लाल कौलांचं गाव!

अशाच एका मोठ्या विकांताला बॅगपॅक भरुन गाडीत टाकले आणि लाँग ड्राइव्हवर जायचा विचार केला. रस्ता नेईल तिथे जायचे अशा विचाराने ए ३ ह्या ऑटोबानला (फ्रीवे) ला लागलो आणि एकदम लक्षात आलं आपल्याला रोथेनबुर्गला जाता येईल की.. आता तुम्ही म्हणाल हे कोणत गाव? तर फ्रांकफुर्ट पासून साधारण १८० किमीवर ताउबर नदीवर वसलेलं हे गाव म्हणजेच रोमँटिक रोडवरचा एक थांबा रोथेनबुर्ग! जेव्हा फ्रांकफुर्ट आणि बर्लिन जर्मनीच्या नकाशावरचे ठिपके होते तेव्हा रोथेनबुर्ग मात्र नावारुपाला आलेलं एक स्वतंत्र संस्थान होतं आणि आजही मध्ययुगातला इतिहास जपून ठेवलेलं टूरिस्टांसाठी पर्वणीच असलेलं एक महत्त्वाचं गाव आहे. तेव्हा आम्ही तिथेच आपला तंबू टाकायचं ठरवलं.

एका थांब्यावर गाडी थांबवून जालावर पुढच्या रस्त्याचा शोध घेतला तर तिथे अनेक रोथेनबुर्गे दिसली की .. हे म्हणजे अगदी आपल्याकडे असलेल्या दोन दोन गोरेगाव,तळेगाव सारखेच झाले ना! त्यामुळे ताउबर नदीवरच्या रोथेनबुर्गचा आणि तिथल्या हॉटेलांचाही पत्ता जीपीसला विचारला आणि एका ठिकाणी फोन केला. एबरलाइन बाईंनी अगदी अगत्याने जणू काही आपले पाहुणेच आहेत अशा थाटात कसं या ते सांगितलं आणि साधारण तासाभरात तिथे पोहोचलो. रुमची चावी घेऊन बॅगा आत टाकायच्या आणि फ्रेश होऊन फिरायला बाहेर पडायचे असं ठरवत असतानाच बाईंनी गावचा नकाशा पुढे केला आणि कसं जायचं तेही समजावून सांगितले.

गावाची खंदकयुक्त भिंतीची वेस अनेक शतकांचा इतिहास पोटात घेऊन अजूनही राखणीला उभी आहे. त्या वेशीतून आत शिरलं की बांधीव,दगडी रस्त्यावरून सरळ चालत जायचं की मार्क्ट्प्लाट्झ म्हणजेच बाजाराचा चौक लागतो. ही गावातली "हॅपनिंग प्लेस"!

इथे असलेला टाउनहॉलचा टॉवर म्हणजेच राटहाउसटुर्मवर जाऊन सगळ्या गावाचे विहंगम चित्र मनात आणि कॅमेर्‍यात साठवता येतं.

बाजारच्या रस्त्याने थोडं पुढे गेलं की ख्रिसमस म्युझिअम आहे. ख्रिसमसच्या दिवसात तर ते खूपच नटलेले सजलेले असतेच पण इतर दिवसातही ख्रिसमससाठीच्या सजावटीच्या वस्तू अगदी पुरातन काळातली सजावट कशी होती हे दाखवणारी चित्रं, मॉडेलं, त्यावेळची अ‍ॅड्व्हेंट कॅलेंडरं, ख्रिसमस कार्डे, ख्रिसमस ट्रींचे स्टँड एवढेच नव्हे तर पहिल्या महायुध्दात सीमेवरच्या शिपायांना पाठवण्यासाठी केलेले मिनी ख्रिसमस्ट्री स्टँड्स आणि ज्या पेट्यातून ती पाठवली त्या लहान संदूकाही फार कलात्मकतेने रचून ठेवल्या आहेत.

ख्रिसमस म्युझिअम उजवीकडे ठेवून मोठ्या रस्त्याने सरळ पुढे गेलं की सेंट याकोब किर्श म्हणजे याकोब चर्च लागते. हे प्राचीन चर्च म्हणजे जर्मन लाकडी कोरीव कामाचा उत्तम नमुना आहे. बायबल मधील अनेक प्रसंग लाकडाच्या कोरीव करामतीने जिवंत केले आहेत.

थोडं पुढे गेलं की मध्ययुगीन क्राईम म्युझिअम लागते.ह्या चार मजली संग्रहालयात शिक्षेची आणि छळाची वेगवेगळी क्रूर साधने पाहताना उदासून जायला होतं. त्या काळात चर्चमध्ये प्रवचनात झोपला,पाव बनवताना त्याचा आकार लहान ठेवला अशा 'गुन्ह्यांना'ही ज्या भयंकर शिक्षा होत्या ते पाहताना अंगावर काटा येतो.

ह्यानंतर मात्र एका मोठ्या ब्रेकची मनाला आणि शरीराला गरज भासतेच. तेथेच समोर असलेल्या पुरातन कालीन 'रोटर हान' नावाच्या उपाहारगृहात खास बायरिश केझं स्पेट्झलं (एक प्रकारच्या न्यूडल्स्+चीज+ आणि बिर्याणीवर असतो ना तसा तळलेला कांदा),माउल्ट ताशं (पालक व चीजचे पुरण भरलेला एक प्रकारचा पास्ता) आणि बिअरमासचा आस्वाद घेणं अगदी आवश्यक वाटू लागते.आणि त्यानंतर डेझर्ट म्हणून श्ने बाल (एक प्रकारची पेस्ट्री)!

