धावणाऱ्यांची मुंबई

लै शालजोडीत दिलेत डॉक ह्यांनी . ते मुंबईची गर्दीच किती आणि काय - काय सांगणार्यांनी एकदा मुंबई नीट पहा . अहोरात्र काम चालू असते मुंबईत विविध क्षेत्रांमध्ये . १ महिना कमी पडेल इतके वेगवेगळे सेक्टर दाखवू शकतो कामाचे . ५ -५ मिनिटाला १० हॉटेल आहेत त्यामुळे अस्सल मुंबईकरांना कुठल्या पदार्थाचा अभिमान पण नाहीये . इकडे हेच छान मिळते तिकडे हेच छान मिळते असल्या गोष्टी मुंबईकर नाही करत . दादर ,गिरगाव ,फोर्ट मध्ये फिरलेले

खरं तर प्रतिसाद देण्याची इच्छा नव्हती. पण असो.
तुम्ही उर्मट स्टिरियोटाईप म्हणालात . असो
लेखकाने मुंबई पहिलीआणि त्याला त्यातील फक्त गर्दी आणि धावणारी माणसं दिसली. हे स्टिरियोटाईप नाही का?
मुंबई नगरी हि सगळ्यांच्या कुतूहल, कौतुक, हेवा आणि भीतीयुक्त आदराची मानकरी का झाली याचा सहसा कुणी विचार करताना आढळत नाही.
याबद्दल कुणाचे काहीच म्हणणे नाही. आता सोडलं तर इतर सर्व क्षेत्रात बढती मिळण्यासाठी माणसे मुंबईतच येतात.
कष्टकरी सुद्धा गावाकडे असणाऱ्या कुटुंबाच्या पोटात चार घास पडावे म्हणूनच मुम्बैत राहात असतो. मुंबईत बिगारी काम करणारा सुद्धा दिवसाला ५०० रुपये मिळवतो. कोकणी माणूस गावाकडून मुंबईत येतो कारण गावाकडे असलेल्या आईबापाच्या तोंडात चार चांगले आणि पोटभर घास पाडावेत, भावंडांचे मुलांचे शिक्षण होऊन कुटुंबाला बरे दिवस यावेत. गावाची ओढ कितीही तीव्र असली तरी तो मुंबईतच राहतो कारण गावाकडे राहून काम तर नाहीच पण एक खाणारे तोंड वाढते. त्यावर विश्वास नसेल तर दिवा सावंतवाडी किंवा दादर रत्नागिरी पॅसेंजर गणपती उत्सवाच्या एक दोन दिवस अगोदर पहा.
बाकी सर्व जाऊद्या. थंडीमुळे गारठून माणूस मेला उष्माघातामुळे किंवा गारांच्या वर्षावाने माणूस मेला असे कधीही मुंबईत घडत नाही.
पाऊस पडला, थंडी पडली, गर्मी झाली तरी मुंबई माणसाची नेसत्या तुटपुंज्या वस्त्रानिशी काळजी घेते. फार पाऊस झाला तर गरीब माणूस मुंबईत स्टेशनचा आधार घेतो. साथ लाख लोक मुंबईत झोपडीत राहतात. का याचा जरा विचार करा.
माझ्यासारखा माणूस देशभर फिरून स्थायिक होण्यास परत मुंबईतच येतो कारण येथे असणारी संधी देशात कोणत्याही शहरात नाही हि वस्तुस्थिती. मुंबईत घर घेतले तर निवृत्त झाल्यावर देशात कोणत्याही शहरात तेवढेच( आणि बहुतेक वेळेस बरेच मोठे) घर घेता येते. पण पैसा कमावण्याच्या संधी ज्या मुम्बैत आहेत त्या कोणत्याही शहरात नाहीत. माणसं उराशी स्वप्न पाहून मुंबईत येतात. बहुतांशी माणसांची स्वप्नं पुरी होतात. त्यासाठी लागणाऱ्या कष्टांची त्याची तयारी असते.
१९८५ साली माझ्या भावाने सिमेन्स सारख्या कंपनीत नोकरी असताना व्यवसाय करायचा म्हणून मुंबईत लोकांच्या भेटीगाठी घ्यायला सुरुवात केली. तेंव्हा सकाळी ८ ते ५ नोकरी करून तो संध्याकाळी ५ ते १० लोकांना भेटायला जात असे. रात्री १० वाजता आल्यावर आपल्या मोटारसायकलची दुरुस्ती करण्यासाठी काढली तर हार्डवेअरचे दुकान रात्री ११ पर्यंत मुंबईत उघडे असे. हि मुंबईची कार्य संस्कृती होती /आहे.
याउलट पुण्यात १९९२ साली कॅम्पात दुपारी जेवायला गेलो असता बायकोचे डोके दुखत असताना कॅम्पात दुपारी १ नंतर एकही केमिस्ट उघड नव्हता. चार किमी परत जाऊन ए एफ एम सी मध्ये माझ्या खोलीत जाऊन क्रोसिनची गोळी आणण्याला लागली. हि वस्तुस्थिती.
आमच्या वडिलांचा मित्र रबरी हातमोजे बनवायचा व्यवसाय. आपली नाशिकची कंपनी बंद करून परत मुंबईत आला कारण फ्रान्समधून आलेली ऑर्डर पूर्ण करायची असली तरी कामगार अधिक काम करायला तयारच होत नाहीत ओव्हरटाईम दिला तरी. आज काय घरी पूजा आहे उद्या गणपती आहेत. पर्वा डोकं दुखतंय. असली कारणे मुंबईतील माणसं देत नाहीत( दिली तर दुसऱ्याच दिवशी डच्चू मिळेल.) कारण येथे आलेला माणूस काम करायला आलेला असतो काम टाळण्यासाठी किंवा जगावर उपकार करण्यासाठी नाही.
इतर शहरात राहून लोकांना मुंबईची फक्त गर्दी आणि घाम दिसतो. ते बरोबरच आहे. ज्याची जशी नजर असते तेच त्याला दिसणार अजून काय बोलावे.

