उत्तरभारतीय व्यक्ती नावांचे लेखन पद्धतीच्या निमीत्ताने

काय मोठ्या मोठ्या जिलब्या पाडता हो तुम्ही
हॅट्स आॅफ

{स्वतःचे नाव} + {वडिलांचे नाव} + {आडनाव} ही नाव लिहिण्याचे पद्धत बहुधा फक्त महाराष्ट्र, गुजरात आणि कर्नाटकीतील उत्तरेकडील भाग एवढ्यापुरतीच मर्यादित असावी.

उत्तरेत {स्वतःचे नाव} + {स्वतःचेच उपनाव (जसे की लाल, चंद्र, कुमार इ.)} + {आडनाव} अशी पद्धत वापरतात.

दक्षिणेत बहुधा वडीलांचे आणि गावाचे नावदेखिल वापरतात पण नेमके कसे याबद्दल ठाऊक नाही. खेरीज, दक्षिणेतील सर्व प्रांतात एकच एक पद्धतही नसावी.

एकाच नावाच्या दोन व्यक्ती काळाच्या ओघात प्रसिद्ध झाल्या त्यांच्या कार्याची वृत्तपत्रातून शोधून नोंद घ्यावयाची झाली तर संभ्रम आणि गोंधळ टाळून माहितीची वस्तुनिष्ठता कशी जपावी (माहितीचा नेमके पणा कसा जपावा) हा माझ्या पुढील एक मोठा यक्ष प्रश्न आहे

गोष्ट खरी. पण आवर्जून दखल घेण्याजोगे किती मनोहर लाल (वा अन्य कोणी) एकाच वेळी, एकाच क्षेत्रात अस्तित्वात असणार आहेत? आणि समजा असलेच तरी त्या त्या वेळी काहीतरी मर्ग काढला जाईलच!

अवांतर १ - तुम्ही संभाजी महाराजांचे उदाहरण दिले आहे. माझ्या माहितीप्रमाणे भारतीय इतिहासात चंद्रगुप्त नावाचेदेखिल दोन सम्राट (निरनिराळ्या काळात) होऊन गेले (चु भु द्या घ्या)

अवांतर २ - ब्रिटिश राजघराण्यातील पुरुषांना जॉन, जॉर्ज, चार्ल्स, हेन्री आणि विल्यम याखेरीज अन्य नाव घेण्यास बहुधा बंदी असावी! त्यामुळे त्यांच्यात अनुक्रमांक देऊन भागवतात!

अवांतर ३ - जॉर्ज डब्ल्यू बुश (थोरले) यांच्या मुलाचे नावदेखिल जॉर्ज डब्ल्यू बुश असेच होते. तेव्हा त्यांना ४१ आणि ४३ अशा अध्यक्षपदाच्या अनुक्रमांकानुसारे ओळखले जाते.

अवांतर ४ - नावात काय आहे, असे संत तुकाराम म्हणून गेलेच आहेत! ;)

मजेदार गोष्टी. व्ही गीता या नावाचा संभ्रम कळला.
१)फारपूर्वी गावे, शहरे लहान होती आणि संपर्क क्षेत्रेही संकुचित होती. २)मालकी तत्वाचेसंबंधाने व्यक्तिपरत्वे फरक करण्याचा प्रश्न कमी वेळा निर्माण होत असावा. या दोन मुख्य कारणाने नावे अगदी स्पष्ट (discreet) वेगळी असण्याचा आग्रह नसावा.

{जिलब्या पाडण्यालाच आक्षेप आहे का लहान मोठ्या आकाराला आहे का कोणत्या पिठाच्या कोणत्या तेलात वगैरे ते कळले तर बरं होईल -हलकेच घ्या.}

माझ्या मित्राचे नाव - संदीप केलोथविठेल
त्याचा सख्खा भाऊ - प्रवीण नायर
वडील - उन्नी कृष्णन

आहे कि नाही मजा. नावावरून याचं नातं आहे हे अजिबात कळणार नाही.

माझ्या उत्तर भारतीय मित्राचे नाव आहे रमेश कुमार शर्मा. यात रमेशकुमार हे त्याचे स्वत:चे नाव आहे. पण तो लिहिताना स्वत:चे नाव आर के शर्मा असे लिहितो. आपल्याला वाटेल के म्हणजे त्याच्या वडिलांचे आद्याक्षर असेल पण त्याच्या वडिलांचे नाव भवरलाल आहे. आणि ते बी एल शर्मा असे नाव लावतात. एक तास वाद घातला आणि विषय सोडून दिला. अशा लोकांचा पासपोर्ट ला हमखास प्रोब्लेम होतो. मग बसतात रडत.

