एस्केप फ्रॉम डाऊन अंडर - ३

स्पार्टाकस's picture
स्पार्टाकस in जनातलं, मनातलं
14 Apr 2014 - 11:07 am

टँगमधून निघालेला शेवटचा चोवीसावा टॉर्पेडॉ परत फिरला होता आणि आता भस्मासुराप्रमाणे टँगच्याच दिशेने झेपावत होता !

काहीतरी भयानक घोटाळा झाला होता. टॉर्पेडोचं रडार जाम झालं असावं किंवा त्याच्या दिशादर्शक यंत्रणेत असलेला गायरोस्कोप बिघडला असावा. काहीही असलं तरी त्याच्या तडाख्यातून पाणबुडी वाचवणं हे आद्य कर्तव्य होतं !

" इमर्जन्सी स्पीड !" ओ'केनने आज्ञा सोडली, " ऑल अहेड इमर्जन्सी ! राईट फुल रडार ! पाणबुडी वळवा ! पूर्ण वळवा !"

इंजीनरुम मध्ये चीफ इलेक्ट्रीशियन जेम्स कल्प पाणबुडी वळ्वण्यासाठी लागणारी आवश्यक विद्युत शक्ती पुरवण्याचा आकांती प्रयत्न करु लागला ! पाणबुडी टॉर्पेडोच्या मार्गातून दूर होण्यावर सर्वांचे प्राण अवलंबून होते.

ब्रिजवर उभे असलेले ओ'केन आणि लेबॉल्ड खिळल्यासारखे उलटलेल्या टॉर्पेडोकडे पाहत होते. नेम धरुन सोडल्यासारखा तो थेट पाणबुडीच्या दिशेने येत होता. टँग सहा नॉट वेगाने वळत होती. टॉर्पेडोचा वेग पाणबुडीच्या वेगाच्या चौपट होता !

पाणबुडीच्या डाव्या बाजूने येणारा टॉर्पेडो पाहून बिल लेबॉल्डच्या मनात आलं,

' कदाचित तो दुस-या दिशेला वळेल.. पुन्हा भरकटण्यास सुरवात होईल.. शेवटच्या क्षणी पाणबुडी त्याच्या मार्गातून दूर होईल !'

कोनींग टॉवरमध्ये फ्लॉईड कॅव्हर्ली टँगच्या दिशेने येणा-या टॉर्पेडोवर नजर ठेवून होता.

' टँग टॉर्पेडोच्या मार्गातून दूर जाऊ शकेल का ? पाणबुडीला फक्त काही मीटर सरकण्यापुरता वेग पकड्णं आवश्यक आहे ! एखाद्या स्पीडबोटप्रमाणे झटकन बाजूला झालं की सुटका !' कॅव्हर्लीच्या मनात आलं.

अर्थात टँग काही स्पीडबोट नव्हती. बाजूला होणं किंवा वेगाने निसटणं तिला शक्यं नव्हतं !

... आणि टॉर्पेडो टँगवर येऊन धडकला !

पाणबुडीच्या मागील बाजूला नॅव्हीगेशन रुम आणि टॉर्पेडो रुमच्या मध्ये तो टॉर्पेडो आदळला होता !

टॉर्पेडो आदळताच जबरदस्त स्फोट झाला ! एकूण नौसैनीकांपैकी पाणबुडीच्या मागील भागात असलेल्या अर्ध्या सैनीकांवर एका क्षणात मृत्यूने झडप घातली ! पाणबुडीच्या मध्यापर्यंत असलेल्या कंपार्टमेंट्समध्ये पाणी भरलं होतं !

टँगचं बाहेरचं आवरण त्याकाळातील सर्वोत्कृष्ट असलेल्या एक इंच जाडीच्या निकेल आणि स्टीलचं बनलेलं होतं. परंतु नाकाडात जबरदस्त विध्वंसक स्फोटके ठासून भरलेल्या आणि शत्रूच्या बोटींचा जाड पोलादी तळ भेदण्याच्या दृष्टीने खास बनवण्यात आलेल्या टॉर्पेडोचा मारा सहन करणं सोपं नव्हतं !

एखाद्या भूकंपाचा धक्का बसावा तशी टँग हादरुन गेली. कोनींग टॉवरमध्ये असलेल्या कॅव्हर्लीला पाणबुडीचे दोन तुकडे झाले असावेत अशी शंका आली. त्याचवेळी सर्व दिवे गेले आणि पाणबुडीत गुडूप अंधार पसरला !

" आपलाच टॉर्पेडो ! ओह गॉड !" फ्रँक स्प्रिंगरने आरोळी ठोकली !

पुढच्या टॉर्पेडो रुममध्ये पीट नेरॉवन्स्की अचानक बसलेल्या धक्क्याने खाली कोसळला. स्वतःला सावरत तो कसाबसा उभा राहीला. अवघ्या काही क्षणांपूर्वी सॅन फ्रान्सिस्कोमध्ये सुटी घालवण्याचे विचार त्याच्या मनात येत होते. पाणबुडी वेगाने सागरतळाला चालल्याचं त्याच्या ध्यानात आलं. एकादा जपानी डेप्थ चार्ज तर आपटला नव्हता ? कंपार्टमेंटमधील सामान इतस्ततः फेकलं जाऊ लागलं. कंट्रोल रुममध्ये कोणीतरी बॅलास्ट टँक्समध्ये हवा भरून पाणबुडीला पुन्हा पृष्ठभागावर नेण्याचा प्रयत्न करत असल्याचं त्याला जाणवलं. अर्थात अर्ध्या पाणबुडीत पाणी भरल्याने त्या प्रयत्नाला यश येणार नव्हतंच !

स्वतःला सावरत नेरॉवन्स्कीने आजूबाजूला नजर टाकली. त्याचे सहकारी हेस ट्रक, लेलँड वीकली आणि जॉन फ्लूकर त्याच्या नजरेस पडले. त्यांच्यापैकी कोणालाही कसलीही दुखापत झाली नव्हती. कंपार्टमेंटची विशेष नुकसान झालेलं दिसत नव्हतं !

