पीएमटी आणि तुकाराम मुंढे साहेब

बी जे मेडिकल कॉलेजला प्रोफेसर होता तेव्हापासून आम्ही श्रीकरला पाहतो आहोत. त्याच्या त्या लाल एम ५० वरून तो येजा करीत असे. पुढे तो आयएएस झाला.

पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेचा तो आयुक्त होता तेव्हा नियमावर बोट ठेऊन काम करणारा अधिकारी म्हणून त्याची महाराष्ट्रभर ख्याती होती. नियमाबाहेर जाऊन कोणी काम करत असेल तर त्यावर श्रीकरची कारवाई ठरलेली. यामुळे त्यांना निनावी पत्रे आणि धमक्या यायला सुरुवात झाली. अशा प्रत्येक धमकी नंतर अजित पवार यांचे स्टेटमेंट येत असे की "श्रीकर परदेशी यांना येणार्‍या अशा धमक्यांचा आम्ही निषेध करतो आणि आमचा त्यांना पूर्ण पाठींबा आणि सहकार्य राहील. ते उत्तम काम करीत आहेत" हिंजवडी-वाकड भागात एक ६ मजली इमारत उभी राहीली. परवानगी होती ४ मजल्याचीच. या गोष्टीचा श्रीकरला पत्ता लागताच त्यांची टिम याही ठिकाणी पोचली. वरचे अनधिकृत असलेले २ मजले त्यांनी पाडून टाकले. याही वेळी नेहमीप्रमाणे अजित पवार यांचे स्टेटमेंट आले "आम्ही श्रीकर परदेशी यांच्या पाठीशी आहोत"

नंतर तेव्हाचे मुख्यमंत्री पृथ्वीराज चव्हाण यांच्यामागे लागून श्रीकर यांना पिंपरी चिंचवडच्या आयुक्तपदावरून हटवले गेले. श्रीकर परदेशी पीएमटीचे आयुक्त बनले. लोकांच्या आशा पल्लवित झाल्या आता पीएमटीचा कारभार सुधारणार. वास्तविक महानगरपालिकेचा आयुक्त आपल्या एसी ऑफीसमधे बसून अनेक गोष्टी जाणून घेऊ शकतो आणि आवश्यक ती कारवाई पण करू शकतो. पीएमटीच्या बाबतीत हे अत्यंत अवघड आहे. प्रवासी आपल्या अडचणी जोवर वरपर्यंत पोचवत नाहीत तोवर त्या आयुक्तांपर्यंत पोचतच नाहीत. म्हणजे आयुक्तांना अनेक गोष्टी समजावून घेण्यासाठी अशा फीडबॅकवरच अवलंबून रहावे लागते. कुणी फीडबॅक दिलाच नाही तर त्याला स्वतःला ते कळूच शकत नाही. आपल्या एसी केबिनमधे तो खूष. आयुक्ताची जागाच मूळी अशी आहे की तिथून त्याला काहीच दिसत नाही. श्रीकर यांच्याच्या बाबतीतही हेच झाले. तो पीएमटीमधे आला. काही महीने इथे राहीला. वातावरण निवळल्यावर भुर्रकन उडून गेला. पीएमटी आहे तिथेच राहीली. (पुढे गेली असल्यास तज्ञांनी सांगावे)

काही महीन्यांपूर्वी पीएमटीचे एक एमपीएससी करून आलेले साहेब भेटले. त्यांनी पीएमटीबाबत बर्‍याच योजना सांगितल्या. मॅनेजमेंटचेही अनेक फंडे त्यांनी मारले. प्रचंड बडबड ऐकल्यानंतर मी त्यांना थांबवले आणि विचारले. "Are you dependant on PMT ?" "तुम्हाला पीएमटीने प्रवास करावा लागतो का ?" ते २ मिनिटे गप्पच झाले. मग म्हणाले "पुढच्या महीन्यात आमची एक बैठक होणार आहे. ज्यामधे राज्याचे सचिव, मंत्री असे लोकही सहभागी असतील. त्यात बहुधा निर्णय होइल की आमच्या सारख्या अधिकार्‍यांनीही पीएमटीने प्रवास केला पाहीजे"
मनात विचार आला. एवढ्यासाठी बैठक कशाला हवी. तुमच्या खिशात १० रुपये आहेत. कुठल्याही रस्त्यावर पीएमटी दिसते. जा आणि बसा त्या बसमधे.
दूसरी गोष्ट त्यांनी सांगितली की पैसे घेऊन सेवा न देणार्‍या काही कंत्राटदारांकडून त्यांनी काही कोटी रुपये वसूल केले. माझ्या मनात विचार आला पीएमटीचे असंख्य प्रश्न असताना तुमचे पगार मात्र चालूच कसे. तुम्हा लोकांना शिक्षा कधी ...

