ह्र्दय आणि चकवा

इतक्या महत्त्वाच्या व गंभीर आजारामध्ये लेखात जेवढे लिहिले आहे त्यावरून कुठलेही ठाम मत देणे बरोबर नाही. ज्या डॉक्टरांनी प्रत्यक्ष रुग्ण पाहिलेला असतो तेच याबाबतीत सुयोग्य व्यक्ती ठरतात.

मी फक्त ‘सडन कार्डियाक डेथ' या प्रकाराबद्दल काही उपयुक्त माहिती देतो :

१. अशा व्यक्तीमध्ये छातीत दुखणे, प्रचंड थकवा, धडधड होणे किंवा कसेतरीच होणे अशी लक्षणे दिसू शकतात, किंवा काही वेळेस कोणतेच लक्षण वरकरणी दिसत नाही.
२. लक्षणे जाणवल्यानंतर साधारण एक तासाच्या आत मृत्यू होतो.

३. अशा व्यक्तीत पूर्वीचा हृदयविकार असू किंवा नसू शकतो.
४. जगभरात दरवर्षी याप्रकारे सुमारे 70 लाख व्यक्ती मरण पावतात.

आमच्या आईचे निधन अशाच प्रकारे अचानक झाले आणि ते ही हृदयाच्या स्पेशालिटी रुग्णालयात घरी सोडण्यासाठी तयारी करत असताना, त्यामुळे तुमची वेदना समजू शकतो. मला मिळालेली उत्तरे ह्याच धर्तीची होती (ह्रदय काय कधीपण बंद पडू शकते वगरे) त्यामुळे तांत्रिकदृष्ट्या बरोबर असले तरी ज्यांच्या जवळचे लोक जातात त्यांच्या दृष्टीने अत्यंत बेजबाबदार आणि त्यांच्या भावनांची कदर न करणारी अशी ही उत्तरे आहेत.

तुमच्याप्रमाणे मीसुद्धा या गोष्टीचा तपशीलवार तपास केला, आणि मला बरीचशी माहिती, उत्तरे कालांतराने मिळाली. ही माहिती इंटरनेटवर आहे , तसेच माझ्या डॉक्टर मित्राशी चर्चा करून, या विषयीचे पेपर वाचून मला समाधानकारक उत्तरे मिळाली.

असा झटका अचानक वाटला तरी बऱ्याचदा याची लक्षणे पूर्वीपासून दिसत असतात, आपण ती ओळखत नाही, किंवा त्यांना महत्व देत नाही. माझ्या बाबतीत बोलायचे तर आईचे पाय सुजणे, जिना चढताना दम लागणे, अचानक घाम येणे अशी काही लक्षणे हृदयाच्या कमी झालेल्या क्षमतेकडे इशारा करतच होती, पण आम्हाला याचे महत्व वेळीच कळले नाही.

जवळचे लोक जातात त्यांच्या दृष्टीने अत्यंत बेजबाबदार आणि त्यांच्या भावनांची कदर न करणारी अशी ही उत्तरे आहेत.

तुमच्या भावनिक स्थितीशी सहमत आहे मी पण एक किंचित असहमतीची छटा आहे, कारण ही विधाने बेजबाबदार नाही किंवा कदर न करणारी नाहीत. कारण मुळात एक डॉक्टर खूप "थिन लाईन" वर चालत असतो. एकीकडे पेशंटचे शोकाकुल आप्तस्वकीय अन दुसरीकडे कर्तव्य अन कायद्याने बांधलेला डॉक्टर ज्याला तुमचे जिवलग का आणि कश्याने गेले हे सांगायचे अवघड काम करायचे असते, प्रिटी मच इकडे आड तिकडे विहीर पोजिशन असते.

मेडिकल क्षेत्रात आजकाल तुफान कट प्रॅक्टिस बोकाळली आहे हे जरी सत्य मानले तरी वरील मत पडते आहे बघा.

आम्ही आपल्या दुःखात सहभागी आहोत.

&#128542 &#128591

आता माझ्यावर कुणी विश्वास ठेवणार नाही पण खात्रीशीर उपाय आहेत आणि मी ते केले आहेत.
१. वृद्ध लोक असे थंड पडतात.
२. ते आपलेच आइवडील, आजोबाआजी असल्यास हा प्रयोग करू शकतो। दुसरे कुणी असल्यास - शेजारी वगैरे तर त्यांच्या घरच्यांच्या मतानुसार डॅाक्टरकडे नेणे मदत करावी. प्रयोग करायला जाऊ नये कारण first aidवर त्यांचा विश्वास नसतो.