स्वतःला सावरत नेरॉवन्स्कीने कंपार्टमेंटचा जलाभेद्य ( वॉटरटाईट ) दरवाजा बंद केला. वीकलीच्या डोक्यावर हेडफोन होता. त्याने इतर कंपार्टमेंट्समध्ये संदेश पाठवण्याचा प्रयत्न करण्यास सुरवात केली. फ्लूकरने इमर्जन्सी दिवे लावले.

पाणबुडीच्या पुढील भागात असल्याने ते तसे सुदैवीच होते. पाणबुडीतून बाहेर पडण्याच्या एस्केप हॅचपासून ते अवघ्या काही फूट अंतरावर होते ! अर्थात वाचलेले सर्व नौसेनीक तिथे पोहोचेपर्यंत बाहेर पडण्याचा प्रयत्न करण्यात काहीच अर्थ नव्हता.

' पाणबुडीच्या मागील भागातील सर्वजण टॉर्पेडोच्या आघाताला बळी पडले असावे किंवा एव्हाना बुडाले तरी असावे !' नेरॉवन्स्कीच्या मनात आलं.

टँगच्या ब्रिजवर असलेल्या बिल लेबॉल्डच्या नजरेसमोर काळ्या धुराचा एक स्तंभ उसळला ! वास्तवीक टॉर्पेडो आदळल्यामुळे एखाद्या कारंज्याप्रमाणे पाणी उसळलं होतं.

' पाणबुडीचे दोन तुकडे होणार ' लेबॉल्डच्या मनात आलं.

डिक ओ'केन हादरुन आपल्याच टॉर्पेडोचे प्रताप पाहत होता. पाणबुडीच्या मागच्या भागात असलेले बॅलास्ट टॅंक्स तुटून हवेत उडाले होते ! पाणबुडीच्या मधल्या मुख्य डेकवर असलेल्या पाच इंची तोफेभोवती आणि मागील भागात असलेल्या सिगारेट डेकवर बसवलेल्या चाळीस मी.मी.च्या तोफेभोवती पाणी साचण्यास सुरवात झाली होती !

" आपल्याला पाणबुडी जागेवरुन हलवता येईल का ?"

ओ'केनने ब्रिजवरील फोनमध्ये प्रश्न केला, परंतु त्याला कोणतंही उत्तर मिळालं नाही ! ओ'केनने पुन्हा तोच प्रश्न केला पण व्यर्थ !

कोनींग टॉवरमध्ये असलेल्या कॅव्हर्लीला ओ'केनचा आवाज ऐकू येत होता, परंतु कॅव्हर्लीचं उत्तर ओ'केनपर्यंत पोहोचत नव्हतं. टॉर्पेडो आदळल्यानंतरच्या स्फोटामुळे ब्रिजवरील फोनचा रिसीव्हर कामातून गेला होता. अर्थात याची कॅव्हर्ली आणि ओ'केन दोघांनाही कल्पना नव्हती.

" रडार !" ओ'केन गरजला, " सर्वात जवळची जपानी डिस्ट्रॉयर कुठे आहे ? कोणत्या दिशेने जात आहे ?"
" रडारची पूर्ण वाट लागली आहे !" कॅव्हर्ली उद्गारला, " नो बेअरींग, नो रेंज !"
" रडार !" ओ'केन पुन्हा ओरडला, " मला ताबडतोब ही माहीती द्या !"

कॅव्हर्लीने टँगची शेवटची पोझीशन सांगीतली, परंतु ओ'केनला अर्थातच ते ऐकू येत नव्हतं.

" रडार ! आय् रिपीट ! रडार !" ओ'केन

फ्रँक स्प्रिंगरने कॅव्हर्लीची कंबर पकडली आणि त्याला सरळ वरच्या हॅचमधून बाहेर ढकलण्यास सुरवात केली. ओ'केनला संदेश मिळत नसल्याचं त्याच्या ध्यानात आलं होतं.

" वर जा आणि कॅप्टनशी बोल !" कॅव्हर्लीला हॅचमधून वर ढकलत स्प्रिंगर उद्गारला.

कॅव्हर्लीने ब्रिजच्या दिशेने जाणारी शिडी गाठली. नेमका त्याचवेळी त्याला एक टेहळ्या दिसून आला. रेडीओमन चार्ल्स अ‍ॅन्डीलो ! डेकवरील एका रेलींगला घट्ट पकडून तो कसाबसा उभा होता. त्याच्या चेह-यावर प्रेतकळा पसरली होती. कॅव्हर्लीला पाहताच त्याने एक धक्कादायक बातमी सांगीतली,

" मला खूप भीती वाटते आहे ! मला पोहता येत नाही !"

कॅव्हर्ली ब्रिजवर पोहोचला. बिल लेबॉल्ड कॅव्हर्लीला पाहून चकीत झाला. कॅव्हर्लीने सर्व परिस्थीती थोडक्यात ओ'केनच्या कानावर घातली.

एव्हाना ब्रिजच्या दिशेने पाणी येण्यास सुरवात झाली होती.

" हॅच !" ओ'केन ओरडला, " हॅच बंद करा !"

पण त्याला उशीर झाला होता ! उघड्या हॅचमधून धो धो पाणी कोनींग टॉवरमध्ये शिरत होतं ! टँग बुडणार होती हे स्पष्ट दिसत होतं !

लेबॉल्डला अद्यापही डेकच्या रेलींगला चिकटून असलेला अ‍ॅन्डीलो दिसला. टँगच्या चार टेहळ्यांपैकी एक ! काही क्षणांत तो पाण्यात दिसेनासा झाला ! कोणालाही पुन्हा न दिसण्यासाठीच !

आपला जीव वाचवणं हे आता सर्वात महत्वाचं होतं !

' खड्ड्यात गेले ते जपानी आणि त्यांच्या बोटी !' कॅव्हर्लीच्या मनात आलं.

कॅव्हर्लीने पाणबुडीचा लाकडी डेक गाठला. अचानक पाणबुडी डाव्या हाताला कलली, परंतु सुदैवाने काही क्षणांतच पुन्हा सरळ झाली. डेकवर साचत असलेलं पाणी काहीसं ओसरलं होतं.

' कदाचीत सर्व काही ठीक होईल !'

