लेडी सीमोर- कुंती, द्रौपदी आणि सीता

__/\__

मला वाटतं बीबीसीने यावर एक फिचर केलं होतं. एक टिव्ही प्ले (नाटक) होता तो बहुदा The Scandalous Lady W या नावाने केलेला.

काय भयानक प्रकार आहे! बरे त्या बिसेटनेही सहीसलामत सुटल्यावर तिला सोडून दिले. महाभारतातील माधवीची कथा आठवली.

एकूण स्त्रीला 'माणूस' म्हणून जगू देण्यास जगात सगळीकडेच मज्जाव होता/आहे!

लेडी सीमोर बद्दल तुम्ही लिहिलं नसतं तर कदाचित वाचनात आलंही नसतं. धन्स.

बीसलेटनेही सोडुन द्यावं, हे वाचून त्रासच झाला. छ्या.!! तिच्या शारिरिक वेदनेइतकीच, मानसिक जी ससेहोलपट सोसली ते भयंकरच आहे.

-दिलीप बिरुटे

__/\__

सीझर चा डायलॉग आठवला.
लेख विचार करण्यासारखा आहे.
नवऱ्याच्या इच्छेने आपले शरीर इच्छेविरुद्ध दुसऱ्याला समर्पित करणारी कुंती इथे मला दिसली.
कुंतीची तुलना जरा जमली नाही. प्रथमदर्शनी सीमोर आणि कुंती त दोघांच्या परीस्थीतीत व्यक्तीमत्वात फरक दिसतो.
कुंतीने मर्जीविरुद्ध केले म्हणावे तर तसे वाटत नाही. कर्णाची कथा
तपासुन बघायला लागेल नीट...

छान लिहिलय.
सीमोरच्या धैर्याबद्दल कौतुक आहे आणि दुर्दैवाबद्दल खेद !
तरीही, सीता, द्रौपदी आणि कुंती यांच्याशी केलेली तुलना पटली नाही. या तिघी पुरुषी वर्चस्वाच्या नव्हे तर सामाजिक रूढींच्या बळी होत. तसेच त्यांच्या पतींनी स्वत:च्या विकृत हव्यासाकरिता त्यांना तशी वागणूक दिलेली नव्हती, तर प्रचलित धर्माला अनुसरूनच ते वागले होते. आणि हे समजूनच या तिघींनी पतींकरिता समर्पित झाल्या.
सीमोरची मानसिक स्थिती व भावना सीता इं.शी मिळत्या जुळत्या असल्या तरी जीवनमूल्यांत प्रचंड फरक आहे.

कुठून कुठून शोधतेस ग पिशे !!!
किती भयंकर जगावं लागलं लेडी सीमोर ला ! वाचताना काटा आला !!

प्रचंड त्रास झाला हे वाचताना.

हे वाचून त्रास झाला.

भयंकर आहे हे.यातनामय आयुष्य.

सत्य हे कल्पितांहून भयाण :(

भयानक!

माझ्या मते कुन्ती व इतरांना स्वतःचा अपमान होत आहे हे त्या वेळच्या सामाजिक परिस्थितीमुळे जाणवले तरी नसावे अथवा त्यांचे मत रामायण/ महाभारत लिहिणार्यांनी लक्षात घेतले नसावे. सिमोर तुलना करता कलीयुगात वाढलेली असल्याने तिने बंड केले. मुख्य म्हणजे वाचून त्रास तर झालाच पण अशी अजून एक बंड्खोर स्त्री १०० वर्षांपूर्वी होउन गेल्याने तिचा अभिमान ही वाटला. स्त्री वा पुरूष कोणीही असो अन्यायाचा प्रतिकार हा नेहमी केलाच पाहिजे. विष्रयांतर असेल तरी आज उच्च जातीचे लोक अजूनही आम्हाला कमी दर्जाचे समज्तात अशी ओरड करणारे लोक त्यांच्या स्वतःच्या घरातील स्त्रियांना स्वतःच्या बरोबरीची वागणूक देतात का?

सिमोरच आयुष्य खरच खूप यातनामय होत. केवळ एक सामान्य आयुष्य जगण्यासाठी अगोदर तिला तिच्या अस्तित्वाची आहुती द्यावी लागली आणि तरीही मनातलं सामान्य आयुष्य ती कधी जगू शकली नाही हे वाचून खुप त्रास झाला.

छानच आहे लेख.
एका निराळ्या बंडखोरी संदर्भात डॉ.रखमाबाई यांचे नाव आठवले. दहाव्या वर्षी त्यांच्या संमतीविना झालेले लग्न (१८७४) त्यांनी धुडकावले. नवर्‍याने रिस्टोअरेशन ऑव्ह कॉन्जुगल राइट्स् साठी केलेली फिर्याद त्या हायकोर्टात हरल्या, पण प्रचंड लोकनिंदा सोसूनही त्यांनी नवर्‍याबरोबर राहायला नकार दिला. वीस एकविसाव्या वर्षी स्कॉट्लंड येथून डॉक्टर होऊन त्या भारतात आल्या. त्यांना वाळीत टाकलेले असूनही नवर्‍याचे नाव न लावता स्वतंत्रपणे आपले यशस्वी आणि प्रदीर्घ आयुष्य जगल्या.
माफ करा, थोडे अवांतर झाले. लेख आवडला हे पुन्हा एकदा.

किती अमानुष आहे हे. बाई ची शक्तीच तिला उभे रहायला शिकवते.सिमोरची अवस्था विचाराच्या पलिकडे आहे.किती सोसलं असेल तिने. वाचून काटा आला अंगावर.

बापरे... सत्य कल्पनेपेक्षा जास्त विलक्षण असतं..

त्या काळात, हे असं सगळं सहन करणं किती भयानक अवघड असेल. त्यात ते संपुर्ण जगासमोर मांडणं तर...
आणि एवढं सगळं करुन तिच्या प्रियकराने तिला सोडुन दिलं???????

जितका विचार करु तितका त्रास होतोच आहे..

काय लिहीतेस पिशे तू.... कमाल!

सुन्न झालेय वाचून.
अप्रतिम लिहिलं आहेस पिशी.

बिसेटला वाचवण्यासाठी तिने आपली अब्रू पणाला लावली.

पण तीनं पहिले छूटच रिचर्डला नकार दिला असता तर ही पाळीच आली नसती.

परिचय करून दिल्याबद्दल धन्यवाद. मला असं वाटतं कि प्रत्येक संस्कृतीने स्त्री मधली लढाऊ वृत्ती संस्कार -समाज - वंशवृद्धी ह्या गोष्टीमध्ये संपवायचा प्रयत्न केला.
कदाचित पूर्वी संतती निरोधन शक्य नसल्यामुळे तिचं परावलंबित्व सुद्धा जास्त होतं. ज्या वयात काहीतरी "कमवायची" इच्छा असते तो पूर्ण उमेदीचा काळ फक्त मुलं जन्माला घालण्यात -वाढवण्यात गेल्यामुळे स्वतःचा कर्तृत्व दाखवायची संधी अतिशय कमी मिळाली. त्यामुळे प्रत्येक ठिकाणी पड खाणं अनिवार्य बनलं असावं आणि स्त्री च घराबाहेरच अस्तित्व शून्य झालं असावं.

