भारतीय इतिहासातले विज्ञान - प्रश्न-उत्तरे (सर्व समावेशक धागा)

प्रश्न ~ ग्रहणाचा आणी स्त्री गर्भाचा काही संबंध आहे का?
म्हणजे ग्रहणाच्या वेळी पृथ्वीवर येणारी किरणे स्त्री गर्भावर काही परिणाम करतात का??

प्राचिन भारतातले सर्व ज्ञान विज्ञान इस्लामी आक्रमणाला तोंड देत देत सुद्धा सन 1800 ते 1825 पर्यंत संपूर्ण जगात आपले श्रेष्ठत्व टिकवून होते. सुलतानाने दिलेल्या शिक्षेत नाक व कान कापले गेलेले युद्धबंदी प्लास्टीक सर्जरी (या विषयावर मोदींची खील्ली उडवली होती) द्वारा परत नवीन व आपल्या आवडीनुसार बसवून घेत. भारतातील कृषी विज्ञान हे अव्वल दर्जाचे होते आणि हो हे सर्व भारतात पोस्टींग असणार्या ब्रिटीश अधिकार्यानी तारीखवार नोंदणी करून ठेवलेल आहे. विस्तृत माहितीसाठी खाली लिंक दिलेली आहे.

https://1drv.ms/b/s!AuFt4YPB-CeYhVkhoRtWHejBwMrP

१) जगातील मेटलर्जीच्या विकासात प्राचिन भारताचा किती हातभार लागलेला होता ?
२) कोणत्या धातुच्या शोधाच श्रेय विदेशी शास्रज्ञांना दिल जात, जे धातु प्राचिन काळापासुन भारतात शुद्ध करुन वापरले जातात ?
३)आचार्य शुश्रुत यांना प्लॅस्टिक सर्जरीच जनक (भारतातच) समजल जात !! ह्या आचार्य शुश्रुत यांनी निर्माण केलेल्या १५० शस्त्रक्रिया आयुधांच्या संख्येत आजच्या आधुनिक विज्ञानाने किती भर घातली ?

ईस्टर आयलँड (पॅसिफिक ओशन, चिलिच्या बाजूला) आणि सिंधु संस्कृतींची लिपी एकसमान आहे. काय संबंध? एकतर दोन्ही जागा आर्केऑलॉजिस्ट्स डिलाइट आहेत त्यात वर ही भर.

प्र.1 प्राचिन भारतातले सर्व ज्ञान विज्ञान इस्लामी आक्रमणाला तोंड देत देत सुद्धा सन 1800 ते 1825 पर्यंत संपूर्ण जगात आपले श्रेष्ठत्व टिकवून होते का?
ऊ. होते.*
प्र.२ सुलतानाने दिलेल्या शिक्षेत नाक व कान कापले गेलेले युद्धबंदी प्लास्टीक सर्जरी (या विषयावर मोदींची खील्ली उडवली होती) द्वारा परत नवीन व आपल्या आवडीनुसार बसवून घेत होते का?
ऊ. होते. *
प्र.३. भारतातील कृषी विज्ञान हे अव्वल दर्जाचे होते का?
ऊ. होते. *

*विस्तृत माहितीसाठी खाली लिंक दिलेली आहे.

https://1drv.ms/b/s!AuFt4YPB-CeYhVkhoRtWHejBwMrP

अत्रे साहेब उत्तम आणि माहितीपूर्ण धागा. अनेक नवीन आणि रोचक माहिती मिळतेय. नवीन माहिती वाचाय मिळाली तर भर घालेन.
@sagarpdy

अशा प्रकारे मागील मूळ विज्ञान माहित नसताना देखील उत्तम तंत्रज्ञान विकसित केले गेले आहे.

अगदी योग्य बोललात, बऱ्याच प्राचीन गोष्टी बाबत हे सत्य आहे. Observation आणि intuition ह्या गोष्टी माणसाने प्राचीन काळापासून वापरल्या आहेत, त्यातून अनेक चांगल्या गोष्टीचा उगम झाला आहे.