परंतु काही वेळातच पाणबुडीची मागची बाजू पाण्याखाली नाहीशी होऊ लागली. कॅव्हर्लीने ब्रिजच्या रेलींगचा आधार घेतला. आपल्या मांड्यांपर्यंत पाणी येताच त्याने पोहण्यास सुरवात केली. काहीही झालं तरी पाण्यात बुडणा-या पाणबुडीखाली सापडायचं नाही हा निश्चय त्याने केला होता.

कॅव्हर्लीने पोहताना सहज मागे नजर टाकली. सरावादरम्यान बुडी मारावी तशी टँग मागच्या बाजूने हळूहळू पाण्यात अदृष्यं होत होती. मात्रं काही क्षणांनी ती बुडणं अचानक थांबलं होतं. तिच्या पुढचा सुमारे सहा फूट भाग अद्यापही पाण्याबाहेर होता !

टँग बुडाली त्या परिसरातील पाण्याची खोली सुमारे १८० फूट होती. पाठचा भाग सागरतळाशी पोहोचल्यावरही ३१५ फूट लांबीची पाणबुडी तिरक्या अवस्थेतील बाटलीप्रमाणे पाण्यात बुडाली होती. अर्थात पाणबुडीच्या पुढील भागात अजूनही पाण्यावर राहण्याइतकी हवा शिल्लक होती.

नशीबाने टँग अटलांटीक महासागरात बुडालेली नव्हती. अटलांटीकच्या बर्फासारख्या गार पाण्यात कॅव्हर्ली जेमतेम काही मिनीटेच तग धरू शकला असता ! अर्थात चीनच्या पूर्वेला असलेल्या पॅसीफीकमधील पाण्याचं तापमान अटलांटीक इतकं थंडगार नसलं तरी अगदी गरमही नव्हतं !

कॅव्हर्ली टँगपासून जरा दूर पोहोचला. पाणबुडीतील कोणी अद्याप जीवंत होतं का याची त्याला काहीच कल्पना नव्हती. आकाशात नजर टाकताच त्याला चांदण्या चमकत असलेल्या दिसल्या. पहाटेचे अडीच वाजून गेले असावे. ओ'केनने टॉर्पेडो झाडण्याचा हुकूम देण्यापूर्वी कॅव्हर्लीने घड्याळात वेळ पाहीली होती.

' मी इंटरनॅशनल डेट लाईनच्या नक्की कोणत्या बाजूला आहे ?' त्या परिस्थीतीतही त्याच्या मनात आलं, ' जपानच्या बाजूला असलो तर २५ ऑक्टोबर ! माझ्या लग्नाचा वाढदिवस ! पुन्हा मी बायको आणि दोन वर्षांच्या मुलाला पाहू शकेन का ?'

कॅव्हर्लीपासून काही अंतरावरच पॅसीफीकच्या पाण्यात टँगचा कमांडर डिक ओ'केनही पोहत होता ! अर्थात दोघांनाही एकमेकांच्या अस्तीत्वाची कल्पना नव्हती. पाण्याखाली टँगमध्ये असलेल्या आपल्या सहका-यांचा विचार मनात येताच ओ'केनला वाईट वाटलं. दुर्दैवाने त्यांच्या मदतीसाठी तो काही करु शकत नव्हता !

पाणबुडी ४५ अंशाच्या कोनात कलली होती. पुढच्या टॉर्पेडो ट्यूब पाण्याखाली होत्या. अर्थात त्यातून सुटका होण्याची शक्यता नव्हती. आपल्या सहका-यांचा विचार मनात येताच ओ'केनने पाणबुडीच्या दिशेने पोहण्यास सुरवात केली !

ब्रिजवर असलेला बिल लेबॉल्ड पाणबुडीबरोबरच खाली गेला होता. त्याने कशाचाही आधार घेतला नव्हता. खिळल्यासारखा तो आपल्या जागी उभा होता. काही फूट बुडाल्यावर आपण कोणत्या परिस्थीतीत सापडलो आहोत याची त्याला जाणिव झाली ! सर्व शक्ती एकवटून हात-पाय मारत तो पाण्याच्या पृष्ठभागावर पोहोचला !

लेबॉल्डला जवळच चीफ क्वार्टरमास्टर सिडने जोन्स आणि गनर डॅरील रेक्टरच्या ओरडण्याचा आवाज आला. त्याचवेळी आपण पाण्याखालील तीव्र ओढीच्या प्रवाहात ( करंट ) मध्ये सापडल्याची त्याला जाणिव झाली. जीव खाउन पोहत तो प्रवाहातून बाजूला झाला.

" आपण सर्व एकत्रं राहू !" जोन्स आणि रेक्टरला आवाज देत तो ओरडला.

जोन्स आणि रेक्टरचा आवाज कमी कमी होत जात ऐकू येईनासा झाला ! दोघांपैकी कोणाचं नखही पुन्हा दृष्टीस पडलं नाही.

लेबॉल्डला आसपास कोणीही दिसत नव्हतं. काही क्षणांनी त्याला अद्यापही पाण्यावर असलेली पाणबुडीची पुढील बाजू दिसली, परंतु जोरदार प्रवाहामुळे त्या दिशेला जाणं त्याला अशक्य होतं. आपली दुर्बीण, लाकडी जॅकेट आणि पायातील बूट त्याने वजन कमी करण्याच्या दृष्टीने पाण्यात सोडून दिले. आपल्या पँटला गाठ मारून त्याने त्यात हवा भरण्याचा प्रयत्न करुन पाहीला, परंतु त्यात हवा ठरत नव्हती. निरुपायाने त्याने पँटचा नाद सोडला.

लेबॉल्ड आपल्या पँटशी झगडत असतानाच त्याच्या नजरेला लेफ्टनंट जॉन ह्यूबेक पडला. ह्यूबेक स्वीमींग चँपीयन होता. सफाईदारपणे पाण्यातील प्रवाह पार करुन तो पाणबुडीच्या पाण्यावर असलेल्या भागाच्या दिशेने दिसेनासा झाला.

काही क्षणांतच लेबॉल्डला लाटेचा जबरदस्त तडाखा बसला आणि जोरदार स्फोटांचा आवाज आला !

डेप्थ चार्ज !

जपानी बोट काही अंतरावर डेप्थ चार्जचा मारा करत होती. लेबॉल्डच्या नजरेला ती बोट पडली. काही वेळाने ती दिसेनाशी झाली.