अशा काळामध्ये स्वतःला हवं ते मिळवण्यासाठी कुठल्याही प्रकारची लढाई लढणारी प्रत्येक स्त्री किती खमकी आणि धीराची असेल ह्याची कल्पना सुद्द्धा करणं कठीण.
ती बरोबर का चूकपेक्षा सुद्धा तिला जे हवं त्यासाठी त्या काळात, त्या वेळच्या नियमांविरुद्ध एवढी लढाई लढली, अपमान सहन केले त्यासाठी तिचं कौतुक.
काही हजार वर्ष या पृथीवर राहिलेला, स्वतःच्या मते अतिशय हुशार असलेला माणूस, दुसऱ्याच्या खासगी आयुष्याचा, आवडीनिवडीचा, निर्णयाचा आदर करायला कधी शिकणार देव जाणे.
सिमोर ला (आणि आसपासच्या असंख्य व्यक्तींना) आपल्या आवडीच्या माणसाबरोबर राहणं इतक अवघड करणाऱ्या प्रत्येक समाजाबद्दलच्या वैतागातून एवढं वरचं लिहिलं :(.

पिशी अबोली,

रिचर्डने ज्याअर्थी २७ पुरुषांना लेडी सीमूरच्या आयुष्यात प्रवेश मिळवून दिला त्याअर्थी तो मैथुनप्रेक्षी (=व्हॉयुर) होता हे नक्की. मात्र तिची सीता, द्रौपदी, कुंती यांच्याशी केलेली तुलना पटली नाही. या चौघी आपापल्या स्थानी श्रेष्ठ आहेत. चौघींना जबर संघर्ष करावा लागला. मात्र लेडी सीमूरची परिस्थिती वेगळी असल्याने थेट तुलना जुळंत नाही.

बिसेटने तिला सोडण्याचं कारण म्हणजे त्याला तिच्याशी लग्न करायचं होतं. पण रिचर्डने तिला घटस्फोट दिला नव्हता तर केवळ विभक्त होण्यास परवानगी दिली होती.

जाताजाता : धोब्याने सांगितल्यामुळे रामाने सीतेला सोडली वगैरे फालतू बाजारगप्पा आहेत. शक्यतो उल्लेख टाळलात तर बरं.

आ.न.,
-गा.पै.

सीता, कुंती व द्रौपदीशी केलेली तुलना बरोबरच आहे.
नवर्‍याच्या आनंदासाठी असो की वंश टिकवण्यासाठी असो परपुरुषाशी संग करावा लागणे हे सीमोर व कुंतीच्या बाबतीत झाले. तेच द्रौपदीचं. निव्वळ कुंती अनवधानाने म्हणाली वाटून घ्या म्हणून लगेच पांडव कंपनीने ठरवून टाकलं वाटून घ्यायचं म्हणून. तिची इच्छा जाणून घेण्याचा प्रयत्न कोणी जाणून घेतलेला दिसत नाही.
सितेलाही निर्दोष असूनही सरळसरळ जंगलात सोडून देण्यात आलं.
ह्या स्त्रिया सीमोरपेक्षा महान होत्या; त्यांचा संघर्ष वेगळा होता वगैरे उगाच पोकळ मुद्दे मांडून आपल्या संस्कृतीची लक्तरे झाकण्याची गरज नाही. अगदी फुले-कर्व्यांनी काही करेपर्यंत म्हणजे दीड-दोनशे वर्षांपुर्वीपर्यंत आपल्याकडे हीच परिस्थिती होती आणि मागास ग्रामीण भागात अजूनही असेल. शोषण करण्याची कारणे फक्त वेगळी.

पिशे सुन्न झालं डोकं लेख वाचताना :(
परपुरूषाशी मर्जीविरुध्द संग एवढा मुद्दा लक्षात घेतला तर वर केलेली तुलना योग्य वाटते आणि अग्नीपरिक्षा या शब्दासंदर्भाने सीतेचा केलेला उल्लेखही पटला.

बरेच प्रश्न उभे राहिले.
अर्थातच व्यक्तींबद्दल नाही तर ठराविक मान्यतांबद्दल!
मूळातच नैतिकता, लैंगिक संबंध आणि मालकी हक्क या तीन गोष्टींचा एकमेकांशी नक्की काही संबंध आहे का? आणि असल्यास कसा?

वर संक्षी ह्यांनी एक मुद्दा मांडला आहे, की, व्यक्ती मनाविरुद्ध वागण्याची दोनच कारणं आहेत - भीती किंवा मोह. हे अगदी मान्यच आहे. अगदी टाळ्याघेऊ वाक्य आहे.

तरीही, सीमोरबद्दल - तिने पहिल्यांदाच धाडस दाखवायला हवे होते वगैरे आपण कोणत्या गृहीतकावर बोलतोय? आज ह्या काळातही जगात स्त्रियांवर, लहान मुलांवर अत्याचार होतात. निर्घॄण अशी कॄत्ये केली जातात. आजही बलात्कारीत स्त्री, लैंगिक अत्याचार झालेली मुले, क्वचित पुरुषही - ह्यांना समाज संवेदनशीलतेने वागवू शकत नाही आणि ज्या काळात स्त्रीला कसलेही सामाजिक, कौटुंबिक पाठबळ नव्हते, त्या काळात बंडखोरी करणे इतके सोपे असेल का? केवळ तिने प्रथमच बंड केले नाही म्हणून तिच्याबद्दल, तिच्या हेतू(???!!!) इत्यादिबद्दल बेछूट विधाने करायचा हक्क कसा काय प्राप्त होतो?

तिचा नवरा रिचर्ड हा मुळातच विक्षिप्त माणूस,बायकोसोबत इतर पुरूषाला कि होलमधून पाहणे म्हणजे काय निराळेच फॅड आहे राव!
त्याला पयला फोडला पाहिजे.

अतिशय सुरेख लेख व सुंदर पद्धतीने वापरलेले संदर्भ, पण काही पुरुषी मानसिकता आज ही गेली नाही आहे उलट या नव्या काळात देखील ठाण मारुन आपल्यासमोर येत असतेच, तशीच येथे देखील येत आहे असे म्हणावे असे वाटत आहे.

तुम्ही लिहित रहा, असे "काही प्राणी" इकडे-तिकडे आपला आवाज दाखवत फिरत असतात. त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करावे हेच उत्तम.

लेख आवडला. हिच्याबद्दल अगोदर कधी ऐकलेही नव्हते. इंग्लंडमध्ये मध्यमवर्ग व पब्लिक स्फिअर तेव्हा ठीकठाक अवस्थेत असल्यामुळेच कोर्टकचेरी वगैरे शक्य झाले, नाहीतर शक्य नव्हते. नवर्‍याने सरळ उडवली असती तिला.

