंतवणूक ठिक होती. आता गुंतवणूकीचे सुरक्षीत पर्याय उपलब्ध असताना सोन्यात/सोन्याच्या दागिन्यात गुंतवणुक करणे हे योग्य वाटत नाही. अडचणीच्या वेळी सोने विकताना किंवा गहाण ठेवताना भावनेमुळे अडचण येत असेल तर अशा गुंतवणुकीचा काय फयदा?

२०१२ साली सोन्याचा बाजारभाव ३१०००/१० ग्रॅ. इतका होता. आजचा बाजारभाव २६०००/१० ग्रॅ. च्या आसपास आहे. म्हणजे अंदाजे ५००० हजाराचे नुकसान. ह्यापेक्षा गाडग्यात ३१००० ठेवले असते तर तोटा न होता हातात मुळ रक्कम नक्कीच मिळाली असती.

जर जास्त काळ गुंतवले तर सोने / शेअर बाजार दोन्ही चांगला परतावा देईल पण शेवटी पुढे काय होणार हे कोणीच सांगू शकणार नाही त्यामुळे फ़ाsssssssssssर विचार करण्या पेक्षा . थोडाफार विचार करून जो ऑप्शन पटतोय त्यात लगेच गुंतवले तर फायदा होईल