लेबॉल्डपासून काही अंतरावरच कॅव्हर्ली स्वतःला बुडण्यापासून वाचवण्याची पराकाष्ठा करत होता. अचानकपणे त्याच्या समोर एक नौसेनीक प्रगटला. सफाईदारपणे पोहणारा तो नौसेनीक कोण असावा याची कॅव्हर्लीला एका क्षणात कल्पना आली.

" मि.ह्यूबेक ?" कॅव्हर्लीने आवाज दिला.
" येस !" ह्यूबेक उत्तरला, " तू कोण?"
" फ्लॉईड कॅव्हर्ली सर !"
" जमीन कोणत्या दिशेला आहे ?"
" सरळ खाली ! १८० फूट !"

टँगपासून पश्चिमेला दहा मैलांवर चीनचा किनारा होता याची कॅव्हर्लीला कल्पना होती. पण पाण्यात पडल्यापासून तो इतक्या वेळी वेगवेगळ्या दिशांना पोहत होता, की त्याचा साफ गोंधळ उडाला होता !

" चायना कोणत्या दिशेला आहे ?" ह्यूबेकने प्रश्न केला.
" पश्चिमेला ! दहा मैल !"

ह्यूबेकने पश्चिमेचा मार्ग धरला. पुन्हा तो कोणालाही दिसणार नव्हता !

कॅव्हर्ली पाण्यावर तरंगण्यासाठी धडपड करतच होता. जपानी बोटी येऊन वाचलेल्यांना उचलून घेईपर्यंत अथवा गोळ्या घालेपर्यंत किंवा शार्कने फन्ना उडवेपर्यंत पाण्यात पोहत राहणं इतकंच त्याच्या हाती होतं !

कॅव्हर्लीपासून काही अंतरावर डिक ओ'केनही पाण्याशी झगडत तग धरुन होता !

टँगवर टॉर्पेडो आदळला तेव्हा लॅरी सॅव्ह्डकीन कोनींग टॉवरमध्ये टॉर्पेडो कॉम्प्यूटरसमोर उभा होता. त्याच्याशेजारीच रेडीओमन एडविन बर्गमन सोनारवर येणारे आवाज टिपत होता. टॉर्पेडोच्या आघातानंतर पाणबुडी वर-खाली हलत असल्याचं त्याला जाणवलं.

ओ'केनने पाणबुडी हलवण्यासंबंधी केलेली विचारणा त्याच्या कानावर पडली होती. कोनींग टॉवरमध्ये अंधाराचं साम्राज्य पसरलं होतं. पाणबुडी पाठीमागच्या बाजूने बुडत असल्याची सॅव्ह्डकीनला कल्पना आली. बाहेरची हॅच वेळेत बंद न झाल्यामुळे कोनींग टॉवरमध्ये पाण्याचा लोंढा शिरला होता ! आजूबाजूला असलेलं सामान आणि आपले सहकारी पाण्यात बुडत असल्याची भयावह जाणिव त्याला झाली ! त्याने पेरीस्कोपच्या शाफ्टचा आधार घेतला.

सॅव्ह्डकीनने पेरीस्कोपवर चढण्यास सुरवात केली. सुदैवाने पेरीस्कोप पाणबुडीतून बाहेर पडत होता त्या जागी त्याला श्वास घेण्यापुरती हवा मिळाली ! पाणबुडी कोणत्या परिस्थीतीत आहे याची त्याला काहीही कल्पना नव्हती. सुटकेचा कोणताही मार्ग दिसत नव्हता !

फुफ्फुसात पूर्ण हवा भरुन घेत त्याने पाण्यात शोध घेण्यास सुरवात केली. सुदैवाने तो पूर्वीपेक्षा मोठ्या मोकळ्या जागेत पोहोचला. नेमक्या त्याचवेळेला त्याच्या हाताला कोनींग टॉवरमधून ब्रिजवर जाणारी शिडी लागली ! पाणबुडीच्या दोन्ही आवरणांमध्ये पाणी शिरलेलं नसल्यास त्याला आवश्यक ऑक्सीजन मिळू शकणार होता.

सॅव्ह्डकीनचा अंदाज अचूक ठरला ! मोकळ्या हवेत भरभरुन श्वास घेतानाच त्याच्या कानावर बर्गमनचा आवाज आला. सॅव्ह्डकीनप्रमाणे तो देखील कोनींग टॉवरमधून बाहेर पडला होता !

" कोण आहे ?" बर्गमनने विचारणा केली.
" लॅरी सॅव्हडकीन ! तू कोण ?"
" बर्गमन ! आपण कुठे आहोत याची तुला काही कल्पना आहे ?"
" आपण ब्रिजखालच्या भागात आहोत बहुतेक !"
" पुढे काय करायचं ?"
" मी पाण्यावर चाललो आहे !" सॅव्ह्डकीन उद्गारला.
" मी पण येतो !"
" ठीक आहे ! माझे पाय पकड आणि पाठोपाठ बाहेर पड !"

सॅव्ह्डकीनने दीर्घ श्वास घेतला आणि हातांच्या सहाय्याने पाण्याच्या पृष्ठभागाच्या दिशेने सूर मारला. शेवटच्या क्षणी बर्गमनने त्याचे पाय सोडून दिले होते ! पाणबुडीतच आपण सुरक्षीत राहू असा विचार त्याने केला असावा ! सुटका होण्याची शक्यता असतांना शेवटच्या क्षणी त्याने आत्महत्येचा मार्ग पत्करला होता !

सॅव्ह्डकीन सुमारे पन्नास फूट पाण्याखाली होता. पाण्याचा प्रचंड दाब त्याला जाणवत होता. वर जाण्याची घाई केल्यास आपली फुफ्फुसं फुटून तात्काळ मृत्यू होईल याची त्याला कल्पना होती. सावकाशपणे तो वरच्या दिशेने निघाला होता. परंतु फार काळ तग धरणं आपल्याला शक्य होणार नाही याची त्याला कल्पना आली. मोकळ्या हवेविना त्याचा जीव गुदमरला होता. ' कोणत्याही क्षणी आपण बुडणार !' त्याच्या मनात आलं. आणखी दहा फारतर पंधरा सेकंद ! त्याला श्वास घेण्यासाठी तोंड उघडावंच लागणार होतं. हे विचार मनात येत असतानाच तो पाण्याच्या पृष्ठभागावर पोहोचला !