आपल्या दुःखात सहभागी आहे.

१० वर्षांपूर्वी ह्रदयातील दोन झडपा बदलण्यासाठी successful ऑपरेशन.
नियमित औषधे आणि वेळेवर चाचण्या.
दोन आठवड्यापासून छातीत दुखण्याची तक्रार.

५ वर्षांपासून नियमित तपासणी करणाऱ्या कार्डिओलॉजिस्ट डॉक्टरांनी स्वतःहून सोनोग्राफी करून औषधांनी एक आठवड्यात बरे व्हाल असा दिलेला सल्ला.

त्यानंतर पाचव्या दिवशी वेदना असह्य झाल्याने दुसऱ्या cardiologist डॉक्टरांच्या सल्ल्याने कार्डिओ आयसीयुत admit. हृदयाच्या बदललेल्या दोन झडपांपैकी एका झडपेशेजारी रक्ताची गुठळी झाल्याचं डॉक्टरांचं म्हणणं. आणि हळू हळू thrombolysis (रक्त पातळ करण्याची प्रक्रिया) करून गुठळी निघून जाऊन झडप व्यवस्थित काम करेल अशी अपेक्षा, आणि तेवढाच एक उपाय असल्याचं डॉक्टरांचं म्हणणं.

सातव्या दिवशी cardiac arrest.
आठव्या दिवशी दुसऱ्या cardiac arrest मधे माझ्या बहिणीचा वयाच्या अवघ्या ४० व्या वर्षी मृत्यू.

---------

यात ५ वर्षांपासून नियमित तपासणी करणाऱ्या तज्ञ डॉक्टरांनी, सोनोग्राफी करूनही, लक्षणं दिसूनही, पेशंटला admit न होण्याचा सल्ला देणं हे समजण्यापलीकडे आहे.

मातृ-पितृ वियोगाने आपणास जे दु:ख झाले ते कमी व्हावे म्हणुन प्रार्थना करतो. _/\_
बाकी मृत्यू बद्धल काय बोलावे ? जितके श्वास घेण्यासाठी जन्म झाला आहे, ते संपले की मृत्यू अटळ !
कोणती आणि कितीही प्रगती केली तरी, पराधीन आहे जगतीं पुत्र मानवाचा, दोष ना कुणाचा...

मदनबाण.....

आपल्या दिवंगत माता पित्याला सादर श्रद्धांजली.

१९९५ साली बहिणीच्या अपघाती मृत्युमुळे अचानक छातीत कळ आली व चक्कर आणी श्वासोच्छ्वास त्रास होऊ लागला. वैद्यकीय क्षेत्रात आसल्यामुळे धोक्याची सुचना मीळाली पण परीस्थिती मुळे अँस्परीन फक्त उपलब्ध होती. दोर बळकट होता थोडक्यात निभावले.
तपासणी अंती निदान झाले. त्या दिवसापासून शिस्तबद्ध वागल्याने अजूनपर्यंत गाडी विना सर्व्हिस ची व्यवस्थित चालू आहे.

शाकाहार
नियमीत व्यायाम,
वेळेचे पालन (जेवणाची, झोपण्याची ,वैद्यकीय तपासणीची ).
इदंम् न मम म्हणत मानसिक संतुलन कायम ठेवण्याचा प्रयत्न विनाकारण ताण तणावा कडे दुर्लक्ष

कय टाळले

धूम्रपान,
मद्य पान,
अभक्ष भक्षण,
तेलकट, तुपकट, गोड पदार्थ

अर्थात घटा घटाचे रुप आगळे, प्रत्येकाचे दैव वेगळे.....

आधी लक्षणे दिसली तपासण्या केल्या तरी प्रत्येक गोष्टी साठी लगेच दवाखाना गाठला जात नाही , थोड्या दिवसा पूर्वी आमचा येथे साधारण ३० वर्षाचा माणूस काही आजार नसताना दु चाकी वर्रून जाताना अचानक झटका येवून गेलाही , नशीब गर्दी मुळे वेग जवळपास शून्य होता , इतर कुण्याच्या अंगावर गाडी गेली नाही .