अत्रे साहेब काही खोडखर प्रतिसादांना उत्तर देऊ नका हि विनंती, ज्याणेंकरून ह्या धाग्याची quality उत्तम राहील.

चांगला धागा आहे. मला वाटले मारामारी असेल की काय नेहमीसारखीच. :-P

दुर्बिणी वगैरे प्रकार आपल्याला माहित नव्हते म्हणताय. तर मग ग्रहताऱ्यांची, नक्षत्रांची आणि आकाशगंगांची एवढी अचूक माहिती आपल्या पूर्वजांनी कशी काय आत्मसात केली? ५०० AD मध्ये आर्यभट्टाने गणिती सिद्धांत मांडला -

In 500 AD, Aryabhata presented a mathematical system that took the earth to spin on its axis and considered the motions of the planets with respect to the sun (in other words it was heliocentric). His book, the Aryabhatya, presented astronomical and mathematical theories in which the Earth was taken to be spinning on its axis and the periods of the planets were given with respect to the sun.

Aryabhata wrote that 1,582,237,500 rotations of the Earth equal 57,753,336 lunar orbits. This is an extremely accurate ratio of a fundamental astronomical ratio (1,582,237,500/57,753,336 = 27.3964693572), and is perhaps the oldest astronomical constant calculated to such accuracy. Aryabhatiya suggested that the Earth was sphere, containing a circumference of 24,835 miles (39,967 km).[21] Aryabhata also mentioned that reflected sunlight is the cause behind the shining of the moon. अधिक माहिती येथे मिळेल.

आता यातला काय काय अंदाजपंचे होतं ते सांगा. अजूनही २०१७ सालात पृथ्वी सपाट आहे असं मानणारे समुदाय आहेत. आणि आपल्या पूर्वजांना १५०० वर्षांपूर्वी माहित होतं की पृथ्वी स्वतःभोवती फिरते तसेच सूर्य केंद्रबिंदू मानून आपली ग्रहमालीका सूर्याभोवती सुद्धा फिरते.

आर्यभट्ट, ब्रह्मगुप्त, भास्कर आणि इतरांनी हे सगळे शोध कसे लावले असतील? सगळ्यांच्या टीकेचे लक्ष्य ठरलेले पुराणातील विमान नव्हतंच.इतकंच काय इतर वाहनं सुद्धा नव्हती. दुर्बिणी, भिंग वगैरे प्रकार या लोकांना ज्ञात नव्हते. आर्यभट्टाच्या "तर्का"प्रमाणे पृथ्वीचा परीघ 24,835 miles आहे आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाने मोजलेला परीघ 24,901 miles आहे. फक्त ६६ मैलाचा फरक आहे म्हणजे आर्यभट्ट अव्वल दर्जाचा तर्कतीर्थ म्हणला पाहिजे.

तर साधा सरळ प्रश्न - हे आर्यभट्टाने कसं केलं?

मंदिरं, लेणी ई डोळ्यासमोर दिसतंय. खगोलशास्त्रातील प्रगती विकिपीडियाने सिद्ध केली आहे.

तर मुद्दा असा - आत्ताच्या अतिप्रगत विज्ञानाने हे सिद्ध झालंय की ही मॉन्यूमेंट्स काही शे वर्षे तरी जुनी आहेत. मग यात तुम्हाला काही गडबड वाटत नाही? एकीकडे आपण म्हणतो की वैज्ञानिक आणि तांत्रिक प्रगती गेल्या १००-१२५ वर्षांत झाली. त्याआधी मानव फारसा प्रगत नव्हता. काही शे वर्षांपूर्वी तर विज्ञान आणि तंत्रज्ञान म्हणजे काय हेच माहित नव्हतं. ज्या काही गोष्टी त्यांनी केल्या त्या फक्त निरीक्षणातून आणि प्रयोग करत रहात "जमवल्या", पण त्यांना ते का आणि कसं हे मात्र कळत नव्हतं.

