मराठी भाषा दिन २०१७: वोवळां (अंत्रुज कोंकणी)

प्रीत-मोहर's picture
प्रीत-मोहर in लेखमाला
23 Feb 2017 - 6:29 am

1
आमकां गोंयकारांक फुलांचे-झाडांचें- परमळाचें खूब पिशें. आमी जगांत खंयय वचून रावूं, आंगणात चार तरी परमाळिक फुलांकंद, तुळस बी रोयतातच. आनिक एक म्हळ्यार वास नासलेली पिशी आनी रतन आबोलेचेय ४ तरी रोपे जायच. हाका हांव कशें फंट थारायतलें? म्हाकांय सुगंधाचें खूब्ब पिशें. ह्या पिश्याचे मूळ म्हजे गांव, घर आनी घरची मनशां.

आमचो (कुळारचो) गांव म्हळ्यार सह्याद्रीच्या पायांसामकारांतलो एक माणकुलो गांव. गांवाच्या एका कोनश्याक आमचे घर. लागी-लागसराक सगले रान, एकुय घर ना. सैमाचें एक वेगळेंच रूप आमका पळवपाक मेळटा. घर आदल्या तेंपांत मातयेचे आशिल्लें, आता तेर्रासाचें आसा. घरासामकारा व्हड आंगण. ह्या आंगणातंच आमच्या घरच्या कितल्याश्याच लग्ना-मुंजीची जेवणां जाल्यांत. आंगणाच्या मेरेक मोगरो, शेंवती, गोंड, खाप्री रोजां, कस्तुर मोगरी, सोलयां अगस्ती, तेरडो, कण्हेर , शब्दुली, भुंयचाफो अशी तरेक वार झाडां. त्या भायर आंगण आणि भाटांत २५-३० तरांच्यो दशणी, ४-५ तरांचे चाफे, मंदार, अनंत ,शंकर ,कंडे अशी झाडां. म्हज्या आज्याक ह्या फुलांचे पिशे. जाण्ट्या पिरायेचो जायसर झाडांक उदक घालप बी ताचेंच काम. हो आजो म्हटल्यार म्हजो दादा, फाटफटीं देवाक फुला काडून हाडी. ताच्याबरोबर आमी भुरगींय बी फुलां पाटलो घेवन वतालीं. फुलां काडटनाच दादा त्या त्या झादाची म्हायती, त्या झाडाची काळजी कशी घेवप हें सांगतालो. देवाची पूजा करताना, देव फुलां पळोवनुच चड खोस भोगता आसतलो हातुंत म्हाका दुबाव ना.

घरच्या फाटल्या आंगणात २०-२५ जाई झोंपा आशिल्लीं.. चवतीकडे ह्या झोंपावेलीं नखेत्रां धुपारतीक बाप्पाल्या आंगार चडटकच, देवाचो झेतच वेगळो दिसता. घरची बायलांय जायांचे फात्यो, सर, वळेसर अशे तरेकवार झेले करुन माळतालीं. तश्यो कुड्या फुलांच्यो, मधुमालतीच्यो, शब्दुलेच्यो अश्या तरेकवार फुलांच्यो भौ सोबीत आणि धुंद परमळाच्यो फात्यो आमची आजी करून दिताली आमकां माळपाक.

1

म्हज्या परमाळित फुलांच्या गजालीनी वोंवळा आनी सुरंगां ना, अशें जावकुच शकना. आमच्या घरालागीच्याच सरदाकुशीन सुरंगांचे आनी वोंवळांचे रुख आसात. सादारण होच तांच्या फुलपाचो तेप. सुरंगांच्या वळेसराफुडे म्हाका भांगर फाटी दिसता. त्या वळेसराखातीर आमी फातोडची दिवल्यो घेवुन सुरंगेक वतालीं. उसरां गेल्यार सुरंगा फुलून वतात आणि गुथुंक मेळनात. आमची आई रुखार चडून वयली फुलां काडटाली जाल्यार आमी हातपावणीं फुलां काडटाली. ही फुलां वल्या सुती कुडक्यांत गुटलांवन घरा हाडप आनी मागीर तांचे वळेसर करप. मागीर त्या कुडक्याक बरो वास येता म्हणून आमी आमच्यो वडण्यो व्हरुया म्हणून हट्ट केल्लोय याद जाता .