कोणत्याही आधाराविना पन्नास फूट खोलीवरुन समुद्राच्या पृष्ठभागावर पोहोचलेला लॅरी सॅव्ह्डकीन हा दुस-या महायुध्दातील पहिला नौसेनीक होता !

सॅव्ह्डकीनने आजूबाजूला नजर टाकली. काही अंतरावरच त्याला पाणबुडीचा नांगर दिसला. याचा अर्थ पुढच्या भागात असलेली बाहेर पडण्याची ' एस्केप ट्रंक ' पाण्याखाली होती ! पाणबुडीत कोणी जीवंत असलंच तर बाहेर पडणं सोपं जाणार नव्हतं !

सॅव्ह्डकीनने पाणबुडीच्या पाण्यावर असलेल्या भागाकडे जाण्यास सुरवात केली. परंतु आपली शक्ती कमी पडत असल्याची त्याला कल्पना आली. नेव्हल अ‍ॅकॅडमीत असताना प्रशिक्षणादरम्यान आपला जीव वाचवण्याच्या देण्यात आलेल्या सूचना तो आठवू लागला. आपली पँट काढून त्यात त्याने हवा भरली आणि कधी पँटच्या सहाय्याने तर कधी पाठीवर तरंगण्यास सुरवात केली.

पाण्याखाली सुमारे १२० फूट पाणबुडीत अडकलेल्या सहका-यांचा विचार त्यांच्या मनात आला. त्यांना बाहेर पडणं शक्य होईल का ? झालंच तर पाण्याच्या पृष्ठभागापर्यंत ते जिवंत पोहोचतील का ? आजूबाजूला नजर पोहोचेपर्यंत मिट्ट काळोख होता. कोणाचीही चाहूल लागत नव्हती !

टॉर्पेडो आदळला तेव्हा क्लेटन डेक्कर कोनींग टॉवरखाली असलेल्या टँगच्या कंट्रोल रुममध्ये होता. टॉर्पेडोच्या धक्क्यामुळे तो जेमतेम काही इंचच बाजूला सरकला होता ! परंतु इतरजण मात्रं इतके सुदैवी नव्हते. कोनींग टॉवरच्या हॅचमधून दोघंजण थेट कंट्रोल रुममध्ये कोसळले. त्यांच्यापैकी एकाची मान मोडली होती ! दुस-याच्या पाठीला जबरदस्त दुखापत झाली होती. बिल बेलींजर खाली आपटला होता. जॉन अ‍ॅकार्डीचा हात मोडला होता ! डेक्करला मात्रं साधं खरचटलंही नव्हतं ! लेफ्टनंट मेल एनॉसच्या कपाळातून रक्ताची धार लागली होती.

कोनींग टॉवरच्या हॅचमधून कंट्रोल रुममध्ये पाणी भरण्यास सुरवात झाली होती. कंट्रोल रुमची हॅच बंद करण्याचा अनेकजण प्रयत्न करत होते. परंतु एक लाकडी हँडल विचित्ररित्या अडकलेलं होतं त्यामुळे हॅच पूर्णपणे बंद होत नव्हती. त्यामुळे कंट्रोलरुममध्ये पाणी भरण्याचं थांबलं नव्हतं. काही वेळातच कंट्रोलरुमला विद्युतपुरवठा करणा-या जनरेटर्समध्ये पाणी शिरलं आणि सर्व दिवे बंद पडले !

पाणबुडी मागच्या बाजूने पाण्यात जात असल्याची डेक्करला कल्पना आली. काही वेळातच ती पंचेचाळीस अंशाच्या कोनात कलली होती ! मागचा भाग सागरतळावर आपटला होता, परंतु पुढील भाग अद्यापही पाण्यावर होता !

कंट्रोलरुममध्ये पूर्ण पाणी भरण्यापूर्वीच आपल्याला हालचाल करावी लागेल याची डेक्करला कल्पना आली. पाणबुडीच्या मागील भागात असलेले आपले सहकारी आणि जवळचे मित्र प्राणाला मुकले असावेत याची त्याला कोणतीही शंका वाटत नव्हती.

डेक्कर आणि इतरांना सुटकेचा एकच मार्ग होता. पुढील टॉर्पेडो रूममध्ये असलेली एस्केप ट्रंक ! अर्थात तिथपर्यंत पोहोचणं सोपं नव्हतं. अर्धा टन वजनाचे दोन मजबूत अभेद्य दरवाजे कंट्रोल रुम आणि टॉर्पेडो रुमच्या दरम्यान होते. तिथपर्यंत पोहोचणं शक्यं झालं तरीही दरवाजे उघडणं ही त्यांच्या ताकदीबाहेरची गोष्ट होती.

डेक्कर वेगाने विचार करत होता. टॉर्पेडो रुममध्ये पोहोचण्याचा एकच मार्ग होता. टँगला तिरक्या अवस्थेतून एका समपातळीत आणणे ! समुद्राच्या पृष्ठभागाशी अथवा सागरतळाशी ! त्यासाठी पाणबुडीच्या पुढील भागात असलेल्या बॅलास्ट टँकमध्ये पाणी भरणं आवश्यक होतं. त्यासाठी हायड्रॉलीक जॅकची आवश्यकता होती. पाणबुडीच्या हायड्रॉलीक सिस्टीममधील प्रत्येक उपकरणाला एक बॅकअप् असतो याची डेक्करला आठवण होती. टँगवर आल्यावर बॅकअप् उपकरणांच्या शेकडो जागा त्याने प्रयत्नपूर्वक ध्यानात ठेवल्या होत्या. हायड्रॉलीक सिस्टीम कार्यन्वीत करणारी एक यंत्रणा चार्ट टेबलच्या वर होती हे त्याला आठवलं !

पाण्यातून तोल सावरत डेक्कर चार्ट टेबलवर चढला. टेबलवर चढून त्याने हायड्रॉलीक सिस्टीमची ती लिव्हर शोधून काढली आणि सर्व ताकद लावून ओढली !

बाहेरच्या झडपा उघडल्या गेल्या ! बॅलास्ट टँकमध्ये समुद्राचं पाणी शिरलं. पाणबुडीचा पुढचा भाग हळूहळू पाण्याखाली जाऊ लागला होता !

