उल्लेखनीय मराठी साहित्याचा पुस्तक-परिचय करुन हवा

ठिक, 'सर्वोत्कृष्ट' हा शब्द आकाशवाणीच्या तत्कालीन निवडमंडळाचा. जिथ पर्यंत विकिपीडियाचा संबंध आहे, सर्वोत्कृष्टता अथवा लोकप्रीयता हे निकष नाही तर ज्ञानकोशीय उल्लेखनीयता महत्वाची ज्ञानकोशीय उल्लेखनीयतेचे निकष सर्वस्वी निराळे आहेत. एखाद्या साहित्यकृतीच्या उल्लेखनीयतेस त्रयस्थ संस्थेच्या प्रक्रीयेतून दुजोरा मिळतो आहे हे विकिपीडियातील उल्लेखनीयतेच्या दृष्टीने साहाय्यकारी आहे एवढेच सध्या पुरेसे आहे.

वरच्या यादीतील बहुसंख्य 'सर्वोत्कृष्ट ' नसून लोकप्रिय आहेत

सर्वोत्कृष्ट नसण्या बद्दल टिका करण्यासारख काही तरी शिल्लक असेल अथवा उणीव असेल तर त्याबाबत माहितीचही स्वागत असेल शक्य असेल तेथे टिकेचाही आंतर्भाव करता येईल.

खर म्हणजे मराठी विकिपीडियावर पुस्तक परिचयाच्या संदर्भात उदाहरणादाखल सांगण्यासारखी उदाहरणही कमी आहेत त्यामुळे फुल न फुलाची पाकळी माहितीचे स्वागतच असेल. आपण नव्याने पुस्तक परीचय लिहून देऊ शकाल अथवा इतरांच्या लेखनाचा संदर्भ देऊन तीच माहिती स्वतःच्या शब्दात लिहिण्याचा प्रयत्नही चालू शकेल (अमुक तमूक यांच्या म्हणण्यानुसार/ मतानुसार अस लिहून पुढे मते उधृत केल्यास इतरांच्या मजकुर कॉपीराईटचा प्रश्न जरासा हलका होऊ शकेल). अर्थात येथील प्रतिसादातून होणार आपल स्वतःच लेखन प्रताधिकार कॉपीराईट मुक्त होत आहे अस गृहीत धरतो आहे.

विवीध मराठी संस्थळावरील माहितीचा संदर्भ देऊन, मी गाथा सप्तशती आणि गीतरामायण या बद्दल मराठी विकिपीडियावर लेखन केले आहे ते विकिपीडियावरील लेखनाची पद्धत म्हणून आवश्यकते नुसार अभ्यासता येईल (अर्थात एक तर मी त्या लेखात दीर्घ लेखन केले तसे दीर्ग असणे गरजेचे नाही, दुसरेतर ते अभ्यासणेही आवश्यक भाग नाही केवळ उदाहरण म्हणून नमुद केले एवढेच).

ज्ञानकोशीय शैली वगैरे करता मजकुर नंतरही संपादीता येतो म्हणून कॉपीराईट विषयक प्रश्न मजकुराच्या बाबतीत सौम्य असतात. पण पुस्तकाच्या फोटोग्राफचा ( छायाचित्रचा) मामला कष्टदायक असू शकतो. कारण पुस्तकांच्या कव्हरच्या चित्रकाराकडे अथवा छायाचित्रकाराकडे त्याचा कॉपीराईट असतो आणि प्रकाशन मालकी सहसा प्रकाशकाकडे असते त्यामुळे कमी रिझोलूशनची वॉटरमार्क केलेली पुस्तकाचे छायाचित्र मिळाल्यास हवेच असते पण सोबत तरीही संबंधीत (छाया)चित्रकार आणि प्रकाशकाची दोघांची लेखी संमती लागतेच लागते ते केवळ प्रकाशकांशी प्रत्यक्ष परिचय असल्यास शक्य होऊ शकेल. लेखकांचीही कॉपीराईट फ्री छायाचित्रे चालू शकतील. एकुण कष्टदायक कॉपीराईट प्रक्रीयेमुळे तुर्तास फोटोग्राफचा विषय दूर ठेवला तरीही हरकत नाही.

पण ह्या आधी विकीपेडीयावर कधीही माहिती टाकलेली नाही.

आपण डायरेक्ट माहिती टाकून पाहिल्यास ते सोप आणि छानच. इथे लिहिलेत तरीही मी ते विकिपीडियावर टाकेन (अर्थात मीसुद्धा विकिपीडियावर काळाच्या ओघात सवड आणि मूडनुसार माहिती भरत असतो त्यामुळे माझ्या कड्न क्वचीत विलंब संभवतो)

*विकिपीडियावर स्वतः लेखन करावयाचे झाल्यास त्या दृष्टीने माहिती देणारा धागा मी मागच्या वर्षी काढलेला धागा.

मराठी वाङ्‍मयकोशाच्या उपयूक्त ऑनलाईन दुव्याबद्दल धन्यवाद. मराठी वाङ्‍मयकोशातील ग्रंथ परिचय उपलब्ध आहेतच त्या माहितीत भर पडेल अशी माहिती कुणी लिहून दिल्यास आनंदच होईल.

अठरापैकी सात पुस्तके १९६० पूर्वीच्या सूचीत मिळणे ही बाब मराठी वाचकाच्या अभिरूचीवर चांगलाच झोत टाकते.

तुम्ही म्हणता ते बरोबर वाटते आहे. या स्थितीला लेखक, प्रकाशक आणि आणि वाचक आणि एकुण वाचनाचे प्रमाण अशी एकंदरीत पूर्ण संस्कृतीच जबाबदार म्हणता येणार नाही का? तंत्रज्ञानाने पुस्तके ऑनलाईन उपलब्ध होतील पण वाचन संस्कृतीच्या परिस्थितीत सुधारणा शेवटी वाचकांच्या हाती आहे. मराठी संस्थळांच्या माध्यमातून पुस्तक परिचयाचे रसग्रहणाचे प्रयत्न नक्कीच उपयूक्त ठरू शकतील असे वाटते.

अशाच यादी मटा आणि आंतर्नादनेही यापुर्वी केल्या आहेत. अर्थात आताच्या वय वर्षे १५ ते ३५ या जनरेशन करता अशी अ‍ॅक्टीव्हिटी केली तर काय परिस्थिती हाताशी लागू शकेल या बद्दल जराशी साशंकता वाटते.