इच्छेविरुद्ध इतक्या वेळा संभोग करणे आणि शेवटी त्याचा प्रतिकार करणे खरेच खूप धाडसाचे काम आहे.
कैकवेळेस मन मारल्यामुळे लाजलज्जा फाट्यावर मारणे शक्य झाले असून तिथूनच ते कोर्टकचेरीचे डेअरिंग आले असावे. आजही वेश्याव्यवसाय करणार्‍या स्त्रियांचा निर्भीड स्वभाव कैक लेखांतून दिसतो, बुधवार पेठेतून कधी त्या भागाजवळून जाणे झाले तरी ओझरत्या दृष्टिक्षेपाततसुद्धा त्यांची नजर ही निबर झालेली आहे हे जाणवते. तेच ते तेच ते अती झाल्यामुळे नंतर त्याचा इश्श्यू स्वतःपुरता तरी झाला नसावा असे मला वाटते.

आपण म्हणता
तो द्रौपदीचा 'टेक्निकल' मुद्दा होता. आणि तिने नैतिकतेच्या भरसभेतील हननाबद्दल भीष्म इत्यादींना जाबच विचारला आहे. तेव्हा द्रौपदीचा दासी होण्यास विरोध नव्हता हे तुमचे आरग्युमेंट चुकते आहे.

सर्वप्रथम हा महाभारतकालीन जो समाज होता त्यात व त्याच्या पुर्वी व नंतर प्राचीन भारतात दास प्रथा गुलामगिरी ही अस्तित्वात होती समाजमान्य होती याचे अनेक पुरावे अनेक ठिकाणी सापडतात. महाभारतातच स्वत: धर्मराज युधिष्ठीर याने ब्राह्मणांना दासी दानात दिल्याचा उल्लेख येतो, स्वत: कृष्ण आदीपर्वात सुभद्रेच्या विवाहात दासी दानात देतो. उद्योग पर्वात माधवीची कथा येते जी सरळ वस्तुच वागवलेली आहे दासी आहे. शांती पर्वात तुलाधर स्पष्ट म्हणतो की असे बघण्यात येते की माणसे माणसांना गुलाम करतात.दासांचे प्रकार होते गर्भदास, क्रितदास इ.तर या विषयी तरी किमान दुमत नसेल असे समजतो. द्रौपदी ही या अशा दासप्रथा मानत असलेल्या मागास समाजाचीच एक घटक आहे. यातच या दास प्रथे व्यतिरीक्त वर्णाश्रमाच्या स्वरुपातही माणसां माणसांत भेदभाव आहेच. द्रौपदी दोन्ही दासप्रथा व वर्णाश्रम या दोन्ही प्रकारच्या मागास उच्चनीचतेच्या कल्पनेने जखडलेल्या मागास समाजाचाच एक भाग आहे. कर्णाचा सुतपुत्र व प्रतिकामीचा सुत हा तुच्छतापुर्ण उल्लेख व स्वत:च्या क्षत्रिय असण्याचा अभिमानास्पद उल्लेख हा एक साधा स्पष्ट पुरावा तिच्या या वर्णाधिष्ठीत भेदभावाला असलेल्या तिच्या मान्यतेला दाखवतो. याचप्रमाणे दासप्रथेला ही ती प्रतिकुल कुठेच नाही. क्रितदास, गर्भदास इ. दासांचेही सात प्रकार संस्कृतीमान्य आहेत. अगदी अलीकडे ब्रिटीशांनी ते रद्द करेपर्यंत गुलामगिरी सुखाने नांदत होती.

आता अजुन एक काहीसे विनोदी वाटेल असे उदाहरण घेऊ समजा कोर्टात एक काल्पनिक खटला एका कंपनीने त्यांच्या माजी कर्मचार्‍यावर भरला हा आमच्या कंपनीत तीन वर्षे अगोदर कामाला होता तेव्हा त्याने अमुक केले... असा संदर्भ आहे, आता ज्यावर आरोप केला ती व्यक्ती जर एक साधी समजा देशपांडे आहेत तर ते पुरावे मागतील मला चेक दिला होता का सॅलरीचा, पीएक इ., मस्टरवर सही होती का माझी इ. यात ती व्यक्ती मी कुणाची तरी नोकरी करु शकतो मी नोकर असु शकतो हे मान्यच करत आहे व म्हणुनच या रीतीने आर्ग्युमेंट करेल. आता आरोप झालेली व्यक्ती मुकेश अंबानी सारखी ( खानदानी श्रीमंत समजा हो क्षणभर ) असेल तर तो कशी सुरुवात करणार बचावाची ? तो सुरुवातच अशी करेल मी अंबानी आहे माझे वडील धीरुभाई अंबानी मै किसी की नौकरी कर ही नही सकता. सबसे पहले तो सवाल ही नही उठता इस बात का.अंबानी /टाटा किसी के नौकर हो ही नही सकते. हम नौकरी देते है कभी करते नही ..करनेका सवाल ही नही उठता.

तर गंभीर मुद्दा असा मांडायचाय की द्रौपदी इथे जे आरग्युमेंट करत आहे ती स्त्री दासप्रथा वर्णाश्रम या विरोधात कुठलेही क्रांतिकारक विधान करत नाही. ते चुक आहे असे म्हणुच शकत नाही. कारण ती स्वत: एका मागास समाजाचा जो या सर्व मागास बाबींना अधिक्रुत मान्यता देतो त्याचाच एक घटक आहे. म्हणुन तीची आर्ग्युमेंट्स देशपांडे सारखी आहेत ज्यात हे इम्प्लाइड आहे हे गृहीत धरुन आहे की ती दासी बनु शकते. इतकेच कशाला स्वत:ला वाटुन घ्यायलाही तिने हे प्रकरण घडण्या अगोदरच संमती दिलेली आहेच तिथेही तिचा विरोध नाहीच तेव्हाच ती विरोध करु शकली असती की सवाल ही नही उठता. मी वस्तु नाही वाटुन घ्यायला, तिथेही तिने विरोधी पवित्रा घेतला असता. पण ती असे काहीच करत नाही, करणारही नाहीच. कारण ती एक मागास समाजाच्या स्त्री विषयक मुल्यांनी कंडिशन्ड झालेली स्त्री आहे. ही मागास मुल्ये तिच्या रक्तात नकळत भिनलेली आहेत.