समुद्राच्या पाण्याच्या पृष्ठभागाखाली १८० फूट खोलीवर अखेर टँग पाण्यात स्थिरावली !

एकोणीस वर्षांचा जेसी डी'सिल्वा कंट्रोल रुमच्या मागे असलेल्या नौसेनीकांच्या खोलीत आराम करत होता. शेवटचा टॉर्पेडो पाणबुडीवर परत येऊन आदळला तेव्हा तो कॉफी घेण्यासाठी मेस मध्ये आला होता !

' ओह गॉड ! आपण संपलो !' डी'सिल्वाच्या मनात आलं.

मागच्या बॅटरीच्या हॅचकडे जाणा-या शिडीचा आधार घेऊन तो उभा राहीला. पाणबुडी हादरणं थांबल्यावर त्याने बाजूला नजर टाकली. त्याचे अनेक सहकारी जखमी झालेले होते. मेसच्या मागे असलेल्या इंजीन रुममध्ये पाणी भरण्यास सुरवात झाली होती. मेसमध्ये आणि पुढेच असलेल्या कंट्रोलरुमध्येही पाणी शिरत होतं !

डी'सिल्वा आणि इतर दोघं अर्धा टन वजनाचं दार बंद करण्याचा प्रयत्न करू लागले. पाण्याच्या वाढत्या दाबापुढे त्यांची शक्ती कमी पडत होती. त्याचवेळी पाणबुडी मागच्या बाजूने बुडत असल्याचं त्याच्या ध्यानात आलं !

सागराच्या पृष्ठभागावर असलेल्या डिक ओ'केनला पाणबुडीचा पुढचा भाग हळूहळू पाण्याखाली जाताना दिसला !

' नक्कीच हा अपघात नाही !' त्याच्या मनात आलं, ' कोणीतरी बॅलास्ट टँक्समध्ये पाणी भरुन पाणबुडी समुद्रतळाशी एका पातळीत आणण्याचा प्रयत्न करतं आहे ! पाणबुडीत कोणीतरी नक्कीच जिवंत आहे !'

ओ'केनने डोळे ताणून समुद्राच्या पृष्ठभागावर नजर टाकली, परंतु कोणाच्याही अस्तित्वाची खूण त्याला दिसत नव्हती. पाण्याच्या जोरदार प्रवाहाने तो तिथून बाजूला ढकलला गेला.

१८० फूट खाली सागरतळावर विसावलेल्या पाणबुडीत डी'सिल्वा आणि त्याच्या सहका-यांचे ते दार बंद करण्याचे प्रयत्न सुरुच होते. ते दार बंद होणं हा त्यांच्या जीवन-मरणाचा प्रश्न होता ! सर्व ताकद पणाला लावून अखेर ते दार बंद करण्यात त्यांना यश आलं ! निदान सुटकेचा प्रयत्न करण्यास वेळ मिळणार होता !

डी'सिल्वा आणि त्याचे सहकारी सुरक्षीत होते खरे, परंतु ते एस्केप ट्रंकपासून अद्यापही दूरच होते ! त्याशिवाय त्यांच्या पायाखाली असलेल्या डेकखालीच पाणबुडीच्या एकशेवीस बॅटरी होत्या. एकाही बॅटरीत पाणी जाण्याचा अवकाश, बॅटरीतून क्लोरीन वायूची गळती सुरू झाली असती ! क्लोरीनच्या तडाख्यात ते सापडले तर फुफ्फुसं फाटून घुसमटून तडफडत येणारा मृत्यू ठरलेला होता ! डी'सिल्वासह सुमारे वीस नौसेनीक त्या जिवंत बॉम्बवर उभे होते !

पहिल्या महायुध्दात १९१५ साली यू-५७ या जर्मन पाणबुडीतील नौसेनीका क्लोरीनच्या भयानक अनुभवातून बचावलेले होते. एका पाणसुरूंगाला धडकल्यामुळे पाणबुडीत पाणी भरलं होतं. सगळ्या पाणबुडीत क्लोरीन वायू पसरला होता. नौसेनीकांचे कानाचे पडदे क्लोरीन वायूच्या दाबामुळे फाटू लागले ! फुफ्फुसांत क्लोरीनच्या वाफा गेल्यावर श्वास घेणं जवळपास अशक्यं झालं. वेदना सहनशक्तीच्या पलीकडे गेल्यावर दोघांनी सरळ कानाला रिव्हॉल्वर लावून चाप ओढला ! सुदैवाने चार नौसेनीकांना ऑक्सीजनचे मास्क मिळाले आणि ही हकीकत सांगण्यासाठी ते जिवंत राहीले होते !

" आपल्याला कंट्रोल रुमचा दरवाजा उघडावा लागेल ! पुढच्या टॉर्पेडो रुममध्ये जाण्याचा तोच एकमेव मार्ग आहे ! इथे राहीलो तर क्लोरीन आपला जीव घेईल हे निश्चीत !" डी'सिल्वा उद्गारला.

दरम्यान पुढच्या टॉर्पेडो रुममध्ये दहाजण जमा झालेले होते. टँगमधून बाहेर पडण्याचे दोनच मार्ग होते. एस्केप ट्रंक किंवा टॉर्पेडोच्या ट्यूब !

टॉर्पेडो ट्यूबमधून निसटणं कठीण असलं तरी अशक्यं नव्हतं. १९२१ मध्ये एका सरावादरम्यान झालेल्या अपघातात एस-४८ या पाणबुडीतील ४१ नौसेनीकांपैकी एकूण एक माणूस टॉर्पेडो ट्यूबमधून बाहेर पडला होता !

त्याचवेळी जपानी बोटींनी सोडलेल्या डेप्थ चार्जेसचा आवाज येऊ लागला. त्यापाठोपाठ काही वेळातच टँगचा पुढचा भाग पाण्याखाली जात असल्याचंही त्यांना जाणवलं. क्ले डेक्करच्या इमर्जन्सी हायड्रॉलीक सिस्टीमचा तो प्रताप होता याची अर्थातच त्यांना कल्पना नव्हती. पाण्याखाली पाणबुडी स्थिरावताच टॉर्पेडो ट्यूबमधून बाहेर पडणं हवेत विरुन गेलं.