एका पाषाणातून वरपासून कोरून एक प्रचंड लेणी/ मंदिर उभे करणे, त्यात विविध मुर्त्या,बारीक कलाकुसर आणि नक्षी करणे जी काही शे वर्षांनीसुद्धा सुस्थितीत आहे. यासाठी दगड सलग किती मोठा आहे, त्याची क्वालिटी कुठे कमी जास्त आहे, लेणं कसं असावं याचा आराखडा तयार करणे, त्याप्रमाणे सर्व कारागिरांना कामाला लावणे, त्यात कोणीही चूक न करणे किंवा केली तरी बेमालूम सुधारता येणे, एवढ्या कठीण दगडात सगळी सारखी नक्षी आणि छोट्या मुर्त्या कोरणे. अगदी जिथे दोन दगड जोडलेत, तिथे सुद्धा परफेक्शन आहे की फटी सापडत नाहीत. म्हणजेच ते इतक्या प्रिसिजनने कापलेत वा तासलेत की दोन दगड एकमेकांवर परफेक्ट बसतील. पण मग ते एकमेकाला जोडले कसे असतील? इथे २०१७ मध्ये बांधलेल्या आपल्या घरातल्या टाईल्स सुद्धा एका लेव्हलला बसवलेल्या नसतात.

हे सर्व अंदाजपंचे आणि फक्त निरीक्षण करून आणि प्रयोग करत रहात करता आलं असेल?

आतापर्यंत आपण पूर्वज कशाकशात सरस होते हे मान्य केलंय?

१. धातुशास्त्र
२. रसायनशास्त्र
३. स्थापत्यशास्त्र (यात बांधकाम, शिल्पकाम वगैरे सगळंच आलं)
४. अभियांत्रिकी - कारण यातल्या काही गोष्टी आपल्या आत्ता करणे सुद्धा अवघड आहे
५. खगोलशास्त्र

बाकी जशी चर्चा पुढे जाईल तसे या यादीत वाढ होऊ शकते.

मुळात एक Q/A करून गोष्टी स्पष्ट करू इच्छितो
१. आपल्या सगळ्या प्राचीन गोष्टी थोथांड होत्या का? त्यात काही विज्ञान न्हवत का ?
उत्तर : अजिबात नाही, अनेक प्राचीन गोष्टी मागे वैज्ञानिक पार्श्वभूमी होती हे सिद्ध झालं आहे, प्राचीन काळी खगोलशास्त्र गणित यामध्ये भारतीय लोकांनी/वैज्ञानिकांनी मोलाची भर घातली आहे भारतीयांनी नाही तर जगाने मान्य केलं आहे. अनेक उदाहरणे देता येतील, यातील आर्यभट आणि भास्कर यांचं उदाहरण ट्रेडमार्क यांनी दिलंच आहे, जालावर आणखी उदाहरणे सापडतील . भारतातील किंवा जगभरातील अतिउच्च प्राचीन स्थापत्यकलेत त्या काळच्या लोकांचं उच्च दर्जाचे स्किल दिसून येत.
पण एक लक्षात घ्या काही लोक दावा करत असलेल्या अनेक गोष्टी खोट्या आहेत. पुष्पक विमान, जेनेटिक विज्ञान, अतिप्रगत प्लास्टिक सर्जरी इत्यादी इत्यादी. म्हणजे थोडक्यात काय खऱ्या गोष्टीमागून खोट्या गोष्टी खपवायच्या चालेत.