या संदर्भाचे सर्व श्लोक सभापर्वात व त्यात द्युतपर्वात येतात. या मुळ श्र्लोकांचाच मी इंग्रजी अनुवाद जो देत आहे तो श्री के. एम. गांगुलींचा आहे व तो नेट वर उपलब्ध आहे. याचे क्रॉस चेक साठी मुळ संस्कृत श्लोक भांडारकरची प्रत वापरली आहे ही पण नेटवर आहे. तुमचा आक्षेप आल्यास मुळ श्लोकही देतो. तर काही श्लोक महत्वाचे आहेत. ज्यात द्रौपदीचे आर्ग्युमेंट येते. पहील्या श्र्लोकात जेव्हा कौरवांच्या आदेशानुसार "प्रतिकामी" द्रौपदीला बोलावण्यास येतो व सांगतो की जुगारात तुला युधिष्ठीर पणाला लावुन गमावुन बसलेला आहे. तुला दुर्योधनाने जिंकले आहे तु माझ्याबरोबर दरबारात चल. त्यावर दौपदी म्हणते त्याला मी सोडुन इतर काही वस्तु पणाला लावायला मिळाली नाही का ? त्यावर प्रतिकामी तिला माहीती देतो की त्याने अगोदर भावांना पणाला लावले मग स्वत:ला आणि शेवटी तुला. त्यावर संतापलेली द्रौपदी प्रतिकामी ला म्हणते तु जा आणि त्या जुगार्‍याला (युधिष्ठीर) अगोदर विचार की त्याने अगोदर कोणाला पणात लावुन गमावले स्वत:ला की मला? याचे उत्तर अगोदर आण आणि मगच मला तुझ्यासोबत ने .

"The Pratikamin said,--'When he had nothing else to stake, it was then that Ajatasatru, the son of Pandu, staked thee. The king had first staked his brothers, then himself, and then thee, O princess.'

"Draupadi said,--'O son of the Suta race, go, and ask that gambler present in the assembly, whom he hath lost first, himself, or me. Ascertaining this, come hither, and then take me with thee, O son of the Suta race.'

आता इथे जर तिला दास्यत्व मुळातुनच मान्य नसते तर तिने कोण अगोदर दास झाला कोण नंतर यात वेळ घालवलाच नसता. तिचा सरळ दावा असा असता की मला पणाला लावायचा मुळातच प्रश्न येत नाही अगोदर ही नाही नी नंतर ही नाही. स्वातंत्र्य हा माझा जन्मसिद्ध हक्क आहे सवाल ही नही उठता मुझे दांव पे लगानेका. निकल जा यहा से और कह दे युधिष्ठिर से उसे ये हक किसने दिया आखिर मुझे दाव पे लगाने का ? अगोदर तो की अगोदर मी हे विचारण्याची गरजच नव्हती यात ती खात्री करुन घेत आहे रीतीची नियमांची परंपरेची प्रोसिजरची की ती पाळली गेली आहे की नाही. जुगाराचे प्रचलित नियम इ. अगोदर दास झालेली व्यक्ती दुसर्याला पणाला लावु शकत नाही हे तिला सिद्ध करायच आहे. (उदा बघा याचाच इम्प्लाइड अर्थ देशपांडेंना मान्य आहे की ते नोकर बनु शकतात नोकरी करु शकतात ते चेक नंबर इ. मागत आहेत. )द्रौपदी खात्री करत आहे अगोदर त्याने स्वत:ला पणाला लावले की मला इ.इ. इथे द्रौपदीचा मुळापासुन दास्यत्वाला विरोध नाही तो रीतसर वाट्याला आलेला आहे की नाही याची शहानिशा ती करत आहे मुळाला सुरुंग लावत नाही.( इथे सुताचा तुच्छ उल्लेख तिची वर्णाश्रम या दुसर्या शोषणाच्या भेदभावाच्या सिस्टीम शी असलेली कमिटमेंट दाखवतो. हीच कमिटमेंट दासप्रथेशीही आहे. ती प्रतिकामी पुरेसा सम्मान देत नाही म्हणुन त्याच्यावर उखडलेली आहे याची ही ग्रंथात नोंद आहे.
या मुळ संस्कृत श्लोकाचे इंग्रजी अनुवाद असे.

"The Pratikamin said,--'When he had nothing else to stake, it was then that Ajatasatru, the son of Pandu, staked thee. The king had first staked his brothers, then himself, and then thee, O princess.'

"Draupadi said,--'O son of the Suta race, go, and ask that gambler present in the assembly, whom he hath lost first, himself, or me. Ascertaining this, come hither, and then take me with thee, O son of the Suta race.'
.
प्रतिकामी तिचा प्रश्न घेऊन सभेत जातो व युधिष्ठीराला विचारतो तो काहीच उत्तर देत नाही. दुर्योधन प्रतिकामी ला आदेश देतो तु पुन्हा जा आणि पांचाली ला येथे घेऊन ये आणि तिला तिचा प्रश्न स्वत: इथे या सभेसमोर युधिष्ठीराला विचारु दे सभेला कळु दे दोघांचा संवाद. प्रतिकामी पुन्हा द्रौपदीकडे जातो त्यावर ती म्हणते. सुख दुख प्रत्येक शहाण्या व मुर्ख माणसाच्या नशिबी येतात इ.पुढे नैतिकता/ धर्म हीच एकमेव महान गोष्ट आहे जी पाळली तरच सर्व कल्याण होते इ. व कौरवांनी धर्म सोडु नये इ. व पुढे सर्वात महत्वाचा संदेश प्रतिकामी ला द्यायला सांगते.की जा सभेत आणि मी धर्मा विषयी जे म्हणाले ते सभेतल्या ज्येष्ठांना आणि ज्यांना धर्माचे नितीचे सखोल ्द्न्यान आहे अशा नितीमानांना माझे म्हणणे सांग. आणि सर्वात महत्वाच ती म्हणते जे काही ज्येष्ठ व नितीमान लोक म्हणतील ते करायला मी तयार आहे. इथे तिने सुस्पष्ट तयारी दासी होण्याची दाखवलेली आहे जर की हे ज्येष्ठ व नितीमानांना मंजुर असेल ( तिला आशा आहे की ते याचा विरोध करतील आशा असणे हा भाग वेगळा ) पण निर्णय मिळाला तर मी तयार आहे.

याचाच अर्थ की या जुगारात तिला पणाला लावल जाणं हे योग्य असेल ती नंतर पणाला लावली गेली हे योग्य हा निवाडा ज्येष्ठांनी दिला तर ती तयार आहे असे तिच स्वत: सांगते. त्यांना विरोध करेल ते ठरवणारे कोण सवाल ही नही उठता, मला कोणी पणाला लावुच कसा शकतो ? ही भाषा इथे नाही. तुम्ही म्हणाल तसं ,परंपरा ज्येष्ठ म्हणतील ते, ही भाषा आहे. ज्येष्ठ गेले उडत ही भाषा नाही. या मुळ श्लोकांचे अनुवाद हे.

Vaisampayana continued,--"The messenger, obedient to the command of Duryodhana, going once again to the palace, himself much distressed, said unto Draupadi,--'O princess, they that are in the assembly are summoning thee. It seemeth that the end of the Kauravas is at hand. When Duryodhana, O princess, is for taking thee before the assembly, this weak-brained king will no longer be able to protect his prosperity.'