दनपरां जेवणाउप्रांत वोंवळां रुखाकडे वराचीं वरां बसुन वोंवळांच्या पावसाचो सुवाळो पळवप ही सुद्दा म्हज्या ल्हानपणातली एक परमाळित याद जावन आसा. टप टप टप करुन एकेक थिक जेन्ना पोंदच्या सुकिल्ल्या पानांर ल्ह SS व पडटा त्या खिणाचें वर्णन करपाची शक्त म्हज्यांत ना. वोंवळा फुलांइतको निर्मोही रुख म्हाका आनी कोण दिसना. भौ सुंदर, भौ परमाळित थिंकांपरी फुलां फक्त मनश्याच्या खोशयेखातीर आनी कोण दिता? वोंवळां पावसामदीच तुमी वोंवळां पुंजावपा लागता, तेन्ना तुमकां आनीक फुलां दिवची म्हणुन काय कितें, रुख आनीक पावस घालता फुलांचो!! इतलो गिरेस्त, मायेस्त आनी निर्मोही, जणु एक संतच न्हय? पुंजायल्ली फुलां घरा व्हरतकच आमी तांचे सर करतालीं (वोंवळा सर करपाक सुयेची गरज ना, ताका मदी दोळो आसता तातुंतल्यान केळये दोर वता.) आनी आईन ते माळतकच एक वेगळी खोस भोगताली जीवाक. ही वोंवळां आमच्या गोंयच्या लग्नांनी खूब म्हत्त्वाची . म्हुर्तार न्हवरो व्हकल एकमेकांक हार घालच्यापयली हे वोंवळां हार घालतात. एक्वेळ ते हार नासल्या कोता येतापण वोंवळां हार जायच. आजी म्हणटा, न्हवर्‍या व्हकलेचें नवें नातें वोंवळापरी जांवचें म्हण तांचे हार घालतात खंय. वोंवळापरी म्हळ्यार, वोंवळां सुकुन गेली तरी परमाळत रावतात तशेंच तांच्यामदलें नातें जावचें असो ताजो अर्थ खंय.

1

ही सगळीं फुलां फुलतासतानाच आनीकुय फुलां सैम फुलयत आसता. तीं म्हटल्यार जांबळां, चारां,काण्णां, चुन्ना, आमे-घोटां अशी फळा दिवपी रुखां फुलां. ह्या फुलांचो म्हळ्यार मराठींत जाका मोहर म्हणटात्ताचो वासय असोच जादुई. तुमच्या वाठाराचें पुर्ण वातावरणच हे वास बदलतात. आयज म्हज्या (घोवाल्या) घरच्या आंगणांत बसून हो लेख बरयतना हांव ते सर्गांतले वातावरण भोगतां. हांव बरयता, घरा - दारांत आम्या मोहराचो वास, कोकिळ गायता, तरेकवार सुकणीं , पाखरां तुमच्या पोरसांत येवन बसल्यांत . ह्यापरस म्हाका दुसरो सर्ग दिसना!!

तुमच्या आमच्या सगल्यांच्या घरा असो सर्ग जावचो!!
.
--------------------------------------
.
कठिण शब्दांचे अर्थः
परमळ- सुगंध-सुवास.
कुळार- माहेर
पायांसामकारातलो= पायथ्याशी असलेला
कोनश्याक =कोपर्‍यात
सैम= निसर्ग
तेंप= काळ
रुख = वृक्ष
फातोड= पहाट
दशणीचें झाड= जास्वंदीचे झाड
पिराय = वय
झोंप=झुडुप
झेत= इथे रुबाब या अर्थी वापरलाय
थिक=मोती
खोस= खुशी, आनंद
गिरेस्त= श्रीमंत
मायेस्त=मायाळु
तरेकवार =वेगवेगळे
सुकणीं= पक्षी
.