आता सुटकेचा एकच मार्ग होता ! एस्केप ट्रंक !

जेसी डी'सिल्वा आणि इतरांनी कंट्रोल रुमचं दार उघडण्याची तयारी केली. कंट्रोल रुममध्ये पाणी भरलेलं दिसत असलं तरीही तिथे मोकळी हवा आहे हे त्यांच्या ध्यानात आलं होतं. अर्थात मधलं दार उघडताच पाणी वेगाने त्यांच्या कंपार्टमेंटमध्ये घुसणार होतं, परंतु हा धोका पत्करणं आवश्यक होतं !

कंट्रोल रुमचं दार उघडताच पाण्याचा लोंढा त्या कंपार्टमेंटमध्ये शिरला, परंतु लवकरच पाणी एका पातळीत स्थिरावलं. डी'सिल्वा आणि सुमारे डझनभर नौसेनीक कंट्रोल रुममध्ये शिरले.

कंट्रोल रुममध्ये अद्यापही कोनींग टॉवरच्या हॅचमधून पाणी झिरपत होतं ! जेसी डी'सिल्वाचं लक्षं मेल एनॉसकडे गेलं. एनॉसच्या कपाळातून अद्यापही रक्त ठिबकत होतं, परंतु तो पूर्ण सावध होता. डी'सिल्वा आणि त्याच्याबरोबरचे लोक दिसताच तो म्हणाला,

" पाणबुडीतील कागदपत्रं जपान्यांच्या हाती पडण्यापूर्वी नष्ट करणं आवश्यक आहे !"

एनॉसने सर्वांना कागदपत्रं, अत्यंत गोपनीय असे अल्ट्रा संदेश टेबलावरच्या कच-याच्या बास्केटमध्ये एकत्र करण्याची सूचना केली. पाणबुडीच्या दोन्ही तिजो-यांतील झाडून सारी कागदपत्रं जमा झाल्यावर त्याने त्यांना काडी लावली ! पाण्याखाली १८० फूट पाणबुडीत आधीच ऑक्सीजन कमी असताना हे खरंतर आत्मघातकी होतं, परंतु एनॉसला त्याची पर्वा नव्हती !

पॉल लार्सनच्या नेतृत्वाखाली इतरांनी जखमी नौसेनीकांना पुढच्या भागात नेण्यास सुरवात केली होती.

" आपल्याला पुढच्या टॉर्पेडो रुममध्ये जावं लागेल ! तिथूनच एस्केप ट्रंक गाठता येईल !" डी'सिल्वा म्हणाला.

कंट्रोल रुममधून अधिका-यांच्या आराम करण्याच्या कंपार्टमेंटमध्ये प्रवेश करतानाच जेसी डी'सिल्वाला हवेने पूर्ण भरलेला प्रेशर टँक दिसला ! किमान दोन तास पुरेल इतकी हवा मिळणार होती !.

शुध्द हवेचा कण न कण त्यांच्या दृष्टीने आवश्यक होता. डिझेलचा धूर आणि प्रत्येक श्वासाबरोबर बाहेर टाकला जाणारा कार्बन डाय ऑक्साईड यामुळे हवा दुषीत होत चालली होती. त्यातच १८० फूट खोलीवर हवेवर असलेल्या दाबामुळेतर कार्बन डाय ऑक्साईडचं प्रमाण वाढतच जाणार होतं. शुद्ध हवेअभावी स्वतःच्या उच्छ्वासातून बाहेर टाकलेला कार्बन डाय ऑ़क्साईड अखेर घातक ठरणार होता ! त्यापूर्वी पाणबुडीतून सुटका करून घेणं अत्यावश्यक होतं !

पुढे सरकत असलेल्या डी'सिल्वाला खोली दर्शवणा-या यंत्रात पाणबुडी १८० फूट खोलीवर असल्याची जाणीव झाली. सुटका अगदीच अशक्यं नव्हती. पाणबुडी शेकडो फूट खोल पाण्यात अडकल्यास घुसमटून मृत्यू अथवा गोळी झाडून घेऊन आत्महत्या करणं एवढंच शिल्लक राहीलं असतं !

क्लेटन डेक्कर आणि बिल बॅलींजरही पुढील टॉर्पेडो रूमच्या दिशेने निघालेले होते. अधिका-यांच्या मेसमध्ये येताच अद्यापही कागदपत्रं जाळत असलेला एनॉस त्यांच्या नजरेस पडला !

" स्टॉप इट एनॉस !" डेक्कर तीक्ष्ण सुरात उद्गारला, " आग विझव ! ताबडतोब ! आपल्याला आहे तेवढा सगळा ऑक्सीजन आवश्यक आहे !"

एनॉसने आग विझवली. डेक्कर आणि बॅलींजरने उरलेली सर्व कागदपत्रं एकत्रं केली आणि बॅटरी कंपार्टमेंटमधील बॅटरीच्या अ‍ॅसीडमध्ये टाकून दिली !

पहाटे २.४५ वाजेलेले होते. पाणबुडीवर टॉर्पेडो आदळल्याला पंधरा मिनीटं झाली होती !

सुमारे वीसेक जण पुढच्या टॉर्पेडो रुमच्या बंद दारापाशी पोहोचले होते. मेल एनॉस, क्लेटन डेक्कर, बिल बॅलींजर, पॉल लार्सन, हँक फ्लॅगनन, जेसी डि'सील्वा यांचा त्यात समावेश होता.

त्यांच्यापुढे आता नवीन समस्या उभी राहीली होती.

पुढील टॉर्पेडो रुम आणि ते उभे असलेल्या कंपार्टमेंटमधील हवेच्या दाबात निश्चीतच फरक असणार होता ! दोन्ही कंपार्टमेंटमधील हवेचा दाब साधारण सारखा होण्यापूर्वी दार उघडलं गेल्यास हवेचा झोतामुळे ते फेकले जाणार होते ! भरीस भर म्हणून दोन्ही कंपार्टमेंटमधील इंटरकॉम बंद पडला होता !