"Draupadi said,--'The great ordainer of the world hath, indeed, ordained so. Happiness and misery pay their court to both the wise and unwise. Morality, however, it hath been said, is the one highest object in the world. If cherished, that will certainly dispense blessings to us. Let not that morality now abandon the Kauravas. Going back to those that are present in that assembly, repeat these my words consonant with morality. I am ready to do what those elderly and virtuous persons conversant with morality will definitely tell me.

पुढे प्रतिकामी जाण्यास कचरतोय हे बघुन दुर्योधन दु:शासनाला पाठवतो. दु:शासन जेव्हा तिला फ़रफ़टत आणत असतो तेव्हा ही परंपराबद्ध स्त्री म्हणते की तु मला अशा अवस्थेत ओढत नेतोस हे मोठे पाप आहे. माझे पती तुला या गुन्ह्यासाठी कधीच माफ़ करणार नाहीत इ.इ. व पुन्हा एकदा परंपरेचा स्वीकार करत म्हणतेय की माझा पती युधिष्ठीर हा आता सध्या नैतिकतेने बांधला गेलेला आहे. ( म्हणुन तो तुला विरोध करु शकत नाहीये इथे तो दास झालाय म्हणुन दु:शासनाला विरोध शक्य नाही. दासाने मालका विरोधात जाणे चुक आहे याला ती स्वत:ची स्पष्ट मान्यताच दाखवत आहे. हे सर्व युधिष्ठीरा संदर्भात आहे याचाच अर्थ तीला आता युधिष्ठीर या दास ने गुलामाच्या दास्यत्वधर्मानुसार वागणे योग्य आहे हा नाईलाज आहे हे ती म्हणतेय. इथेही तिचा दासप्रथेचा स्वीकार त्यातली मजबुरी मान्य असणे इ. स्पष्ट दिसतोच आहे. इथे मला वाचवण्यासाठीही त्याने दासधर्म सोडु नये हीच अपेक्षा आहे.

O wretch! O thou of cruel deeds, drag me not so. Uncover me not so. The princes (my lords) will not pardon thee, even if thou hast the gods themselves with Indra as thy allies. The illustrious son of Dharma is now bound by the obligations of morality. Morality, however, is subtle. Those only that are possessed of great clearness of vision can ascertain it. In speech even I am unwilling to admit an atom of fault in my lord forgetting his virtues. Thou draggest me who am in my season before these Kuru heroes. This is truly an unworthy act. But no one here rebuketh thee

यानंतर सभेत पुन्हा द्रौपदीचे आर्ग्युमेंट प्रोसीजर बरोबर आहे की नाही हे बघण्याच्याच दिशेने जाते. ती पुन्हा प्रोसीजरचा नविन मुद्दा उचलते. ती दावा करते की युधिष्ठीराला ध्युत जुगार खेळण्यास बोलावले गेले मात्र त्याच्यात या जुगार खेळण्याचे मुळात कौशल्यच नाहीये. आणि अशा माझ्या पतीला या खेळातील कुशल, दृष्ट अशा शकुनी इ.पुरुषांबरोबर खेळांडु बरोबर तुम्ही त्याला हा खेळणे भाग पाडले. त्याला बहकवण्यात आले, युधिष्ठीर शकुनी इ. च्या नीच हेतुंना बळी पडला इ.इ. त्याने स्वत:हुन मला पणाला लावले असे कसे म्हणता येइल. तो माझा नवरा बिचारा इनोसंट होता, माझा नवरा जुगारात अनस्कील्ड होता अशा अर्थाचे हे आर्ग्युमेंट आहे (म्हणजेच बरोबरीत असता तर बाब मान्य होती ) पण झालं ते झालं आता तुम्ही ज्येष्ठांनो तुम्हीच ठरवा काय करायच ते मी तयार आहे. पुन्हा एकदा निर्णय इतरांवर सोपवला. क्रांतिकारी विरोध नाही स्कील बिल माहीत नाही मी मुळात पणाला लावलीच जाऊ शकत नाही. असा कुठलाच विरोध नाही बंडखोरी नाही मी हे मानणार नाही असे नाहीच. ( तुम्ही कुंती ने वाटुन घ्या म्हणाली मान्य आहे त्याच प्रकारचा बिनशर्त स्वीकार )

"Draupadi said,--"The king was summoned to this assembly and though possessing no skill at dice, he was made to play with skilful, wicked, deceitful and desperate gamblers. How can he be said then to have staked voluntarily? The chief of the Pandavas was deprived of his senses by wretches of deceitful conduct and unholy instincts, acting together, and then vanquished. He could not understand their tricks, but he hath now done so. Here, in this assembly, there are Kurus who are the lords of both their sons and their daughters-in-law! Let all of them, reflecting well upon my words, duly decide the point that I have put.

पुढे दुर्योधनाचा लहान भाऊ विकर्ण द्रौपदीच्या बाजुने जोरदार आर्ग्युमेंट करतो व म्हणतो की जुगार दारु शिकार स्त्रीसंग या चार गोष्टींच्या आहारी गेलेल्या व्यक्तीच्या केलेल्या कृत्याला मान्यता नसते इ.इ. व माझ्या मते द्रौपदी ही जिंकली गेलेली नाही. त्यावर कर्ण त्याला रागावुन तु लहान आहेस तुला कळत नाही इ. म्हणुन त्याला "धर्म" सांगतो की द्रौपदी ही युधिष्ठीराची प्रॉपर्टी आहे.

O son of Dhritarashtra, how dost thou regard Krishna as not won, when the eldest of the Pandavas before this assembly staked all his possessions? O bull of the Bharata race, Draupadi is included in all the possessions (of Yudhishthira). Therefore, why regardest thou Krishna who hath been justly won as not won? Draupadi had been mentioned (by Suvala) and approved of as a stake by the Pandavas. For what reason then dost thou yet regard her as not won?

पुढे पुन्हा दु:शासन तिला ओढुन नेत असतांना हतबल असलेली द्रौपदी किती परंपराबद्ध आहे त्याचे करुण चित्र उभे करणारे संवाद येतात. ज्या ज्येष्ठांनी तिचा इतका अपमान होऊ दिला. त्यांना मला नमस्कार तरी करु दे असे ती दु:शासनाला विनवते. ती म्हणते थांब मला माझे ज्येष्ठांना वंदनाचे कर्त्यव्य निभावु दे. ही इतकी परंपरेने बद्ध स्त्री आहे की इतका अन्याय होउनही त्याचे ज्यांनी मुक समर्थनच केले त्याच नालायकांना तुझ्या या ओढाताणीच्या तणावात मी अगोदर वंदन करु शकले नाही यांची खंत व्यक्त करत दु:शासनला म्हणते

Draupadi said,--'Wait a little, thou worst of men, thou wicked-minded Dussasana. I have an act to perform--a high duty that hath not been performed by me yet. Dragged forcibly by this wretch's strong arms, I was deprived of my senses. I salute these reverend seniors in this assembly of the Kurus. That I could not do this before cannot be my fault.'"