माझ्या एका दाक्षिणात्य मित्राचे नाव' के एन लोकेश (K N LOKESH)'
यातील लोकेश(LOKESH) त्याचे नाव.एन(N) हे नटराजन आडनावासाठी.
के (K) वडिलांसाठी नायतर तर तो जिथे जन्मला त्या कडप्पा गावाच्या नावातील के (K).

माझ्याकडे साधारण साडेसहा ते सात हजार पेशंटचा डाटा आहे,त्यात २०% हे आण्णा / आप्पा आहेत्,यांच्या नावांच्या घोळामुळे लय कुटाणा होतो राव.

नाव अन पुढे किंवा मागे पॅन/टॅन/ आधार आणखी एखादा नंबर या पैकी एक जोडावा म्हणजे गोंधळ होणार नाही.

>>>> उत्तरभारतीय व्यक्ती नावांचे लेखनात वडीलांचे नाव नमुद करण्याची प्रथा कमी असावी.
अशी प्रथा कधीपासून अन का अस्तिवात आली काही अंदाज करताय का मंडळी????

माझ्या माहितीप्रमाणे विंध्य पर्वताच्या उत्तरेला वडिलांचे नाव न लावण्याची परंपरा पाळली जाते अन विंध्य पर्वताच्या दक्षिणेला वडिलांचे किंवा पतीचे (स्त्रियांच्या बाबततीत) नाव मध्य नाव म्हणून वापरण्याची परंपरा पाळली जाते. अपवाद दोन्हीकडेही आहेतच. द्रविडी परंपरा तर खूपच वेगळ्या आहेत.

उत्तर भारतात पुरूषांसाठी कुमार हे मध्यनाव म्हणून वापरले जाण्याचे प्रमाण खूपच अधिक आहे.

उ०भा०लोक वडिलांचे नाव का लावत नाहीत स्वतःचे नाव अधिक आडनाव का लिहितात? उदा० अमुक मिश्रा ,तमुक यादव इत्यादी तर कधी नावापुढे लिहिलेले लाल, कुमार, चंद्र, शरण हेच आडनाव अथवा वडिलांचे नाव होते. उदा० भवरलाल मिश्र{मिश्रा} या नावाचे भवर हे नाव, लाल हे मधले नाव अथवा वडिलांचे नाव आणि मिश्र आडनाव समजले जाते तर कधी भवर हे नाव आणि लाल हे आडनाव होते.याचे उत्तर अथवा संदर्भ हवा आहे ?
उत्तरभारतात कोण कोणत्या वंशात जन्मला हे फार महत्त्वाचे वाटत असावे नंतर त्याचे नाव. उदा०चंद्रवंशिय राजा चंद्रसेन, सूर्यवंशिय सूर्यसेन, यदुवंशिय यादव, कुरूवंशिय कौरव इत्यादी. काही जातिवाचक सूतपुत्र, नदीकाठचे गौतम, गांगेय इ०.एकाच राजाचे वेगळ्या राण्यांकडून कौंतेय, माद्र, सौमित्र इ०.ऋषिंची वंशावळ काश्यप, अत्रेय, वसिष्ठ इ०.
वंश, जात नंतर नाव एवढे झाल्यावर कोणाचे (बापाचे) संतान हे नाव गौण झाले असेल.
आर्याँनी वंश,जात आणली आणि आर्य गांधार प्रांतातून उ०भारतातल्या गंगा- यमुना नद्यांच्या खोऱ्यांत येऊन राहिले या संदर्भाने उ०भारतीयांच्या नावांचा प्राधान्य क्रम अपेक्षित वाटतो.(द०भारतातली नावे नंतर.)

या पेक्षाही येडपटपणा म्हणजे बरेचसे उत्तरभारतीय लोक त्यांच्या नावापुढे कुमार असे लिहीतात. ते त्यांचे नाव आहे की आडनाव हेच कळत नाही. उदा: नितीशकुमार.
माझ्या ओळखीचा एक रवी दत्त आहे त्याच्या वडिलांचे आडनाव कौशीकदत्त असे आहे. तो इसम म्हणे की वडिलांच्या आडनावातील कौशीक हे आडनाव मोठा भाउ लावतो आनि तो स्वतःफक्त दत्त असे आडनाव लावतो.
हे उत्तर भारतीय स्वतः येडे असतात आणि दुसर्‍यांचे कन्फ्युजन करुन ठेवतात

'कुवेंपु' या कन्नड कवीचे नाव आहे- "कुप्पळ्ळी वेंकटप्प पुट्टप्पा"
याचा अर्थ असा होतो- कुप्पळ्ळी(य) वेंकटप्प(इवर मगा) पुट्टप्पा.
म्हणजेच- कुप्पळ्ळी(च्या) वेंकटप्प (यांंचा मुलगा) पुट्टप्पा.

