दैव जाणिले कुणी |

१००% पटले.
चिरुत्सु-

"माझ्याच माथी हे भोग का?" असं कुणाला म्हणताना ऐकलं की तंतोतंत असेच संवाद माझ्या मनात झालेले आहेत! :)

आर्थर अ‍ॅशची प्रसिद्ध "व्हाय मी?" गोष्ट आठवली.

"अगदी बरोबर."

स्टॅटिस्टिकल प्रॉबॅबिलिटी आहे की दुर्दैव आहे ते घटना कोणाच्या बाबतीत घडली त्यावर अवलंबून आहे.

मला कॅन्सर झाला तर दुर्दैव, दैव वगैरे. मित्राला झाला तर ती स्टॅटिस्टिकल प्रॉबॅबिलिटी.

फ्रेम ऑफ रेफरन्स बदलते त्यावर घटनेकडे (इव्हेन्ट) पाहण्याचा कोन बदलतो.

कोणाच्या बाबतीत घटना घडेल हे रँडम असले तरी "मलाच का?" हा स्पेसिफिक प्रश्न रँडमनेसने बाधित झालेला "प्रत्येक"जण विचारणार, हा रोचक मुद्दा लक्षात घेण्यासारखा आहे.

सहमत
गगनविहारी च्या मताशी
शेवटी फ्रेम ऑफ रेफरन्स बदलले की घटनेकडे (इव्हेन्ट) पाहण्याचा कोन बदलतो

छान.

("लॉ" ऑफ रँडमनेस ही अलंकारिक भाषा वापरली नसती तर चालले असते."लॉ-नाही म्हणजे सुद्धा कुठलासा लॉच झाला ना?" वगैरे शाब्दिक गटांगळ्या होत.)

समोरील घटना नियत करणार्‍या पूर्वघटनांची ("कारणां"ची) संख्या फार मोठी असली, तरी परिस्थिती रँडमशी समसमान होऊ शकते - याला कदाचित "लॉ ऑफ रँडमनेस" म्हणता येईल. (उदाहरणार्थ टेबलाभोवतीच्या लॉटरीचे उदाहरण : यातील कुठली चिठ्ठी निघेल ते नियत करणार्‍या आदल्या तपशीलवार घटनांची संख्या प्रचंड मोठी आहे, त्यांचे गणित करणे व्यवहार्य नव्हे. प्रस्तुत घटना रँडम-यादृच्छिकसारखी मानण्यास हरकत नाही.) परंतु या छोटेखानी लेखात अशी ही गुंतागुंत अपेक्षित नाही. त्यापेक्षा गोंधळ नको, तर "लॉ" म्हणायचे टाळलेलेच बरे.)

यदृच्छेने घडणाऱ्या घटनांना मागे वळून बघताना सुदैव व दुर्दैव हे शब्द वापरले जातात. 'अनपेक्षितपणे घडलेली चांगली घटना' चं वर्णन सुदैव या शब्दाने होतं. तिथपर्यंत ठीक आहे. पण त्या वर्णनापलिकडे जाऊन तो शब्द कारणपरंपरा म्हणून वापरला जातो, हे आपलं दुर्दैव.

दैव जाणिले कुणी?

अर्थातच जाण्कारांनी (इथे फक्त मीपा जाणकार असे गृहीत धरू नये :) )

असो बकवास वीसरूया, आणी कीती सहजपणे लेखकाने प्रत्येक गोष्टीचा अभ्यास (अभ्यासाचा प्रयत्न व घडलेल्या गोष्टीचा त्रागा अथवा आनंद मानणे/व्यक्त) करणे ही माणसाची कशी वाइट खोड आहे हे स्वतःला सामजावले आहे(होय स्वतःलाच कारण लेखात दोन व्यक्ती संवाद साधत आहेत असे दीसत नाही तर एकच मन दोन माणसांच्या कल्पनेतून वीचार करतय असा भास झाला), मात्र खरोखर ऊत्क्रूश्ट तत्वज्ञान _/\_.
तसेच त्यापेक्षा ज्या गोश्टी आपल्या हातात आहेत त्याचा वापर करून आलेल्या प्रसंगाला तोंड देत/अथवा उपभोग घेत योग्य तो मार्ग शोधला पाहिजे,असेही बजवायला माननीय वीसरले नाहीयेत, _/\_ _/\_ _/\_,
फक्त आपल्यावर कोसळणार्‍या अपघातांचा (म्हणजे केवळ दुर्दैवी प्रसंग न्हवे तर आनंददायीसूध्दा, जसेकी लॉटरी लागणे वगैरेचा) अभ्यास करणे मात्र प्रत्येकाने वीसरले पाहीजे हा अंधळा हट्ट(जर असेल तर) जरा अवाजवी वाटतो......

- इडीयट इन्साइड.

अशा स्थितीत जन्माच्या बाबतीत अनंत सुदैवी तर बबन दुर्दैवी आहे असे म्हणणे योग्य होईल.

(आठवणीतून) कर्णाचे वाक्यः
सुतोवासूतपुत्रोवा योवाकोवाभव्यामहम, दैवायत्तं कुले जन्मं मदा यत्तं तू पौरूषम

" आले लक्षात.अशा वेळी महेश लकी ठरला,सुदैवी ठरला असे आपण म्हणतो."