तात्पर्य हे की ही स्त्री बंडखोर कुठेच नाही परंपरा शरण आहे. पुर्णपणे स्त्रीने कसे वागावी ची जी या समाजाची मुल्ये आहेत ती तीच्या रक्तात भिनलेली आहेत. स्त्रीला कसे वागवले पाहीजे स्त्रीने कसे वागले पाहीजे इ.इ. ही त्या मागास समाजा्च्याच मुल्यभाषेत बोलत आहे. हे सर्व फ़ारच करुण आणि व्याकुळ करणार आहे पण आहे च हा सर्व एपिसोड च असा आहे.

आणि सर्वात शेवटी तर द्रौपदीने आता पुर्ण च शरणागती पत्करलेली आहे अनेक करुण ओळींनी स्वत:ची दुरावस्था वर्णन केल्यानंतर द्रौपदी शेवटी म्हणते की तुम्ही निर्णय द्या की मी दासी आहे की नाही तो मी कौरवांकडुन जिंकली गेली आहे की नाही तुमचा निर्णय जो काय असेल तो मी सहर्ष मान्य करायला पुर्णपणे तयार आहे मात्र तुम्ही मला निर्णय द्या. हा शेवटचा श्लोक तर धडधडीत क्रिस्टल क्लीअर पुरावा आहे की जर नैतिक रीत्या योग्य असेल प्रोसिजरने झालेले असेल नियमात बसत असेल (तेव्हाच्या त्यांच्या) तर ती दासी होण्यास सहर्ष तयार होती. ती म्हणते.

Ye Kauravas, I am the wedded wife of king Yudhishthira the just, hailing from the same dynasty to which the King belonged. Tell me now if I am a serving-maid or otherwise. I will cheerfully accept your answer. This mean wretch, this destroyer of the name of the Kurus, is afflicting me hard. Ye Kauravas, I cannot bear it any longer. Ye kings, I desire ye to answer whether ye regard me as won or unwon. I will accept your verdict whatever it be.'

या व्यतिरीक्त अजुन एक मुद्दा असा की सिमोर आणि पांचाली त तुलना गुंतागुंतीची आहे. दोन्हींना त्या पतिची प्रॉपर्टी आहे असे धर्मा/ कायद्याने मानले होते हे समान, दोन्हींचा भरसभेत/ कोर्टात भयानक अपमान समान, मात्र एक शिलींग इतकी नुकसान भरपाई जाहीर झाल्यावर विजयाच्या अल्लड आनंदाने खळाळुन हसणारी सिमोर वेगळी व थांब मला वंदन करायचे राहुन गेले असे रडत म्हणणारी द्रौपदी वेगळी. नवरा रीचर्ड च्या तोंडावर एका प्रसंगात " आय मे बी युवर प्रॉपर्टी ,बट आय वुइल नॉट बी युवर्स " हे ठणकावुन ठामपणे सांगणारी सिमोर वेगळी, व The illustrious son of Dharma is now bound by the obligations of morality. Ye Kauravas, I am the wedded wife of king Yudhishthira the just, म्हणणारी पतीव्रता द्रौपदी वेगळी.
परंपरेलाच उखडुन स्वत:च्या नावात बदल करुन घेणारी, पुढे २३ वर्ष लहान मुलाशी पुनर्विवाह करणारी व त्याला आपले आडनाव देणारी इ.इ. परंपरेला शरण तर नाहीच प्रसंगी मॅनिप्युलेट करणारी ( रीचर्ड अजुन नवरेपणाचा हक्क सोडत नाही म्हणुन परंपरा आहे का मग पाठव मला खर्चाचे पैसे याची पत्रे पाठवुन रीचर्डवर दबाव टाकणारी चतुर खमकी सिमोर वेगळी.) आणि ध्रुतराष्ट्रा कडुन तीन वरदान मिळाल्यावरही त्याचा वापर तिच्या पतींना दास्यत्वातुन मुक्त करण्यासाठी वापरणारी (स्वत:ला नाही ) द्रौपदी वेगळी. परंपरेचाही गैरवापर न करणारी द्रौपदी, क्षत्रिय स्त्री ने दोनच वर वापरावे या मुल्य शिकवणीला प्रामाणिकपणे पाळणारी ( तीला तीन वर मिळुनही दोनच वर वापरले पुन्हा परंपरेचे पालन संधी मिळुनही परंपरेचे मॅनीप्युलेशन नाहीच उलट काटेकोर पुर्ण पालन ) अशी मागास समाजाच्या मागास मुल्यव्यवस्थेने कंडिशन्ड केलेली द्रौपदी इथे पुर्ण वेगळी आहे.
एकुण प्रकरण गुंतागुंतीचे आहे तुलना गुंतागुंतीची आहे इतकेच सुचवायचे आहे.

संदर्भ-
१
के एम गांगुलीं यांचा मुळ संस्कृत श्लोकांचा इंग्रजी अनुवाद इथुन पुढे बघावा आपला विषय SECTION LXVI पासुन सुरु होतो. तिथुन नेक्स्ट वर क्लीक करत चला. पुर्ण संवाद सलग मिळेल.
http://www.sacred-texts.com/hin/m02/m02066.htm
२
आणि संबंधित मुळ संस्कृत श्लोक क्रॉस चेक करण्यासाठी भांडारकर ओरीएंटल रीसर्च इन्स्टीट्युट च्या सभापर्व ची पिडीएफ़ ची लिंक इथे. य़ात आपला चर्चेतला पहीला श्लोक येतो पान क्र,
२१७ वर द्युतपर्व या भागात अध्याय क्र.६० श्लोक क्र, ००६ पासुन आपला संबंधित संवाद सुरु होतो.
http://sanskritdocuments.org/mirrors/mahabharata/pdf/mbh-02.pdf

अतिशय कठीण परिस्थितीतून गेली ती बाई.

नगरीनिरंजन,

तुमचा इथला प्रतिसाद वाचला. माझी मतं सांगतो.

१.

सीता, कुंती व द्रौपदीशी केलेली तुलना बरोबरच आहे.

वैयक्तिक मत. ते मांडायचं पूर्ण स्वातंत्र्य तुम्हाला आहे.

२.

नवर्‍याच्या आनंदासाठी असो की वंश टिकवण्यासाठी असो परपुरुषाशी संग करावा लागणे हे सीमोर व कुंतीच्या बाबतीत झाले. तेच द्रौपदीचं.

माझ्या मते कुंती आणि द्रौपदी यांना परपुरुषाशी संग करावा लागला नव्हता.

३.

निव्वळ कुंती अनवधानाने म्हणाली वाटून घ्या म्हणून लगेच पांडव कंपनीने ठरवून टाकलं वाटून घ्यायचं म्हणून. तिची इच्छा जाणून घेण्याचा प्रयत्न कोणी जाणून घेतलेला दिसत नाही.