माझे वडिल अचानक गेले. त्यावेळी त्यांचं वय होतं ४५. शुगर ,बीपी काही नाही.सगळ्यांशी छान गप्पा मारत होते आणि वाक्यं अर्धवट राहिलं म्हणून बघितलं तर बोलायला आ वासला होता.हात लावल्यावर एक साईडला कलंडले. मग डॅा. बोलावलं त्यांनी सांगितलं गेले. काही त्रास नाही.
दुसरे नातेवाईक असेच चाळीशीत होते. ते रोज भरपूर चालायचे आणि एकदम ॲक्टीव्ह. ते पण तसेच बोलता बोलता गेले.
दोघांनाही कसलंही व्यसन नाही. आरोग्याची काळजी घ्यायचे.
डॅा.नी सांगितलं कधी कधी आपल्या रक्तात गुठळी होते ती फिरत असते पण ता हृदयाजवळ गेली की हृदय बंद पडतं.
अशा वेळी जोरात बुक्कया मारायच्या छातीवर. पण त्यावेळी ते सुचत नाही आपण त्यांना हलवत आणि हाक मारत रहातो.तोंडावर पाणी मारत रहातो.
त्यामुळे काय बोलावं माहित नाही.

तुमच्या आईवडीलांना श्रद्धांजली
ह्रदय बंद पडण्याआधी ह्रदयविकाराचा त्रास असतो असे वर डॉक्टरांनी सांगितले आहे. बऱ्याचदा लक्षणे दिसत असली तरी तो ह्रदयविकारच आहे असे वाटत नाही म्हणून कदाचित दुर्लक्ष होत असावे. ह्रदय अचानक बंद पडल्यानंतर पल्स जातपर्यंत काही उपयोग आहे का ते सांगणे कठीण आहे. बऱ्याचदा व्हेंटिलेटर लावतात त्याचा काही उपयोग होतो का. तसेच पेशंटची पल्स बंद पडल्यानंतर दवाखान्यात आल्यास डॉक्टरांना पुढे उपचार करत नाहीत का की तसे करुन काही फायदा नसतो.

छातीत दुखले म्हणजे गॅस आहे असे वाटून डॉक्टरांकडे न जाणे ही खूप कॉमन समस्या आहे. तसेच डावा खांदा दुखणे, पाठीत दुखणे ही लक्षणे ह्रदयविकाराची आहे असे वाटत नाही मग गोंधळ होतो. ECG काढायला हवा. तरुणांना जर त्रास झाला तर बऱ्याचदा दुर्लक्ष केल्या जाते. ह्रदयविकाराचा त्रास असो वा नसो एकदा डॉ अभय बंग यांचे माझा साक्षात्कारी ह्रदयरोग पुस्तक वाचायला हवे. जीवनशैलीत काय बदल करावे ते छान सांगितले आहे.

मला अठरा वर्षांपूर्वी पुण्यातील डॉक्टरांचा चांगला अनुभव आला होता.

शेर भाई आपल्या दु:खात सहभागी आहे. आपणांस ते सहन करण्याची शक्ती लाभो.
२०१८ साली माझ्या आईच्या बाबतीत असेच काहीसे घडले. सकाळी चहा करून भावाला दिला आणि स्वत:ही घेतला. त्यानंतर प्राणायाम करत असताना तिच्या घशातून घोरल्याप्रमाणे आवाज आला आणि छातीत दुखते आहे असे तिने सांगितले. हातपाय थंड पडत चालले. रूग्णवाहिका बोलावली व दवाखान्यात नेले असता त्यांनी ती गेली आहे असेच सांगितले. आधी आठवडाभर तिची पाठ दुखत होती व किरकोळ घरगुती उपचार केले होते. साखर व रक्तदाबाच्या गोळ्या सुरू होत्या, पण अचानक असे काही होईल अशी काडीमात्र कल्पना आली नाही. कोणी काहीही करू शकले नाही. असे चालते बोलते माणूस अचानक गेल्यावर काय धक्का बसतो ते माहिती आहे.
अशा वेळी दिलासा देणार विचार म्हणजे तिला कुणाकडूनही काही करुन घ्यायला आवडत नसे आणि चालता फिरताच मला मरण यावे असे ती नेहमी म्हणत असे. शेवटी अगदी काम करत करत ती गेली. हे असं व्हायला नक्कीच पुण्य लागंत असलं पाहिजे. तिचे सोने झाले असे आंम्ही मानतो. हे मुद्दाम आपल्यासाठी लिहित आहे.
आजच एका आयुर्वेदिक डॉक्टरांना भेटलो व गॅसेस झाल्यावर श्वसनाला त्रास होतो का हे विचारले. त्यांच्या मते गॅसेस झाले की डायफ्रॅमवर प्रेशर आल्यामुळे आधीच सर्दी असेल, नाक चोंदले असेल तर खूप त्रास होऊ शकतो व अगदी हृदयविकाराच्या झटका येतो की काय असे वाटते.