मुळात धक्के लागतात ते मुंबईकर नव्हेच अस माझ स्पष्ठ मत आहे. खऱ्या मुंबईकर या गोष्टीला इतके अवगत झालेले असतात कि त्यांना गर्दीत मिसळून जाणे फार सोप्पे वाटते.

बाकी एखाद्या शहरात आयुष्य धकाधकीचं की निवांत हे साधारणत: कामाचे ठिकाण आणि राहण्याचे ठिकाण यातील अंतर आणि ते कापण्यास उपलब्ध साधनांनी लागणारा वेळ यावर अवलंबून असतं.

>>> लक्षात घेण्यायोग्य मुद्दा आहे.

हे म्हणजे म्हशीचा फक्त पार्श्वभाग पाहून म्हैस हा शेणाने बरबटलेला गलिच्छ प्राणी आहे असे म्हणण्यासारखे आहे.
बाकी लेखाची भाषा पाहून लेखकाच्या मानसिक पातळीची कल्पना येते.
असो.

पण आजकाल तरी ह्याला केवळ "मुंबईच" जबाबदार नाही.

खाण्याच्या आणि विश्रांतीच्या सगळीकडेच बदललेल्या आहेत. पुर्वी कट्ट्यावर किंवा पारावर जमणारी मंडळी पण वेड्या खोक्यात डोके खूपसून बसलेली आढळतात.

शिवाय खते आणि कीटकनाशके ह्यांचा प्रभाव पण आहेच.

खेड्यातील जुन्या माणसांना ह्र विकार सध्या नाहीत पण अज्जुन २५-३० वर्षांनी सगळीकडेच अशक्त व्यक्तींचे प्रमाण जास्त असेल.

वरील मते ही माझी अंदाजपंची आहेत.

डॉ. लोकांनी अज्ञान दूर केल्यास उत्तम.

प्रवासात घालवलेला वेळ हा अनुत्पादकच असतो असे नाही. बदलापूर वरून मुंबईत येणार आमचा एक मित्र सकाळी तासभर छान झोप काढतो. परत जाताना ठाण्याच्या पुढे बसायला मिळाले की अर्धा पाऊण तास परत झोप काढतो आणि ताजा तवाना होतो. पण तासभर उभे राहून प्रवास केला तर "दगदग" सोडून पदरात दुसरं कहोच पडत नाही. तुला व्यायाम म्हणणे हे स्वतःची फसवणूक करणारे आहे.

हेच दुसर्‍या शहरातील लोकांच्या कष्टाच्या आणि मेहनतीच्या बाबतीत सुध्दा खरे आहे.

.... इतकीच माझी अपेक्षा आहे."

पण तसे होणे कठीण आहे.

मुलांच्या शिक्षणासाठी मला मुंबईला यावेच लागले. (मुंबई इतकेच उत्तम शिक्षण पुण्याला पण मिळते. त्यामुळे, पुणे हा पण एक पर्याय होता, पण पुण्यात प्रवास करतांना मला तरी त्रास होतो. त्यापेक्षा लोकल बरी.गर्दीच्या वेळा काही अंशी टाळून आज तरी लोकलचा प्रवास बर्‍यापैकी
आरामात होतो.)

गांधीजींनी सांगीतल्या प्रमाणे, खेडी जर स्वयंपूर्ण झाली असती किंवा झाली तरी, शहरांवरचा अनावश्यक भार बराच कमी झाला असता किंवा होईलही.

इतरांचे माहीत नाही पण येत्या ५-६ वर्षात मी तरी मुंबई सोडीनच. ह्या शहरा वाचून माझे तरी काही अडणार नाही.