दरवाजाच्या दोन्ही बाजूला असलेल्यांचा आता खाणाखुणांनी संवाद सुरू झाला ! परंतु दोन्ही बाजूच्या लोकांना दारापलीकडील आपले सहकारी काय सांगत आहेत हे कळत नव्हतं. त्यातच दरवाजावर धडका मारणं म्हणजे सोनारला कान लावून बसलेल्या जपानी डिस्ट्रॉयर्सना टँगची नेमकी जागा दाखवण्यासारखं होतं !

टॉर्पेडो रुममध्ये असलेल्या हेस ट्रकला हवेच्या दाबातील फरकातील बदल ध्यानात आला होता. जेसी डी'सिल्वाला हळूहळू दार उघडण्यासाठी तो खुणेने बजावत होता. मात्रं याचा नेमका उलटा परिणाम झाला ! डि'सील्वाच्या सहका-यांची ट्रक आणि इतरजण आपल्याला आत येण्यापासून परावृत्त करत असल्याची समजूत झाली ! आपली सर्व ताकद पणाला लावून त्यांनी दार ढकलण्यासा प्रारंभ केला !

अखेर जी गोष्ट टाळण्याचा ट्रकचा प्रयत्न होता तेच नेमकं झालं होतं !

तुफान वेगात आलेला हवेचा झोत हॉवर्ड वॉकरच्या अंगावर आदळला ! किरकोळ शरिरयष्टीच्या वॉकरच्या तोंडावर कंपार्टमेंटचं दार आपटलं ! वॉकरच्या नाकाचा घोळणा फुटला आणि रक्ताची धार लागली !

सर्वजण पुढच्या टॉर्पेडो रूममध्ये पोहोचले होते.
सुमारे चाळीसेक माणसांची तिथे दाटी झाली होती !
तापमान शंभर फॅरनहीटवर गेलं होतं. सेकंदागणिक मोकळ्या हवेच्या अभावाने ते वाढणार होतं !
श्वास घेणं पूर्वीइतकंच कठीण झालं होतं !

क्लेटन डेक्करचा जवळचा मित्र जॉर्ज झॉफ्कीन टॉर्पेडो रुममध्ये पोहोचलेला पाहून डेक्कर चकीत झाला होता. डेक्करने त्याच्याच ताब्यात पाणबुडीचा कंट्रोल दिला होता. डेक्करच्या हिशोबाने तो मागच्या इंजिनरुम मध्ये असायला हवा होता !

शेवटचा टॉर्पेडो झाडल्यावर कॉफी घेण्यासाठी म्हणून झॉफ्कीन पुढच्या भागातील मेसमध्ये आला होता. टॉर्पेडो आदळताच त्याने मेसमध्ये येणारं दार बंद करून घेतलं होतं !

डेक्कर आणि झॉफ्कीन जवळचे मित्र होते. दोघं पाणबुडीवर असताना त्यांची बायकामुलं एकत्र राहत होती. आपल्या कुटुंबियांसंबंधी नेहमी त्यांची चर्चा चालत असे.

जपानी बोटींनी डेप्थ चार्जेस टाकण्यास सुरवात केली. पाणबुडीत सर्वजण हादरले. पण काही वेळाने डेप्थ चार्जेसचा मारा बंद झाला !

टॉर्पेडो रुममध्ये लेलँड वीकलीने शिडीवरुन वर असलेली हॅच गाठली होती. हॅच उघडून त्याने एस्केप ट्रंकमध्ये नजर टाकली. खाली असलेल्यांपैकी ब-याच जणांनी कंपार्टमेंटमध्ये सुरक्षीत ठेवलेलं ' मॉमसेन लंग्ज ' हे सुटकेसाठीचं खास उपकरण बाहेर काढलं. पाणबुडीवर अशी अनेक मॉमसेन लंग्ज साठवण्यात आलेली होती.

अमेरिकन नौदलातील अधिकारी चार्ल्स मॉमसेन याच्या संशोधनातून मॉमसेन लंग्जचा शोध लागला होता. खोल पाण्यात बुडालेल्या बोटीतून सुरक्षीतरित्या पाण्याच्या पृष्ठभागावर येईपर्यंत नौसेनीकांना ऑक्सीजन पुरवण्याच्या दृष्टीने त्याची रचना करण्यात आलेली होती. उच्छ्वासावाटे बाहेर पडणारा कार्बन डाय ऑक्साईड मॉमसेन लंगच्या पिशवीत असलेल्या सोडालाईम ( चुनकळी ) मधून खेळवला जात असे. सोडालाईम कार्बन शोषून त्यातून ऑक्सीजन सुटा करत असे. हा ऑक्सीजन पुन्हा नळीद्वारे श्वसनासाठी उपलब्ध होत असे. दोन नळ्यांना एकमेकापासून वेगळं करणारी एक झडप याला जोडलेली होती.

टॉर्पेडो रुममध्ये सर्वांनी मॉमसेन लंग्ज मोकळी करून त्याच्या नळ्या आपल्या चेह-यावर बसवण्यास सुरवात केली. प्रशिक्षणादरम्यान त्यांनी याचं प्रात्यक्षीक केलं होतं, परंतु कसोटीच्या या क्षणी मात्रं अनेकांना ते नुसतं योग्य बसवणंही जमत नव्हतं !

पाणबुड्यांच्या इतिहासात आतापर्यंत एकही माणूस बाहेरील मदतीविना सुरक्षीतपणे बाहेर पडू शकलेला नव्हता !

मॉमसेन लंग्जचा यशस्वी आणि योग्य वापर केल्यासच त्यांना बाहेर पडण्याची आशा होती !

टँगमधील नौसेनीकांच्या भविष्यात काय वाढून ठेवलेलं होतं ?

क्रमश :

कथा

प्रतिक्रिया

कवितानागेश's picture

14 Apr 2014 - 3:15 pm | कवितानागेश

एका दमात वाचून काढलं..

मृणालकेदार's picture

14 Apr 2014 - 4:24 pm | मृणालकेदार

उत्सुकता वाढ्ली आहे.

रघुपती.राज's picture

14 Apr 2014 - 6:19 pm | रघुपती.राज

लिवत रहा

पैसा's picture

18 Apr 2014 - 11:52 pm | पैसा

थरारक!

प्रभाकर पेठकर's picture

22 Apr 2014 - 6:14 pm | प्रभाकर पेठकर

हातातलं खाणं बाजूला ठेवून वाचतो आहे. सर्वच भयानक.