.
(फाईल साईझः ६.१६ एम्बी. वेळ ६.४४ मिनिटे)
.
1

प्रतिक्रिया

कितलें सुंदर बरयलां गो!

पैसा's picture

23 Feb 2017 - 8:24 am | पैसा

प्रीमो, एक कर ग, अपरिचित शब्दांचे अर्थ लिहून ठेव जरा. म्हणजे लोकांना समजायला सोपे जाईल.

प्रीत-मोहर's picture

23 Feb 2017 - 10:06 am | प्रीत-मोहर

लिहिते ग थोड्या वेळात.

सस्नेह's picture

23 Feb 2017 - 10:59 am | सस्नेह

मला तर बरेच शब्दांचा अर्थ लागेना त्यामुळे वाचताना ठेचकळायला होतंय !

किती सुंदर गं ! गोड भाषा आहे अगदी..

हांव बरयता, घरा - दारांत आम्या मोहराचो वास, कोकिळ गायता, तरेकवार सुकणीं , पाखरां तुमच्या पोरसांत येवन बसल्यांत . ह्यापरस म्हाका दुसरो सर्ग दिसना!!

तुमच्या आमच्या सगल्यांच्या घरा असो सर्ग जावचो!!

आणि हे वाचून तर अगदी अहाहा झालं. फोटो टाक की तुझ्या स्वर्गाचे ..

प्रीत-मोहर's picture

23 Feb 2017 - 10:02 am | प्रीत-मोहर

सृज फोटो नाही टाकत. पण एक दिवस घरी नक्की घेऊन जाईन तुला :)

स्रुजा's picture

23 Feb 2017 - 10:09 am | स्रुजा

वा वा .. हे तर अजुन च भारी ... डन , डन !! खुप सुंदर लेख आहे.. प्रसन्न वाटलं एकदम !

प्रचेतस's picture

23 Feb 2017 - 8:58 am | प्रचेतस

अतिशय सुरेख बोली.

प्रीत-मोहर's picture

23 Feb 2017 - 10:01 am | प्रीत-मोहर

हो. कोकणीची अंत्रुज (फोंडा) भागातली बोली आहे. सो तिला फोणेरी कोकणी म्हणु शकता :)

धर्मराजमुटके's picture

23 Feb 2017 - 10:13 am | धर्मराजमुटके

संदिप डांगे यांनी दंगल च्या लेखाचे वाचन केले तसे कुणीतरी या लेखांचे ऑडीयोज बनवून टाका रे ! (गं !)
कुणीतरी तंजावरी मराठी पण लिहायचं मनावर घ्या !

सपे-पुणे-३०'s picture

23 Feb 2017 - 10:49 am | सपे-पुणे-३०

किती सुंदर लिहिलंयस गो बाय !

गोडूस लाडिक बोली आणि लेखही तसाच.
बकुळीचे फोटो बघून प्रसन्न वाटले !

सानझरी's picture

23 Feb 2017 - 11:03 am | सानझरी

किती सुंदर लिहिलंय!!!

मितान's picture

23 Feb 2017 - 11:18 am | मितान

वाह !!!!!

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

23 Feb 2017 - 11:26 am | डॉ सुहास म्हात्रे

मस्तं !

वाचता वाचता बकुळीचा सुगंध नाकात शिरून बालपणात घेऊन गेला !