२. मग सगळ्याच सिद्ध झालेल्या प्राचीन/जुन्या गोष्टीमागे समजून उमजून घेतलेलं विज्ञान होत का?
उत्तर: असं वाटत नाही अनेक गोष्टी आपण अनुभवातून आणि निरीक्षणातून शिकू शकतो. उदारणार्थ न गंजणारे लोखंडामागे त्यातील फॉस्फरस (आणि बहुतेक कार्बन नॅनोट्यूब ) सारखे घटक कारणीभूत आहेत हे आपण वाचल, ह्या गोष्टी पाहायला microscope ची गरज आहे, जे जुन्या काळी न्हवत (निदान तसे पुरावे नाहीत ), त्यामुळे ह्या गोष्टी वर्षानुवर्षांच्या निरीक्षणातून घडल्याचे कळून येते. आणि तसेही निरीक्षण करून गोष्टी करणे (भलेही त्यामागची कारणे माहित नसोत) हा हि विज्ञानाचा एक छोटा भाग आहे.

३.मग प्राचीन उपयुक्त गोष्टीकडे आपण कसे पाहिले पाहिजे ?
जुन्या /प्राचीन गोष्टी आपण विज्ञानाच्या कसोटीवर तोलून मापून पहिल्या पाहिजेत, आणि सिद्ध होण्याऱ्या जुन्या गोष्टी मान्य केल्या पाहिजेत त्याचवेळी अयोग्य गोष्टी फेटाळून लावल्या पाहिजेत. जुन्या गोष्टीबाबत संशोधनास नक्कीच वाव आहे.

४. जर प्राचीन काळी निरीक्षण करण्यासाठी उपकरणे न्हवती तर शोध कसे लागले ?
उत्तर : अहो इथे तर कमाल आहे विज्ञानाच्या भाषेची त्याच नाव गणित. विज्ञानातील अनेक गोष्टी ह्या गणित आणि निरीक्षण यावर स्पष्ट झालेल्या आहेत, अनेक अनेक उदाहरणे देता येतील ज्या गोष्टी विद्वानांनी एका पेपर वर गणिताने सिद्ध केल्यात आणि अनेक वर्षांनी त्या गोष्टी experiment करून सिद्ध झालेत. उदाहरण म्हणून theory of relativity, गॉड्स पार्टीकल असे घेता येतील. प्राचीन काळातील गोष्टींना सुद्धा हे लागू पडत.

@ट्रेडमार्क

दुर्बिणी वगैरे प्रकार आपल्याला माहित नव्हते म्हणताय. तर मग ग्रहताऱ्यांची, नक्षत्रांची आणि आकाशगंगांची एवढी अचूक माहिती आपल्या पूर्वजांनी कशी काय आत्मसात केली?

तुम्ही तुमच्याच दिलेल्या दुव्यातील पाहिलं वाक्य वाचलंय का ? हे पहा

Although no telescopic instruments were available at the time, the precise observation of the stars was greatly facilitated by observatories such as Jantar Mantar.

मला असे वाटते कि डोळ्याने दिसणाऱ्या सूर्य तारे ग्रह याबाबत अनेक खगोलशास्त्रीय शोध हे दुर्बीण नसताना लागेलेले आहेत, जालावर शोधू शकता किंवा एखाद्या खगोलशास्त्राचा विद्यार्थ्यास विचारू शकता (मिपावर आहेत अनेक जण).
आकाशगंगांची आपल्या पूर्वजांना माहिती होती याचा दुवा द्या ?

आर्यभट्ट, ब्रह्मगुप्त, भास्कर आणि इतरांनी हे सगळे शोध कसे लावले असतील?

उत्तर ४ पहा. मला वाटत यांनी गणित, साधी उपकरण आणि निरीक्षण याचा जोरावर हे केलं असाव (हे माझं मत आहे)

तर मुद्दा असा - आत्ताच्या अतिप्रगत विज्ञानाने हे सिद्ध झालंय की ही मॉन्यूमेंट्स काही शे वर्षे तरी जुनी आहेत. मग यात तुम्हाला काही गडबड वाटत नाही?