पूर्वीच्या काळी महानगरपालिकेमधले नगरसेवक, विरोधी पक्ष नेते हे सुद्धा बसने प्रवास करत. अशा वेळी त्यांना पीएमटीची स्थिती इतर कुणी सांगण्याची गरजच भासत नसे. त्यामुळे असलेले प्रश्न सुटायला मदत होत असे.

(सॉफ्टवेयर कंपनीमधे मॅनेजरला डोमेन नॉलेज कशासाठी हवे आणि त्याला कोडींग यायला हवेच का ? अशाही प्रश्नांची आठवण यानिमित्ताने होते ... असो सध्या ते जाऊच द्या)

आता या यूपीएससी आणि एमपीएससी वाल्यांची पण एक अडचण असते. त्यांना परीक्षेत अमेरीकेचे पहीले राष्ट्राध्यक्ष कोण ? पृथ्वीचे चंद्रापासूनचे अंतर किती ? असले प्रश्न सोडवावे लागतात. पण निगडी ते कात्रज अंतर किती आणि पीएमटीची कोणती बस पकडावी हे ज्ञान त्यांना नसते. यामुळे आपल्या कारभारात ते फारसा प्रभाव पाडू शकत नाहीत.

त्यामुळेच लाल एम५० वरून जाणारा सामान्य श्रीकर आणि एसी गाडीने जाणारा PMT आयुक्त श्रीकर यांच्यामधे प्रचंड फरक असतो. केवळ एक व्यक्ती चांगली आणि स्वच्छ असून भागत नाही तर व्यवस्थाही बदलण्याची आवश्यकता असते.

तुकाराम मुंढे यांचाही इतिहास असाच आहे. पूर्वी ते नवी मुंबईमधे आयुक्त होते. नियमावर बोट ठेऊन काम करत होते. सर्वपक्षीयांना ते नकोसे झाले. मुख्यमंत्र्यांच्या पाठबळामुळे ते काही काळ तिथेच राहीले. कोणत्याही महानगरपालिकेला ते आयुक्त म्हणून अडचणीचेच होते. आज ते पीएमटीचे आयुक्त बनले आहेत. ते कितीही स्वच्छ आणि चारीत्र्यसंपन्न असले तरी त्यांची बसण्याची जागाच अशी आहे की तिथून त्यांना काहीच दिसत नाही. जे दिसायला हवे ते प्रत्यक्षपणे पहायला आणि अनुभवायला लागते.

त्यामुळे कारभार सुधारणा वगैरे या लोकांचे एसीमधे बसून केलेले कल्पनांचे खेळ असतात. त्याचा वास्तवाशी फारसा संबंध नसतो. सामान्य प्रवाशाला आणि बसवरच्या कर्मचार्‍यांना पीएमटीबद्दल जेवढी माहीती असते तेवढीही माहीती या आयुक्त लोकांना असते का ? मला शंका आहे. एकूणच आमच्या देशात हा मोठा प्रश्न आहे. आमचे निर्णय घेणारे अधिकारी हे आम्हा सामान्यांचे जीवन अनुभवतच नाहीत. त्यामुळे आमचे प्रश्न त्यांच्या काळजाला भिडत नाहीत. पीएमटीसाठी निर्णय घेणारा आयुक्त पीएमटीचा प्रवासी कधी नसतोच.

म्हणूनच सांगावेसे वाटते. तुकाराम मुंढे साहेब काही दिवस इथे येऊन राहतील. आराम करतील. त्यांच्यावरचा रोष आणि त्यांच्या नावाची वर्तमानपत्रामधली चर्चा थंड होताच इथून भुर्रकन उडून जातील. म्हणूनच तुकाराम मुंढे PMT साठी खूप काही करू शकतील याबाबत आजतरी मी साशंक आहे.

(प्रवासी) आ जो
02 April 2017

(एक विनंती - PMT चे नाव बदलून ते PMPML झाले आहे अशा प्रकारच्या कमेंट टाकून सामान्य ज्ञानात भर घालू नये. मुद्यावर चर्चा करावी)