प्रीत-मोहर's picture

23 Feb 2017 - 11:54 am | प्रीत-मोहर

कठिण शब्दांचे अर्थः
परमळ- सुगंध-सुवास.
कुळार- माहेर
पायांसामकारातलो= पायथ्याशी असलेला
कोनश्याक =कोपर्‍यात
सैम= निसर्ग
तेंप= काळ
रुख = वृक्ष
फातोड= पहाट
दशणीचें झाड= जास्वंदीचे झाड
पिराय = वय
झोंप=झुडुप
झेत= इथे रुबाब या अर्थी वापरलाय
थिक=मोती
खोस= खुशी, आनंद
गिरेस्त= श्रीमंत
मायेस्त=मायाळु
तरेकवार =वेगवेगळे
सुकणीं= पक्षी

कैलासवासी सोन्याबापु's picture

23 Feb 2017 - 11:59 am | कैलासवासी सोन्याबापु

भाषेत एक जबर गोडवा असतोच, अगदी कोकणी शिव्या सुद्धा मजेशीर वाटतात त्यात हा लेख ह्याची थीम तर अप्रतिम न्याय करतात एकंदरीत कोकणीला. त्या बकुळीच्या माळा अन रास तर लैच भारी.

आदल्या तेपांत आमगेर पण आश्शीच झाडा आसताली, ताची याद जाली म्हाका!! पाच-सं रोजां, एक आबोली आणि जुई, सगळो सुवास हांगा परमाळलो.

वेल्लाभट's picture

23 Feb 2017 - 12:35 pm | वेल्लाभट

वा वा वा ! खूप छान

पद्मावति's picture

23 Feb 2017 - 12:41 pm | पद्मावति

सुरेख, प्रसन्न लेख!

यशोधरा's picture

23 Feb 2017 - 1:49 pm | यशोधरा

भयंकर सुंदर!

इरसाल कार्टं's picture

23 Feb 2017 - 2:15 pm | इरसाल कार्टं

गोग्गोड आहे एकदम.

स्वामी संकेतानंद's picture

23 Feb 2017 - 2:54 pm | स्वामी संकेतानंद

काय कळली नांय बघ! स्वतंत्र भाषाय ही!! =))

प्रीत-मोहर's picture

23 Feb 2017 - 5:02 pm | प्रीत-मोहर

समजवते तुला नंतर :P

नूतन सावंत's picture

23 Feb 2017 - 4:51 pm | नूतन सावंत

प्रीमो,बरयलास ता परमाळताहा गे घमघम.

उल्का's picture

23 Feb 2017 - 7:41 pm | उल्का

सुरेख!

सुंदर सुगंधी लेख प्रीमॊ .पण फोटो अजुन हवे होते .शब्दांचे अर्थ दिल्याने समजायला सोपे गेले.

इडली डोसा's picture

24 Feb 2017 - 12:11 am | इडली डोसा

बकुळ प्रिय आहे खूप मला.

वोंवळां सुकुन गेली तरी परमाळत रावतात

यासाठी किती तरी वेळा जपुन ठेवली आहेत हि फुलं.

शब्दुली हे खरच फुलझाडाचे नाव असते का? पूर्वी एकदा हे एका मुलीचे नाव ठेवलेले समजले. माझी व त्यांची काही ओळख नाही पण फार हसू आले होते.
प्रिमो, तू जे लिहिलय ते आवडलं, वाचायला जरा वेळ लागतो पण आवडलं.

पैसा's picture

24 Feb 2017 - 7:55 am | पैसा

सदाफुली शब्दुली म्हणजे

प्राची अश्विनी's picture

24 Feb 2017 - 8:12 am | प्राची अश्विनी

ओह, मला वाटलं अबोली.

प्रीत-मोहर's picture

24 Feb 2017 - 1:36 pm | प्रीत-मोहर

सदाफुली वेगळी ग ,शब्दुली म्हणजे गुलबाक्षी

पैसा's picture

24 Feb 2017 - 1:38 pm | पैसा

माझा घोळ झाला तर! गुलबाक्षी म्हणजे तिचे दुसरे नाव सायंकाळ.

ओक्के, गुलबक्षी. हे नाव आता आवडायला लागलय. शब्दुली, गब्दुली.