माझ्या मते द्रौपदीला कसलीही अडचण नव्हती. एव्हढंच काय तिच्या माहेरच्यांनाही कसलाच आक्षेप नव्हता. हस्तिनापुराच्या उत्तरेस नेपाळ/तिबेट प्रांत आहे. तिथे आजही अनेकपतीत्व चालतं.

आजून एक गोष्ट म्हणजे द्रौपदीस बालपण नव्हतं. त्यामुळे स्वप्नांतला राजकुमार वगैरे जशी स्वप्नं असतात तशी तिची नसावीत.

४.

सितेलाही निर्दोष असूनही सरळसरळ जंगलात सोडून देण्यात आलं.

तिला आश्रमात सोडलं होतं. जंगलात नव्हे. तिच्यावर अन्याय झालाय हे मान्य. मात्र तो रामाने केला हे अमान्य. प्रजाजनांनी आक्षेप घेतल्यानेच त्याला तिचा त्याग करावा लागला. नंतर त्याने दुसरं लग्नदेखील केलं नाही. विशेषत: दशरथाने अनेक स्त्रियांशी विवाह करण्याच्या (हल्लीच्या भाषेत बायका ठेवण्याच्या) पार्श्वभूमीवर हे वर्तन पार वेगळं आहे.

५.

ह्या स्त्रिया सीमोरपेक्षा महान होत्या; त्यांचा संघर्ष वेगळा होता वगैरे उगाच पोकळ मुद्दे मांडून आपल्या संस्कृतीची लक्तरे झाकण्याची गरज नाही.

संस्कृतीची लक्तरे? हा खमंग पदार्थ कुठल्या हाटिलात लाभतो?

कुंती, द्रौपदी आणि सीता या लेडी सीमूरपेक्षा महान आहेत असं कोण म्हणतो? या चौघीही आपापल्या जागी श्रेष्ठ आहेत हे माझं वाक्य तुम्ही वाचलेलं दिसंत नाही.

६.

अगदी फुले-कर्व्यांनी काही करेपर्यंत म्हणजे दीड-दोनशे वर्षांपुर्वीपर्यंत आपल्याकडे हीच परिस्थिती होती आणि मागास ग्रामीण भागात अजूनही असेल. शोषण करण्याची कारणे फक्त वेगळी.

फुले कर्वे येण्यापूर्वी जणू सगळा अंध:कार (=जहिलीयत) होता. ते आल्यानंतर स्त्रियांचं जग एकाएकी उजळून निघालं. ते म्हणजे बायकांचे फुल्टू मसीहे का?

आ.न.,
-गा.पै.

अजून सूड पूर्ण न झालेल्या रिचर्डने तिला घटस्फोट दिलाच नव्हता. त्यासाठी त्याने तिला फ्रान्सला ४ वर्षे जाण्याची अट घातली. सीमोर फ्रान्सवरून परत आली आणि रिचर्डचा मृत्यू झाला. तिला विधवा म्हणून तिच्याच राहिलेल्या हुंड्यामधली शिल्लक मिळाली.
आपले विधान जे आहे ते थोडे मला कन्फ्युज्ड करत आहे. म्हणजे मी या विषयाची माहीती मिळवत ट्राइंग टु पीसेस इट ऑल टुगेदर करतांना इथे अडखळलो. हे विधान जरासे एकांगी भासले. हे अगदी बरोबर आहे. रीचर्ड ला सुड हवा होता म्हणुन त्याने तिला मुद्दाम डिव्होर्स दिला नाही याचे कारण
१- सिमोर ला डिव्होर्स न मिळाल्याने दुसरा विवाह कायदेशीर करणे शक्य नव्हते. याने तिच्या अडचणी वाढणार होत्या.
२- यामूळेच सिमोर च्या हक्काची स्वतःचीच हुंड्याची रक्कम तिला परत मिळणार नव्हती कारण अजुनही लीगल पत्नीच.
मात्र जो बीबीसी चा एपिसोड बघितला त्यात तिने याचा प्रतिकार फार आक्रमकतेने केलेला आहे. तिने असंख्य पत्रे पाठवुन लीगल पत्नीच्या नात्याने विविध वस्तुंची मागणी रीचर्डला करुन त्याला हे प्रकरण महागात पाडलेले आहे. हे ती खुष होउन बिसेट ला सांगण्याचा सीन आहे. बिसेट जेव्हा म्हणतो आपल्याकडे पैसे नाहीत तेव्हा मी अजुनही रीचर्डची कायदेशीर पत्नी आहे व त्याला वस्तु मागु शकते अशा अर्थाचा. व तिची असंख्य मागणीची पत्रे वाचुन हताश झालेला रीचर्ड ही एपिसोड मध्ये दाखवलेला आहे. हा एक चतुर कॅलक्युलेटेड आक्रमक प्रतिकार सिमोर ने केलेला आहे. परंपरेचा कायद्याचाच वापर करुन त्याच्यावर बाजी उलटवलेली बीबीसी एपिसोड मध्ये तरी दिसते.
याला कंटाळुन थकुन रीचर्ड पडती बाजु घेऊन स्वतः तिला वाटाघाटीसाठी बोलावतो.द त्यात तो हे ही कबुल करतो की आता मी या सर्व प्रकारांनी थकलो आहे ती ही म्हणते की मी ही थकलेली आहे मग तो म्हणतो की ठिक आहे मग आपण अ‍ॅग्रीड आहोत ना ती संमती देते. हा एक सामोपचाराचा सीन आहे यात रीचर्ड तिला म्हणतो की तु फ्रान्स ला ४ वर्षासाठी जायचे आहेस आणी सीझ द एक्स्पेन्डीचर्स अशी ही अट घालतो. म्हणजे त्याच्यावर लादत असलेले खर्च थांबवावे या अर्थाने मागणी आहे. त्यावर तु मला एक्साइल मध्ये पाठवतोयस का ? असे सिमोर विचारते ?
त्यावर रीचर्ड म्हणतो की तुला फ्रान्स ला जाण्यात काय अडचण आहे इंग्लंड बरोबर फ्रान्स पीस शांतता करारात आहे. तिथे तुला अनेक सांभाळ करणारे मिळतील इ. हे तो साध्या समजुतीच्या टोन मध्ये बोलतोय. तीही या प्रस्तावावर फार हताश चिडलेली आहे असे एपिसोड मध्ये तरी दाखवलेले नाही. दोन प्रौढांमधला समजुतदार सेटलमेंट असा सीन एकुण दिसतो. उलट ती पुन्हा तक्रारही करते की तु मला कधीच चेरीश केलं नाहीस इ. ही बोलणं होत. दोन्ही जण एकुण सुडभावना संपुन थकलेल्या व्हेटरन्स सारखे दिसतायत.
आता त्या काळच्या परीस्थितीत सेमोर ला पॅरीस अधिक अनुकुल होते हेच ध्यानात घेऊन ही अट घातलेली दिसतेय. पॅरीस कॉन्झर्व्हेटीव्ह इंग्लडच्या मानाने तरी किमान तेव्हा पुढारलेले होते. व सिमोर सारख्या स्त्री कडे पाहण्याचा दृष्टीकोण ही उदार होता असे रुबेनहोल्ड च्या पुस्तकातील जो भाग गुगल बुक्स वर वाचायला मिळतो त्यात लेखकाने म्हटलेले आहे.
तर या पार्श्वभुमीवर तुमचे चित्रण काहीस गडद व एकांगी वाटतेय.
मला या विषयाचा पुर्ण अभ्यास नाही व सर्वात महत्वाची कमी म्हणजे माझ्याकडे रुबेनहोल्ड चे पुर्ण पुस्तक नाही तुकड्या तुकड्यात गुगल बुक्स वर वाचायचा कंटाळा येतो मात्र रुबेनहोल्ड चे पुस्तक अत्यंत उत्कृष्ठ आहे असे सॅम्पल पाहुन खात्रीपुर्वक वाटते. त्यात फ्रान्स इंग्लड च्या सामाजिक परीस्थितीचा संकेंतांचा परंपरांचा फार सखोल आढावा घेतलेला दिसतोय. पुस्तक फारच सखोल आहे हे नक्कीच वाचणार.
पण तो पर्यंत बीबीसी एपिसोड ( जो मला वाटत पुस्तकाला मॅच च करु शकत नाही ) हा मर्यादीत सत्य दाखवत आहे असे वाटते.
आणि नुसता एपिसोड बघुन तुमचे वरील विधान वाचल्यास मात्र कनफ्युजन वाढते
तुम्हाला जमल्यास यावर खुलासा करावा.
म्हणजे अजुन जाणुन घ्यायला आवडेल पुन्हा एकदा स्पष्ट करतो की हा तिच्यावर झालेला अन्याय खोडण्याचा प्रयत्न नाही.
हा एक व्यामिश्र विषय त्याच्या सामाजिक/ सांस्कृतिक पार्श्वभुमीत मुळातुन समजण्यासाठी केलेला माझा प्रामाणिक प्रयत्न आहे. (आणि एक मला थोडे सिमोर शी मादाम बोव्हारी चे साम्य आढळले कर्ज खरेदी अनेक पुरुष इ.इ.)
https://books.google.co.in/books?id=IQ0nCgAAQBAJ&pg=PT157&lpg=PT157&dq=r...
हा पुर्ण भाग सिलेक्ट करुन पेस्ट अ‍ॅन्ड गो केल्यास वरील संदर्भ असलेले पान मिळते.