शिवराळ भाषेत त्याला सुदैवी म्हणत नाहीत तर मटका लागला असे म्हणतात.. :-)

"ते तर झालेच.पण कोणाचेही नाव येण्याची संभवनीयता तिसांत एक म्हणजे ३.३३% च आहे."

या विशिष्ठ उदाहरणात इतरांच्या तुलनेत ही शक्यता बरोबरच आहे. पण व्यक्तीगत आयुष्यात आपली ध्येयानुसार कर्मे करत असताना, या संबंधीत जे गीतेत म्हणलेले आहे ते मला भावते:

अधिष्ठानं तथा कर्ता करणं च पृथग्विधम् ।
विविधाश्च पृथक्चेष्टाः दैवम् चैवात्र पञ्चमम् ॥गीता १८-१४॥
शरीरवाङ्नोभिर्यत्कर्म प्रारभते नर: ।
न्याय्यं वा विपरीतं वा पञ्चैते तस्य हेतव: ॥गीता १८-१५॥

अथवा त्याचेच मराठीकरण
अधिष्ठान अहंकार तशी विविध साधने ।
वेगळाल्या क्रिया नाना दैव ते येथ पांचवे ॥ गीताई १८- १४ ॥
काया-वाचा-मने जे जे मनुष्य करितो जगी ।
धर्माचे वा अधर्माचे त्याची ही पांच कारणे ॥ गीताई १८- १५ ॥

यात कुठेही दैववाद आहे असे मला वाटत नाही. फक्त दैव म्हणजे शक्यता इतकाच अर्थ आहे. मात्र ती स्वत:च्या हाताबाहेरील शक्यता ठरवण्याच्या आधी चार गोष्टी या स्वतःलाच कराव्या लागतात... असे अनुभव व्यक्तीगत आयुष्यात स्वतःला येतात आणि पाचव्या शक्यतेचे काही झाले तरी परत परत "वेगळाल्या क्रिया नाना" करत बसावे लागतात.

रामायणातला राम हा गीतरामायणात भले (गदीमांच्या लेखणीतून) "खेळ चाललासे माझ्या, पूर्वसंचीतांचा" असे म्हणाला असेल. पण प्रत्यक्ष (वाल्मिकी) रामायणात नुसता अयोध्येच्या बॉर्डरवर वनवास म्हणत बसून राहीला नाही, की सीतेला पळवले तर माझ्या नशिबी का म्हणत बसला नाही... तेच कृष्णाचे, पांडवांचे, शिवाजीचे आणि तमाम स्वातंत्र्यसैनिकांचे/नेत्यांचे देखील....

"दुर्दैवाने" अनेकांना स्वतः कष्ट न करता सर्व पाहीजे असते आणि इतरांशी तुलना करत स्वतःची प्रगती हवी असते... मग ते मिळाले नाही की, "तकदीर अपना...." म्हणत बसतात. मग कधी भविष्य बघायचे तर कधी अँटीडिप्रेशनच्या गोळ्यात उत्तर शोधायचे.... थोडक्यात हे तत्वज्ञान नसून मानवी स्वभावाचा भाग आहे आणि तो सर्वत्र दिसतो.

असो.

http://bobmarksastrologer.com/skeptics.htm

छान.
पण आपल्यावर पाळी आल्यावर बरयाच वेळा आपण दैवालाच दोश देतो . आठ्वुन पाहा.

विनित

मनुष्याचा सहज स्वभाव आहे. दुसरे काय ?

३ तर्हेचे लोक दैवाला मानत नाहीत.

१- ज्याना आयुष्याचे दान मनासारखे पडले आहेत ते. बुद्धीवादाच्या नावाआडून सुप्त अहंकार प्रकट होत असतो.

२- ज्यांना नशीबाला दोष द्यावा इतकेही त्यांच्या नशीबात नाही असे. आपण नशीबवानच नाही याचा पराकोटीचा संताप त्यांना दैव झूट आहे या थराला आणतो.

३- ढुढ्ढाचार्य जमात. जगातला सगळा बुद्धीवाद आपणच कोळून प्यायलो आहोत आणि आपल्याला आज जे माहिती आहे त्याच्यापलिकडे ज्ञान असूच शकत नाही अशी ज्ञानाची परिसीमा मानणारे
असामान्य महामहीम.

बाकीचे उरलेले बहुसंख्य सामान्य ज्यांना शब्दच्छलाशी घेणे देणे नसते. रोजचे आयुष्यच महत्वाचे असते त्यांच्यासाठी.

मस्त आहे लेख :)

यनावालाजी संभाषणातुन अगदी पचेल अस उलगडल आहे तत्वज्ञान तुम्ही.

त्या खाली आलेले प्रतिसाद ही वाचनिय.

एक प्रतिसाद द्यायचा आहे.
एका कॉन्फरन्स मध्ये अडकलो असल्याने २-३ दिवसात टंकतो. धन्यवाद.

काही दिवसांपूर्वी वाचलेल्या फुल्ड बाय रँडमनेस आणि द ड्रंकर्ड वॉकः हाऊ रँडमनेस रुल्स अवर लाईव्ज या पुस्तकांची आठवण झाली.

बुवाबाजीचा आणखी एक प्रकार.