फार फार सुंदर! सुगंधी लेख :)

प्राची अश्विनी's picture

24 Feb 2017 - 8:12 am | प्राची अश्विनी

+1111

मित्रहो's picture

26 Feb 2017 - 8:18 pm | मित्रहो

बऱ्याच शब्दांचेअर्थ लागत नव्हते. खाली अर्थ बघितल्यावर लेख परत वाचला.

आता गोव्यात गेल्यावर भाइर वचपाची वाट असे एअरपोर्टला वाचले की हा लेख आठवनार.

पिशी अबोली's picture

26 Feb 2017 - 9:05 pm | पिशी अबोली

तुजी ह्या परमळभरीत इश्तागतीखातीर आनी ह्या रचणुकीखातीर खूब तुस्त उपकरता..

साती's picture

27 Feb 2017 - 9:23 pm | साती

छान लिहिलंस गं!
पण वोवळाच्या फळांबद्दल नाही लिहिलंस!
वोवळं किंवा बोकळं म्हणून जे फळ या झाडालालागतं त्याची चव फारच सुंदर असते.
वरून केशरी जर्द.
आत एकतर केशरी गर असतो किंवा लाल.
आणि बी चपटी चिकूच्या बी सारखी असते.
लाल गर असलेलं बोकुळ फार छान लागतं.
पण जास्त खाल्ली की घसा बसतो.
आमच्या पुरखात (पुर्वजांच्या समाध्या असलेल्या जागेत) बकुळ आणि सुरुंगी एकत्र होत्या.
नुसतं भान हरपून जायची जागा होती (म्हणजे अजूनही आहे) ती.
मात्र सुरंगीच्या फुलांजवळ साप असतो म्हणून आजी कधी जास्त जाऊ देत नसे.

तुझ्या लेखाने आठवणींना उजाळा मिळाला , धन्यवाद!

आणि कोंकणीच्या आणि तुझ्या लिखाणातल्या गोडव्याबद्दल तर बोलायला शब्दच नाहीत.

प्रीत-मोहर's picture

27 Feb 2017 - 10:54 pm | प्रीत-मोहर

सातीताई, ते राहिल खरं, पण तुम्ही पूर्ण केलत की. धन्यवाद.

पिश्या,तु परतुन एक फावट मेळ गो, तुका "सारकेंच" देव बरें करूं म्हणटा!!

मित्रहो, प्राची अश्विनी, रेवाक्का,रूपी, इडो,इशा, उल्का, सुरंगीताई,स्वाम्या, इरसाल कार्टं,यशो,पद्माक्का,वेल्लाभट,सूड,बापूसाहेब,एक्काकाका,मितान,प्रचेतस,सृजा,स्नेहांकिता ताई, सपे आणि धर्मराजमुटके धन्यवाद !!

पैसाक्का तुका खाशेले देव बरे करू.

धन्यु मिपा.

सर्वच लेख फारच छान आहेत. ह्या सर्व बोलीभाषा शिकून घ्यायला पाहिजेत असं फार वाटतं. अनमोल ठेवा आहे तो साहित्याचा.

वरुण मोहिते's picture

28 Feb 2017 - 9:10 am | वरुण मोहिते

!!!!

पैसा's picture

1 Mar 2017 - 11:04 pm | पैसा

ऑडिओ लेखात अपलोड केला आहे.

पद्मावति's picture

2 Mar 2017 - 2:17 pm | पद्मावति

मस्तच झाला आहे ऑडिओ .

पूर्वाविवेक's picture

3 Mar 2017 - 12:32 pm | पूर्वाविवेक

Lekhan atishay aavadale. Aani shabdanche arth diles te ekadam bes ho.
Konkani aikayala atishay god aahe

पिशी अबोली's picture

3 Mar 2017 - 3:11 pm | पिशी अबोली

खूप गोड झालाय गं ऑडियो!