माहीतराव बहुधा मिपावर येऊन स्वत: स्वतःशी संवाद साधत असतात

वडिलांचे आडनाव आणि मुलाचे आडनाव एकच असावे असेही नसते म्हणे..
माझा एक मध्यप्रदेशातील मित्र 'महेश्वरी' असे आडनाव लावतो तर त्याच्या वडीलांचे आडनाव 'चांडक' असे आहे.
तसेच आडनाव लावणेही वैकल्पिक असते.. एक मित्र नारंग असे आडनाव असताना सगळीकडे फक्त 'नवीन कुमार' एवढेच लिहितो..

एकजण तर मधले नाव आणि शेवटचे नाव कधीच लावत नसे त्याचे बँक स्टेटमेंट 'Venkaiah unknown unknown' अशा नावाने घरी आले ..

माझ्या एका आंध्रप्रदेशातील मित्राचे नाव :- नकुल सत्य सुर्य वेंकट विवेकानंद राव असे आहे.

आम्ही त्याला विवेक म्हणुनच ओळखतो आणि हापिसातील नोंदी प्रमाणे त्याचे नाव एन.एस.एस. व्ही. राव असे आहे.

बाहेरुन कुणाचा फोन आला की लै कन्फुजन होते राव.

पैजारबुवा,

भारतात केवळ स्वत:चे आणि वडीलांचे नाव सांगण्याची / लीहण्याची प्रथा होती असे दिसते.
त्या वेळी केवळ गोत्रे / कुळातील प्रसिद्ध व्यक्तीचे नाव सांगायचे/ देवाचे नाव हिच आडनावे होती, हेच आजही उत्तर आणि दक्षिण भारतात आधळते.
सिंह / सिंग / राव / चंद्र / लाल / हे प्रेमाने वा आदराने लावले जाते.
मान्य पद्धत - आडनाव / गोत्र प्रथम + स्वत:चे नाव [ + वडीलांचे नाव / पतिचे नाव असे लावण्याची पद्धत आहे अथवा गावचे नाव ]

महारष्ट्र, गुजरात, कर्णाटक प्रांतात आडनाव लावण्याची प्रथा अगदी ४००-५०० वर्षा पुर्वीचीच असावी
वाढती लोकसंख्या, आंतरजाल (इंटरनेट), संपर्कसाधने यामुळे हे घोटाळे होत आहेत, पुर्वी फ़ार थोडे लोक पंचक्रॊशीतुन बाहेर पडत, काशी यात्रेला वगैरे....
बहुतांश मराठी आडनावे कामावरुन /पद /गाव/ उपाधी /हुद्द्यारुन रुढ आहेत्.
हुद्दा- देशपाडे, देशमूख, देसाई, खोत, कुलकर्णी, फ़डणवीस, चिटनीस, प्रधान, गडकरी, किल्लेदार पाटील /पटेल, धर्माधिकारी इ.
गाव - वाईकर, सातारकर, नागपुरकर, सांगलीकर, इंदूरकर, कोल्हापुरकर पाटणकर इ.
काम - सोनार, गवळी, कुंभार, शिंपी, लोहार, सुतार, गवंडी, उपाध्ये, वेदपाठक, गुरव, मंत्री, पंतप्रतिनिधी, पेशवे,
प्राणी - वाघ , बकरे , कोल्हे , लांडगे , बोके , ससे इ.
उपाधी - पंडीत, राव, वीर इ.
आता नाव सांगायचे नाही - इमेल / आधार नंबर वगैरे सांगावा लगणाय जसेकी ००७
मला वाटतय आडनाव हि पद्धत आद्याप सुसुत्र नाही काहि वेळ द्यावा लागणार......