क्राइम म्युझिअमला उतारा म्हणून खेळणी आणि बाहुल्या कसं वाटतं? १५ व्या शतकातल्या टॉय आणि डॉल म्युझिअम मध्ये ७८०० ऐतिहासिक,पुरातन खेळणी आणि बाहुल्या आहेत. जर्मन आणि फ्रेंच कलाकारांची ही पुरातन कारागिरी पाहताना आपणही वय विसरुन लहानपणात रमतो.

चांदण्या रात्री आकाश अंगावर पांघरून घेत मार्क्ट्प्लाट्झ पासून नाइट वॉचमन ची टूर सुरू होते. कंदील आणि काठी हातात घेतलेला, त्या काळातले कपडे घातलेला हा रात्रीचा शिपाईगडी काठी आपटत आणि कंदिलाने रस्ता दाखवत आपल्याला बोट धरुन त्या काळात कधी नेतो समजतच नाही.

रोथेनबुर्ग ओब डेअर ताउबर म्हणजे जर्मन मध्ये ताउबर नदीवरचं लाल (कौलांच) किल्लेवजा गाव! कोंबुर्ग रोथेनबुर्गच्या सरदाराने इस. ९५० मध्ये ताउबर नदीवर लहानसे धरण बांधवले. सन १०७० मध्ये हा 'किल्लेवजा गाव' उंच डोंगराच्या कुशीत पायाशी ताउबर नदीला ठेवून वसला. स्टॉ़यफर कॅसल बांधताना हे गाव सापडले. कॅसलच्या मध्यवर्ती भागी बाजारची जागा आहे, थोडं पुढे गेलं की आहे सेंट याकोब चर्च! पुढे १३ व्या शतकात भिंत आणि मनोरे बांधले गेले आजही रॉडर कमानी आपल्या खांद्यांवर त्यातील श्वेतमिनार (वाइसरटुर्म) आणि मार्कुसटुर्म म्हणजे मार्कुसमिनार यांना घेऊन उभ्या आहेत.

त्या जुन्या काळात रइस ज्यू मंडळींचा प्रभाव येथे होता तर नंतर प्रोटेस्टंटांचा पगडा होता. पण १३५६ मध्ये झालेल्या भूकंपात हा स्टॉयफर कॅसल उध्वस्थ झाला. पुढे १७व्या शतकात झालेल्या तीस वर्षांच्या युध्दात प्रोटेस्टंट गावकर्‍यांनी निकराने लढा दिला पण ४०,००० च्या वर फौज घेऊन आलेल्या कॅथोलिक काउंट ऑफ टिलीने त्यांचा सहजी पाडाव केला आणि गाव धुवून नेले. कंगाल झालेले रोथेनबुर्ग पुढे म्हणजे इ.सन १८०० च्या सुमारास बाव्हेरियाला जोडले गेले आणि कार्ल स्पिट्झवेग सारख्या कलाकारांनी रोथेनबुर्गला नवसंजीवनी दिली. रात्रीचा फौजदार आपल्या रसाळ वाणीतून तो प्राचीन काळ उभा करत असताना परत बाजारापाशी येऊन टूर संपते, आपल्याला त्या काळातच सोडून ..

वेशीच्या भिंतीवर चढून चालताना कालाचा पापुद्रा अलगद उलगडतो. भिंतीतल्या टेहेळणीच्या झरोक्यांतून पाहताना वाटतं , आत्ता खाड खाड बूट वाजवत जर्मन ट्रूप येईल, समोरच्या दगडी रस्त्यावरुन बग्ग्या जातील, घोड्यांच्या टापा ऐकू येतील. त्या भिंतीवरुन फेरफटका मारताना जगभरातील अनेक देशातून केलेल्या भिंतीच्या डागडुजीसाठीच्या मदतीची नोंद कोरलेली आढळली आणि मोठं नवल वाटलं.

तेथून मग रोथेनबुर्गच्या टॉपलर कॅसल मध्ये गेलं की ह्यामागचं रहस्य समजतं. तेथे १९४५ सालातले रोथेनबुर्गवर बाँबहल्ला झाल्याचे चित्र आहे. ३१ मार्च १९४५ ला १६ विमानातून येथे बाँबहल्ला झाला.३०६ घरं उजाडली, ६ सार्वजनिक इमारती, ९ पाण्याच्या टाक्या आणि ६०० मी. भिंत एवढं सगळं उद्ध्वस्थ झालं. ३७ जण मरण पावले. अमेरिकेच्या असि. सेक्रेटरीला हे समजले. त्याला रोथेनबुर्गचे ऐतिहासिक महत्त्व आणि सौंदर्य माहित होते. त्याने बाँबहल्ला न करण्याचे आदेश दिले आणि चढाई करुन ते काबीज केले. महायुध्दानंतर लवकरात लवकर डागडुजी केली गेली आणि त्यासाठी जगभरातून देणग्या स्वीकारण्यात आल्या. त्या भिंतीवरची नावे हाच इतिहास मूकपणे बाळगून आहेत.
काळाचा एक मोठा पट आपल्या समोर उलगडलेला असतो पण लाल कौलांचं हे गाव मात्र आपल्याच नादात, आपल्या काळात रमलेलं असतं!

ह्या लाल कौलांमध्ये आम्ही अडकून पडलो आणि परत परत तिथे जात राहिलो. उन्हाळ्यातलं 'कूल',कडाक्याच्या थंडीत धुक्याच्या नाहीतर हिमाच्या दुलईत गुरफटलेलं किवा फॉलमधलं रंगीत.. रोथेनबुर्गची सगळीच रुपं भावतात. परत एखादा मोठा विकांत आला किवा अगदी दोन दिवसांसाठी कुठे जावसं वाटलं की गाडी आपेआप त्या लाल कौलांच्या गावाच्या रस्त्याला लागते.

(काही चित्रे जालावरून साभार)