कसली गडबड, हे त्या काळच्या लोकांचं उच्च स्किल आणि गणिती दृष्टी यांचं प्रतीक आहे. हे काय लेथ मशीन, कटर यांचं काम न्हवे कारण त्यावेळी ह्या गोष्टी उपलब्ध नव्हत्या. एक लक्षात घ्या ह्या गोष्टी रातोरात उभ्या नाही राहिल्या, किती हि वेळ लागो लोक लागो काम परफेक्ट करणे हे त्यांचं ध्येय होत. अलीकडंच उदाहरण म्हणून ताजमहाल पाहता येईल. ताजमहाल सुद्धा उत्तम कलाकृती आहे. म्हणून आपण म्हणायचं का कि हा वैज्ञानिकांनी बांधला आहे किंवा शहाजहान वैज्ञानिक होता ?
वरती अत्रेंनी कोणत्यातरी लेणी कि मंदिराबाबत जपानी शास्त्रज्ञांचं संशोधन मांडलं आहे ते वाचा

हे सर्व अंदाजपंचे आणि फक्त निरीक्षण करून आणि प्रयोग करत रहात करता आलं असेल?

सर्व गोष्टी नाहीत, काही गोष्ट विज्ञान आहेत काही थोथांड आहेत. तसेच काही गोष्टी मागे वैज्ञानिक थेअरी आहेत तर काही गोष्टी फक्त निरीक्षणाच्या जोरावर आहेत. त्यामुळे प्रत्येक गोष्ट तोलून मापून accept केली पाहिजे.

आतापुरत इतकंच. माझं मत पटत नसल्यास काही हरकत नाही.

वरती अत्रेंनी कोणत्यातरी लेणी कि मंदिराबाबत जपानी शास्त्रज्ञांचं संशोधन मांडलं आहे ते वाचा

कमाल ह्याची आहे की आपण फक्त एका जपानी शास्त्रज्ञांने संशोधन मांडे पर्यंत वाट बघायची पण एकाही भारतीय सरकारी आरकियोलॉजीकल सर्वे ऑफ ईंडीयाच्या लोकांना हे का जमल नाही अस विचारायच नाही.

ग्रह तार्यांच्या अकलना साठी जंतर मंतर सारखे ऑबझरव्हेटरीज उभारल्या मागेही शास्त्र आहे. जगातील सर्वात मोठी स न डायल जयपुरच्या जंतर मंतर मध्ये आहे. ती संपुर्ण ऑबझरव्हेटरी जयपुरच्या महाराजांनी स्वतःच्या पैश्याने व ईच्छा शक्तीने उभारलेली आहे.

शुश्रुताच्या प्लॅस्टीक सर्जरीविषयी गुगल व विकी पिडीयावर भरपुर वाचयला मिळेल !

शेवटी प्रत्येक गोष्ट तोलून मापून accept केली पाहिजे हेच तर मी पहील्या पासुन म्हणतोय !!

<<<<~कृपया धाग्याचे गांभीर्य लक्षात घ्या. हा धागा वायफळ चर्चा करण्यासाठी नसून आपले ऑब्जेक्टिव्ह प्रश्न (एका प्रतिसादात एकच, एकाच नॅरो कॅटेगरीतल्या विषयावर, शक्यतो दोन-तीन ओळीत मावतील असे) विचारण्यासाठी आणि त्यांना मुद्देसूद, संदर्भासहित उत्तरे देण्यासाठी आहे.~>>>>>>

जर माझ्या वरच्या प्रतिसादाला वायफळ म्हणत असाल तर तुमच्या विचारलेल्या प्रश्नावर १% माहिती नसताना गुगल व विकी पिडीयाच्या आधारे प्रश्नाची ऊत्तरे देण्याच्या आव आणण्याला निव्वळ विनोदच म्हणाव लागेल.

मी विचारलेल्या ऐकाही प्रश्नाच ऊत्तर तुम्ही देऊ शकलेला नाहीत यातच सर्व काही आलय !!

हेमाशेपो !!!

Aani dhaga band padla............