आपल्याकडे बायकांनी आधी आपले नाव आणि नंतर नवऱ्याचे नाव / नवऱ्याचे आडनाव लावणे हि पद्धत ब्रिटीशांपासून उचलली असे कुठे तरी वाचल्याचे स्मरते. बाकी कुणी काय नाव/आडनाव लिहावे हे हे आता ऐच्छिक आहे. त्यामुळे एकाच घरात पती/पत्नी किंवा सख्खी भावंडे यांचे आडनाव किंवा मधले नाव पण वेगवेगळे असू शकण्याचे स्वातंत्र्य आहे.वडलांचे आणि मुलांचे आडनाव वेगवगळे अशी बरीच उदाहरणे मी उत्तर भारतीयांत पाहिली आहेत तर १-२ उदाहरणे मराठी कुटुंबात पण पाहिली आहेत. (मराठी कुटुंबातील एका मुलाने स्वतःचे आडनाव लगेच जात उघडी होते म्हणून सरकार दफ्तरी बदलून घेतले मात्र त्याचे आई- वडील आणि इतर भावंडे जुनेच आडनाव वापरतात.) आता कायद्याने हा सगळा ऐच्छिक मामला आहे ते बरेच आहे.एकदा सज्ञान झाल्यावर माझे नाव काय असावे हे मलाच ठरवू द्यावे हे अत्यंत योग्य आहे.

उत्तर भारतीय नवे आणी आडनावे यात भयानक घोळ आहेत. ठाकूर हे बर्याच वेळेस जातीवाचक नाव (राजपूत लोकांमध्ये) म्हणून सुरुवातीला लावले जात आसे . आमचे एक प्राध्यापक अजय प्रताप सिंग होते यात अजय प्रताप हे त्यांचे नाव आहे सिंघ हे आडनाव आहे ( तशा त्या आडनावाला काही अर्थ नाही कारण प्रत्येक उच्च जातीतील माणूस आपल्या नावाच्या पुढे सिंग लावत असतो.) त्यांच्या वडिलांचे नाव महेंद्र प्रताप सिंग होते. यात ते स्वताला आणी लोक त्यांना आदराने ठाकूर अजय प्रताप सिंग म्हणवत असत. आपले एक माजी पंतप्रधान ठाकूर विश्वनाथ प्रताप सिंग होते.
राजपूत लोक लावतात हे पाहून यादव लोकांनी सुद्धा स्वतःला मध्ये सिंग नाव धारण करण्यास सुरुवात केली. उदा मुलायम सिंग यादव.
ब्राम्हण जातीमध्ये सहसा सिंग हि उपाधी लावत नाहीत तेथे कुमार लावले जाते उदा अवधेश कुमार मिश्र.
बर्याच वेळेस आडनाव हे जातीदर्शक असते उदा अगरवाल, गुप्ता हि बनिया लोकांची आडनावे आहेत म्हणून हे लोक आपली आडनावे टाकून देतात आणी आपल्या नावाच्या पुढे फक्त कुमार लावतात. उदा. अनुराग कुमार (अगरवाल) राजीव कुमार (गुप्ता)
काही लोक ठाकूर हे नाव म्हणून पण वापरायला लागले जसे वर वर्णन केले आहे.
पंजाबी लोकांच्या तर नावातच नव्हे तर लिंगातही भयानक घोळ आहे ऊदा. कमलेश हे खरं तर पुरुषाचे नाव असायला पाहिजे पण ते स्त्रीचे आहे तसेच संतोष परमजीत करमजीत सुरिंदर(सुरेंद्र चा अपभ्रंश) महिंदर(महेंद्र) आणी असे अनेक
शिवाय शक्ती(कपूर) कीर्ती(आझाद) अश्वनी(गुजराल) हि स्त्रियांची नावे पुरुषांना दिलेली आढळतात. पंजाबी लोकांचे मुलीला सुद्धा पुत्तर(पुत्र) म्हणून हाक मारणे तर डोक्यातच जाते. करण हे नाव खर तर कर्ण असं आहे. मुळात गुरमुखी मध्ये जोडाक्षर नाहीच त्यामुळे ते लोक स्टार आणी स्टाईल ला सटार आणी सटाईल म्हणतात (आणी ऊ. प्रदेशातील भय्ये इस्टार आणी इस्टाईल म्हणतात)
हिंदी भाषेची जितकी वाट पंजाब्यानी आणी हरियाणवी जाटानि लावली आहे तितकी कुणीही लावली नसेल.
असे असंख्य किस्से आहेत. यावर दोन चार पी एच डी होतील इतके साहित्य उपलब्ध आहे.

माहितगार ,एखाद्या नावाचा शोध विकिवर घेतला की त्याचे पर्याय लगेच येतात. उदा॰डकवर्थ शोधणाऱ्यास १)या नावाच्या माणसाची माहिती /२)क्रिकेटमध्ये पावसाने खेळ अर्धवट सोडल्यावर घेण्याचा निर्णय हवा असेल.
तुम्हाला रवी शंकर प्रसाद यांचे जितके पर्याय मिळतील तितके टाका. आपण काही त्यांना आधारकार्ड नंबर मागू शकत नाही अथवा त्यांचे नाव बदलण्यास भाग पाडू शकत नाही.