५ ऑक्टोबर १९५८ ते ९ सप्टेंबर १८१८, असा ६० वर्षांचा जीवनपट आहे.

१७ व्या वर्षी रिचर्डशी विवाह. रॉबर्ट या पहिल्या मुलाचा अकाली मृत्यू.

२३ व्या वर्षी (ऑगस्ट १९७१), बिसेटपासून जेन नांवाची मुलगी. पण लोकापवाद टाळण्यासाठी रिचर्डनं ती आपलीच आहे म्हटलं.

एकूण सत्तावीस पुरुषांशी संबंध असल्याची वदंता.

नोव्हेंबर १९७१ ला बिसेटबरोबर पलायन.

त्यावर रिचर्डनं बिसेट विरुद्ध २०,००० पौंडाचा दावा ठोकला.

कोर्टात सिमोरनं (बिसेटला वाचवायला), ज्या पुरुषांशी संबंध आले होते आणि सांप्रत चालू होते अशांची साक्ष काढली.

दावा रिचर्ड विरुद्ध जाण्याची दोन कारणं झाली.

(१) रिचर्डनं बिसेटला सिमोरचं, स्नानगृहातलं नग्नावस्थेत दर्शन घडवलं होतं.
(२) विल्यम ऑसबॉर्न या डॉक्टरनं, सिमोरला जेम्स ग्रॅहमशी संबंध ठेवल्यामुळे गुपप्तरोग झाला होता, अशी साक्ष दिली.

परिणामी रिचर्डला दाव्यापोटी, फक्त १ शिलींग डॅमेज मिळालं.

बिसेटनं सिमोरला सोडण्याचं कारण असं की ती रिचर्डपासून सेपरेशन मागत होती, डिवोर्स नाही. त्यामुळे रिचर्ड जीवंत असेपर्यंत सिमोरशी विवाह शक्य नव्हता.

आता सिमोरला जगण्यासाठी, हाय-प्रोफाईल गणिका व्हावं लागलं.

पुढे सिमोर कर्जबाजारी झाल्यानं, तिला पॅरीस सोडावं लागलं.

१७८८ मधे नवा प्रियकर, जोसेफ बोलोग्नेबरोबर इंग्लंडला आगमन.

तिथे रिचर्डशी सेपरेशन करारवर सह्या. त्यात (इतका गोंधळ घातल्याची शिक्षा म्हणून) फ्रांसला ४ वर्ष रवानगी.

१७९७ ला सिमोर पुन्हा इंग्लंडला.

१८०५ मधे रिचर्डचा मृत्यू. ७०,००० पौंड मिळाले. त्या वेळी ही ४७ वर्षांची.

१२ सप्टेंबर १८०५ ला (म्हणजे ४७ व्या वर्षी) पुन्हा, २६ वर्षाच्या जॉन लेवीसशी लग्न!

९ सप्टेंबर १८१८ ला मृत्यू .

ही घ्या लिंक

मी पहेले छूटच बोललेलो की २७ रिळांचे बोल्ड सीन्स करायची गरज नव्हती.

पिशी अबोली,

आधीच लिहिल्याप्रमाणे मूळ रामायण-महाभारतातले संदर्भ घेऊन मी या धाग्यावर बोलणार नाही कारण इथे त्याचे प्रयोजन मला वाटत नाही.

तुमच्या मतस्वातंत्र्याचा आदर आहे. पण सीता, द्रौपदी अशी नावं घेतली तर रामायणमहाभारताचे उल्लेख येणं अपरिहार्य आहे.

आ.न.,
-गा.पै.

मारवा,

तुमचा इथला प्रतिसाद आवडला. असंच काहीसं लिहायचं मनात होतं. त्याआगोदर तुम्हीच लिहिलंत! माझे टंकनश्रम वाचवल्याबद्दल आभार! :-)

आ.न.,
गा.पै.

हतोळकरांचा प्रसाद,

महाभारत व रामायण यांचा (विश्वासार्ह्य: या अर्थाने कि मूळ वाल्मीकींच्या रामायणात मोडतोड ना करता) मराठी अनुवाद वाचण्यासाठी एखादे पुस्तक माहिती आहे का?

इथे महाभारताची अनुवादित आवृत्ती (मूळ संस्कृत श्लोकांसाहित) आहे : https://www.scribd.com/collections/14820370/Mahabharat-marathi

आ.न.,
-गा.पै.